Το μεταναστευτικό ως πολιτικό ζήτημα

Αν και το μεταναστευτικό κυριαρχεί στο πεδίο του δημόσιου λόγου τους τελευταίους μήνες, δεν έχει γίνει ακόμη αντιληπτό ως ένα ζήτημα πρωτίστως
πολιτικό


*της Ρόζας Βασιλάκη
Research Associate, Hellenic Observatory, London School of Economics and Political Science

Αν και το μεταναστευτικό κυριαρχεί στο πεδίο του δημόσιου λόγου τους τελευταίους μήνες, δεν έχει γίνει ακόμη αντιληπτό ως ένα ζήτημα πρωτίστως πολιτικό. Η συζήτηση περιστρέφεται ατέρμονα γύρω από το αν η χώρα χωράει ή όχι περισσότερους μετανάστες, πόσοι είναι στα αλήθεια, αν είναι μετανάστες ή πρόσφυγες, ζητήματα που παρόλη την επιμέρους σημασία που μπορεί να έχουν, δεν εστιάζουν κατ’ εμέ στην ουσία του πολιτικού ζητήματος της μετανάστευσης.

Είναι επείγον, ωστόσο, να λάβουμε υπόψιν μας δύο παραδοχές με βάση τις οποίες να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα. Πρώτον, να συνειδητοποιήσουμε ως χώρα την παγκοσμιοποιημένη διάσταση του μεταναστευτικού ζητήματος και την ανάγκη διαχείρισής του στο μακρό χρόνο. Δηλαδή να συνειδητοποιήσουμε ότι οι πολλοί από τους πρόσφυγες – που θα μετατραπούν σε μετανάστες - είναι εδώ για να μείνουν. Στην ανακατάταξη του χάρτη, είναι τουλάχιστον αφελές, αν όχι ανεύθυνο, να θεωρήσει κανείς ότι το πρόβλημα θα λυθεί δια μαγείας επειδή μια μέρα ο πόλεμος στην Συρία θα σταματήσει. Ακόμη όμως κι αν σταματήσει, η συνεχόμενη ένταση σε χώρες όπως το Ιράκ και το Αφγανιστάν, η αποσταθεροποίηση της Αιγύπτου, της Τυνησίας και της Λιβύης, και η διαρκής οικονομική εξαθλίωση περιοχών όπως η Νότιο-Ανατολική Ασία, θα τροφοδοτεί τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη για πολλά ακόμη χρόνια. Εάν δεν γίνει κατανοητό ότι ένα μέρος των μεταναστών που περνούν από την Ελλάδα, θα εγκατασταθεί την χώρα, από επιλογή ή από ανάγκη, το ζήτημα της μετανάστευσης δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί σοβαρά. Ένα ζήτημα που η οικονομική κρίση που μαστίζει την χώρα δεν μπορεί παρά να κάνει ακόμη πιο σύνθετο, και με όρους οικονομικούς από την άποψη της εύρεσης εργασίας, και κοινωνικής από την άποψη των κοινωνικών παροχών, και πολιτικής σε μια εποχή που οι ξενοφοβικές φωνές πληθαίνουν και τα πολιτικά σχήματα που τις εκπροσωπούν κεφαλαιοποιούν το ζήτημα προς όφελος τους. Το ζήτημα δεν θα λυθεί ελπίζοντας ότι μια μέρα οι πόλεμοι θα σταματήσουν, ούτε επειδή οι μετανάστες θα περάσουν και θα φύγουν, ούτε ορθώνοντας τείχη.


Αυτή η παραδοχή συνεπάγεται την υιοθέτηση πολιτικών που πρέπει να στοχεύουν την ενσωμάτωση εκείνων των μεταναστευτικών πληθυσμών που νομοτελειακά θα εγκατασταθούν στην χώρα μας. Σχεδιασμός αντί για ευκαιριακή αντιμετώπιση του ζητήματος σημαίνει γνώση και αξιολόγηση των μοντέλων ενσωμάτωσης, κατανόηση της διεθνούς εμπειρίας και προσαρμογή των μοντέλων στα ελληνικά δεδομένα. Η ενσωμάτωση δεν είναι μόνο κλειδί τόσο για την ευμάρεια των ίδιων των μεταναστών όσο και της κοινωνίας υποδοχής, αλλά και η μοναδική μακρόπνοη λύση σε ζητήματα ριζοσπαστικοποίησης προς τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό. Οι αποτυχίες κοινωνιών με μεγαλύτερη εμπειρία στο μεταναστευτικό ζήτημα, όπως η Γαλλία και η Βρετανία, στην αντιμετώπιση της κοινωνικής απομόνωσης, των άνισων ευκαιριών και της οικονομικής ανέχειας των μεταναστευτικών κοινοτήτων, θα έπρεπε αν μη τι άλλο, να μας προβληματίσουν. Η ριζοσπαστικοποίηση των μουσουλμάνων, και κυρίως των νεότερων γενεών, είναι, μεταξύ άλλων, και αποτέλεσμα των αποτυχημένων μοντέλων ενσωμάτωσης της Δυτικής Ευρώπης, και ως εκ τούτου, της αποξένωσης εκείνων των κοινοτήτων που βρίσκουν στον Ισλαμισμό μια αίσθηση του ανήκειν που δεν τους παρέχουν οι δυτικές κοινωνίες.

Η εδραιωμένη αντίληψη ότι η χώρα είναι άτρωτη μπροστά σε τέτοιους κινδύνους επειδή μας προστατεύει είτε η φιλο-αραβική πολιτική των τελευταίων δεκαετιών, είτε το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν υπήρξε ιστορικά μια αποικιοκρατική δύναμη, δεν αντιστοιχεί στην σημερινή πραγματικότητα. Σε ένα παγκόσμιο χάρτη που ανακατατάσσεται και με την ανάπτυξη ισλαμιστικών κινημάτων με κύριο χαρακτηριστικό τους την απο-εδαφοποίηση, μια χώρα διέλευσης δεν μπορεί να είναι ασφαλής. Γιατί μια χώρα διέλευσης με διάτρητα συστήματα ελέγχου – όχι απαραίτητα κατασταλτικού αλλά ακόμη και στο επίπεδο του συντονισμού - δημιουργεί τις συνθήκες για την δράση σχετικά ασφαλών πυρήνων ριζοσπαστικοποίησης. Οι τραγικές συνθήκες διαβίωσης των μεταναστών και των προσφύγων και η παντελής αδιαφορία για σχεδιασμό πέραν της διέλευσης τους από την χώρα κακήν-κακώς, δημιουργεί περεταίρω συνθήκες για πιθανή ταύτιση με ακραίες ιδεολογίες, όπως αυτή του Ισλαμισμού, που διαπιστωμένα εκμεταλλεύονται τις συνθήκες αποκλεισμού των μεταναστευτικών κοινοτήτων.

Είναι βεβαίως τρομερά επικίνδυνο να συνδέεται το μεταναστευτικό-προσφυγικό με την εξάπλωση του Ισλαμισμού με τρόπο άμεσο και γραμμικό, και αυτό είναι προνομιακό πεδίο των ξενοφοβικών πολιτικών δυνάμεων σήμερα. Είναι όμως εξίσου επικίνδυνο, στην προσπάθεια να αντιμετωπιστούν τέτοιες φωνές να δαιμονοποιείται ως αυταρχισμός κάθε συζήτηση περί των ζητημάτων ασφάλειας (της ασφάλειας όλων, και των πολιτών και των μεταναστών), που θυσιάζει στον βωμό ενός αφηρημένου ιδεαλισμού την λεπτομερή γνώση και τον πραγματισμό που χρειάζεται για την εξεύρεση λύσεων σήμερα, τώρα, και όχι σε μια φαντασιακή κοινωνία. Είναι απαραίτητη η τοποθέτηση του ζητήματος της ασφάλειας στις σωστές διαστάσεις, δηλαδή, την από-δαιμονοποίηση του ζητήματος της ασφάλειας ως κάτι εξ’ ορισμού αρνητικού. Η λογική που βλέπει την ασφάλεια ως καταστολή ενός κακού κράτους και αφελώς θεωρεί την έλλειψή της ως ανθρωπισμό, είναι αδιέξοδη. Επιπλέον, η άρνηση της αξιολόγησης των ζητημάτων ασφάλειας τροφοδοτεί εν μέρει και την αντίπαλη, και σαφώς πιο επικίνδυνη, λογική που κατανοεί την ασφάλεια ως κάτι εκδικητικό και βλέπει τους μετανάστες ως εχθρούς. Κι ενώ η κατάσταση πιέζει ασφυκτικά, απουσιάζει τελείως η πρόθεση χάραξης μακροπρόθεσμων πολιτικών που να αναζητούν την σωστή ισορροπία ανάμεσα στις ανάγκες της ασφάλειας και στις αρχές του ανθρωπισμού.


m.news247.gr
.