Μη προγραμματισμένη εγκυμοσύνη στην εφηβεία: Άκου τον ρυθμό

Η Χριστιάννα λατρεύει τον χορό, αλλά έχει χάσει τον ρυθμό της -τον βηματισμό της προς τον έρωτα, τη φιλία, την ίδια τη ζωή. Πίστευε ότι τα είχε όλα υπό έλεγχο και ότι μόνη της μπορούσε να τα

καταφέρει. Άλλωστε ο χορός τής έδινε την ψευδαίσθηση της σταθερότητας. Μέχρι που «παραπάτησε» και έχασε την ισορροπία της. Η Χριστιάννα βρίσκεται στην Εντατική, χωρίς κανείς να γνωρίζει ακριβώς τι έχει συμβεί….

Αυτή είναι η υπόθεση ενός δυνατού μυθιστορήματος για τις ανθρώπινες σχέσεις και τις μοιραίες αποφάσεις που καθορίζουν το μέλλον μας, το οποίο γράφτηκε από την Μαρία Ρουσάκη (έτος έκδοσης 2014). Ο λόγος για τον οποίο σήμερα αναφερόμαστε σε αυτό, είναι γιατί πραγματεύεται ένα πολύ σοβαρό θέμα, τη μη προγραμματισμένη εγκυμοσύνη στην εφηβεία και το πώς αυτή η κατάσταση επιδρά στην ψυχοσύνθεση μιας έφηβης αλλά και πού μπορεί να την οδηγήσει. Δυστυχώς, ο αριθμός των αμβλώσεων στην εφηβεία είναι αυξημένες, όπως τονίζουν άλλωστε εμφατικά οι ειδικοί επιστήμονες. Ένα θέμα για το οποίο πρέπει να μιλήσουμε ανοιχτά και να ενημερώσουμε, με τρόπο ολοκληρωμένο, με ακρίβεια και σαφήνεια, τα παιδιά μας.

Πριν από μερικούς μήνες, να υπενθυμίσω, ότι η ελληνική κοινωνία συγκλονίστηκε από δύο υποθέσεις παιδοκτονίας που είδαν το φως της δημοσιότητας, με καθ’ ομολογίαν δράστριες δύο πολύ νεαρές γυναίκες που έφτασαν στο ακραίο σημείο να εγκληματήσουν αντί να δώσουν το μωρό για αναδοχή ή υιοθεσία. Έθεσαν τον εαυτό τους σε πολύ μεγάλο κίνδυνο, ακόμα και για την ίδια τους τη ζωή, φέρνοντας στον κόσμο το μωρό τους, το οποίο στη συνέχεια φέρεται να σκότωσαν με ειδεχθή τρόπο. Το έγκλημα της παιδοκτονίας, με το οποίο έχουμε ασχοληθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, αποτελεί ένα έγκλημα συνυφασμένο δυστυχώς με τις ανθρώπινες κοινωνίες, που λαμβάνει πολύπλοκες διαστάσεις και προεκτάσεις.

Ο «δημόσιος λιθοβολισμός» όταν πια έχει διαπραχθεί το έγκλημα, είναι ανούσιος. Η πρόληψη είναι ο τρόπος αντιμετώπισής του. Αναγκαία στοιχεία, επομένως, η ενημέρωση, η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και η έγκαιρη στήριξη όπου κρίνεται απαραίτητο. Δεν κλείνουμε τα μάτια, δεν εθελοτυφλούμε, αλλά μιλάμε χωρίς ταμπού με τα παιδιά μας. Η λογοτεχνία είναι ένα πολύ σπουδαίο μέσο για να περάσουμε μηνύματα και για να κατανοήσουν οι έφηβες και οι έφηβοι τη διάσταση που λαμβάνουν κρίσιμης σημασίας ζητήματα, καθοριστικά για τη μετέπειτα πορείας ζωής τους, όπως μια εγκυμοσύνη στην ευαίσθητη περίοδο της εφηβείας.

Μαρία Ρουσάκη.

Η Μαρία Ρουσάκη γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1974, κατάγεται όμως από την Αλαγονία, Καλαμάτας.  Το πρώτο της βιβλίο, «Η Μέλπω η Μοναδική» βραβεύτηκε το 2002 από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Το ίδιο βιβλίο έχει μεταφραστεί στις Η.Π.Α., στην Κορέα και στην Ταϊβάν. Στην Αμερική έχει σημειώσει μεγάλη επιτυχία με τον τίτλο, «Unique Monique» και τιμήθηκε το 2003 με το βραβείο “Oppenheim Toy Portfolio Gold Book Award”. Επίσης, παρουσιάστηκε το βιβλίο στη φημισμένη σειρά της αμερικάνικης καλωδιακής τηλεόρασης, «The Reading Rainbow». Τα βιβλία της «Οι Λεμονιές» και το «Κολυμπώντας στα Βαθιά» ήταν υποψήφια για το Κρατικό Βραβείο Παιδικής Λογοτεχνίας (το 2004 και το 2006). Τα παιδικά της μυθιστορήματα «Μια φλόγα στο σκοτάδι – η συγκλονιστική ιστορία της Έλεν Κέλερ», «Ο θησαυρός του Ταϋγέτου», το «Άκου το ρυθμό» και το «Αίνιγμα στο Αιγαίο» ήταν στις βραχείες λίστες των λογοτεχνικών βραβείων «Ο Αναγνώστης» το 2013, 2014, 2015 και το 2016.  Η Μαρία Ρουσάκη ήταν περιφερειακή σύμβουλος (Regional Advisor) της SCBWI Greece, του ελληνικού τμήματος της Society of Children’s Book Writers and Illustrators, από το 2010-2014, όπου συμμετείχε σε διεθνής συνέδρια εκπροσωπεύοντας την Ελλάδα. Έχει γράψει πάνω από 40 βιβλία παιδικής λογοτεχνίας και δύο μυθιστορήματα ενηλίκων. Το 2017 ήταν υποψήφια για το βραβείο «Συγγραφέας της Χρονιάς» από το περιοδικό Votre Beaute.

Να σημειώσω κλείνοντας την εισαγωγή στη συνέντευξη ότι στις 2 Νοεμβρίου και ώρα 20:30 στον Ιανό (Σταδίου 24, Αθήνα), η Μαρία Ρουσάκη παρουσιάζει το νέο της μυθιστόρημα ενηλίκων με τίτλο «Η νύχτα της Κασσιανής» από τις εκδόσεις Ψυχογιός, το οποίο κυκλοφορεί στις 27-9-2018. Μαζί της θα βρίσκονται οι ομιλήτριες Αγγελική Καρδαρά Δρ Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ Παν/μίου Αθηνών-Φιλόλογος-Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος και η πολυβραβευμένη μεταφράστρια και συγγραφέας Κώστια Κοντολέων.

Ευχαριστώ ασφαλώς την Μαρία Ρουσάκη για τη μεγάλη τιμή να μιλήσω για το νέο της μυθιστόρημα και της εύχομαι από καρδιάς να προσεγγίζει πάντα με κοινωνική ευαισθησία τα θέματά της.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

• Κυρία Ρουσάκη, πριν από μερικούς μήνες η ελληνική κοινωνία παρακολούθησε συγκλονισμένη στα ΜΜΕ να παρουσιάζονται δύο πολύ σοβαρές υποθέσεις που αφορούσαν το έγκλημα της παιδοκτονίας. Τα ΜΜΕ ανέλυσαν τις υποθέσεις και σκιαγράφησαν το προφίλ μητέρων που φτάνουν στο ακραίο αυτό σημείο.  Εσείς έχετε ασχοληθεί με το πολύ ευαίσθητο θέμα της μη επιθυμητής κύησης στην περίοδο της εφηβείας στο εξαιρετικό μυθιστόρημά σας για εφήβους με τίτλο “Άκου τον ρυθμό”. Θα ήθελα κατ’ αρχάς να μας παρουσιάσετε την πλοκή της ιστορίας που πραγματεύεσθε στο  μυθιστόρημα και να μας κάνετε ένα σύντομο σχολιασμό για τα εγκλήματα παιδοκτονίας με δράστιδες νεαρές μητέρες,  στο πλαίσιο της σημερινής εποχής. 

Το «Άκου το ρυθμό» πραγματεύεται ένα θέμα ταμπού. Η ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη της δεκαεφτάχρονης Χριστιάννας, η οποία λατρεύει το χορό, την κάνει να χάσει το ρυθμό της, το βηματισμό της προς τον έρωτα, τη φιλία, την ίδια τη ζωή. Θεωρούσε ότι τα είχε όλα υπό έλεγχο, πίστευε πως μπορούσε να τα καταφέρει ολομόναχη. Άλλωστε ο χορός τής έδινε την ψευδαίσθηση της σταθερότητας. Μέχρι που «παραπάτησε» και έχασε την ισορροπία της.
Η Χριστιάννα σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας βρίσκεται στην Εντατική, χωρίς κανείς να γνωρίζει ακριβώς τι έχει συμβεί. Πέντε πρόσωπα από το περιβάλλον της, με πέντε διαφορετικές απόψεις, εξομολογούνται μιλώντας γι’ αυτήν. Η κάθε αφήγηση ξετυλίγει όλο και περισσότερο το νήμα της ζωής αυτού του παράξενου, μελαγχολικού κοριτσιού. Η εγκυμοσύνη της Χριστιάννας πυροδοτεί το άγχος της να αντιμετωπίσει πολλά μεγαλύτερα και πιο ουσιαστικά προβλήματα στη ζωή της, όπως: η εγκατάλειψη της μητέρας της, η μη-επικοινωνία με τον πατέρα και τον αδελφό της, η προδοσία φίλων, το όνειρο που πασχίζει να αγγίξει μέσα σε τόσο αντίξοες συνθήκες. Όσον αφορά τις δύο πρόσφατες περιπτώσεις παιδοκτονίας λόγο ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, είμαι κάθετη στην άποψη μου ότι οι δύο μητέρες έπραξαν εγκληματικά. Η Χριστιάννα αντιθέτως, λειτουργεί αυτοκαταστροφικά. Είναι τελείως διαφορετική η αντίληψη της διότι επιλέγει να βλάψει τον εαυτό της, όχι ένα νεογέννητο, ανυπεράσπιστο μωρό.

• Ποιοι λόγοι σας ώθησαν να γράψετε το “Άκου τον ρυθμό” με ένα τόσο σοβαρό θέμα, δυστυχώς διαχρονικό σε όλες τις εποχές και κοινωνίες;

Ως συγγραφέας ξεκίνησα να γράφω το «Άκου το ρυθμό» με στόχο να μιλήσω για ένα σοβαρότατο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας, αυτό των αμβλώσεων όσον αφορά τα ανήλικα κορίτσια. Το συγκεκριμένο ζήτημα θεωρείται ένα κρυφό αγκάθι που κανείς δεν τολμά να ακουμπήσει. Πριν από λίγα χρόνια διάβασα μια έρευνα η οποία αφορούσε το θέμα της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Οι στατιστικές με συγκλόνισαν. Δυστυχώς, η έκτρωση σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιείται ως μέθοδος αντισύλληψης.  Για παράδειγμα, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες 1 στα 4 κορίτσια ηλικίας 14 έως 17 ετών έχει κάνει έκτρωση ενώ 40,000 εκτρώσεις τον χρόνο αποφασίζονται από κορίτσια κάτω των 18 ετών. Σέβομαι την απόφαση κάθε γυναίκας να διακόψει μια κύηση ή όχι. Όμως εδώ μιλάμε για παιδιά. Μιλάμε για ανήλικα κορίτσια που συνήθως δεν έχουν την άνεση να επικοινωνήσουν ανοιχτά με τους γονείς τους. Μάλιστα μια έρευνα λέει ότι 1 στις 2 έφηβες που κάνουν έκτρωση δεν έχουν ενημερώσει ούτε τη μητέρα τους.

• Ποια ήταν η ανταπόκριση του αναγνωστικού κοινού και τα σχόλια που λάβατε από εφήβους και γονείς τους;  Υπήρξαν κάποια σχόλια που σας προβλημάτισαν εντόνως;

Η ανταπόκριση του αναγνωστικού κοινού με εξέπληξε. Σας παραθέτω κάποια σχόλια αναγνωστών που με έβαλαν σε σκέψεις. Πλέον θεωρώ ότι το κοινωνικό πρόβλημα είναι βαθύτερο απ’ ότι είχα υπολογίσει. Και αφορά κυρίως την έλλειψη επικοινωνίας ανάμεσα στους γονείς και των παιδιών, των καθηγητών και των μαθητών. Αλλά κυρίως ανάμεσα μας.

Από Γυμνάσιο στην περιοχή του Ζωγράφου

«Φαίνεται πως η συγγραφέας είναι μέσα στην κοινωνία και πως έχει επαφή με τα προβλήματα των παιδιών της ηλικίας μας. Από την 1η (!) Γυμνασίου γνωρίζω παραδείγματα σαν κι αυτά που αναφέρει στο βιβλίο της. Είχαμε δηλαδή – σε άλλο τμήμα και όχι στο δικό μου- ένα κορίτσι που ξέραμε ότι είχε σχέσεις με μεγαλύτερο αγόρι, αλλά και έναν συμμαθητή μου που τους είχε παρατήσει ο πατέρας του και ένα ακόμα που μεγάλωνε χωρίς μητέρα. Είχαν τελείως διαφορετική συμπεριφορά και έβγαζαν πολλά θέματα προς τα έξω. Εμείς όμως ήμασταν κοντά τους και προσπαθούσαμε να μην αισθάνονται μόνοι τους, αλλά η συμπεριφορά τους πολλές φορές μας έδιωχνε. Το προτείνω σε όλα τα παιδιά τόσο για να μάθουν όσα δεν ξέρουν αλλά και γιατί αναφέρει μεγάλα κοινωνικά προβλήματα και προβλήματα επικοινωνίας των παιδιών».

Από Λύκειο στην περιοχή του Ζωγράφου

«Τι είναι αυτό; Βιβλίο για παιδιά; Για εφήβους; Δεν νομίζω! Αυτό είναι ένα βιβλίο για τους… μεγάλους, για γονείς που λένε στα παιδιά τους ‘τι προβλήματα έχεις εσύ, όλα σου τα δίνουμε, όλα σου τα παρέχουμε. Εσύ το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να διαβάσεις μήπως και περάσεις σε κάποια σχολή και σωθείς!’. Σ’ αυτούς να το δώσετε με δική μας υπογραφή. Η κυρία Ρουσάκη –την οποία έχω διαβάσει πάρα πολύ- είναι μέσα στα παιδιά από μικρή ηλικία μέχρι μεγάλη. Και για να είμαι ειλικρινής μου έχει κρατήσει παρέα. Για μένα και για πολλούς στην ηλικία μου δεν ‘λέει’ κάτι νέο, απλά μας τα θυμίζει. Για τους γονείς όμως θα είναι ένα σοκ».

Δήμητρα και Αλίκη, Φοιτήτριες στη Νομική

«Η κυρία Ρουσάκη έχει πιάσει το point. Έχει μπει μέσα στα παιδιά. Σίγουρα πρέπει να έχει δικά της και δεν ξέρω μήπως έχει περάσει κάτι από αυτά που γράφει γιατί είναι ακριβώς. Όπως λένε ‘έπεσε μέσα’. Έξι χρόνια σε Γυμνάσιο και Λύκειο, θα μπορούσα να αναφέρω πολλές συμμαθήτριες που έκαναν έκτρωση, που τις παράτησε ο…φίλος τους, ή και που τις πρόδωσε ο αδελφός και η οικογένειά τους. Θα πρότεινα, όσοι το διαβάσουν να το διαβάσουν για οικογενειακή συγκέντρωση. Σ’ ένα τραπέζι να κάτσουν γονείς και παιδιά και να το διαβάσουν, χωρίς στη συνέχεια να κουτσομπολέψουν αλλά να προβληματιστούν οι γονείς με τα παιδιά και τα παιδιά με τους γονείς. Γιατί ανοίγει τα …μάτια και στις δύο πλευρές».

Γεωργία, μια μητέρα

«Μιλάνε νομίζετε; Δεν μιλάνε. Δεν λένε τίποτα. Εγώ έμαθα από άλλο παιδί ότι το παιδί μου έμπλεξε σε μία παρόμοια κατάσταση. Τι άλλο να κάνουμε, έχουμε προβλήματα, ανεργία στο σπίτι, οικονομικά δεν τα βγάζουμε. Πρέπει να βοηθήσουν κι εκείνα κι όχι να ‘κλείνονται’ και αμέσως να λένε ‘δεν με καταλαβαίνεις’. Είναι πολύ σκληρό όταν μέσα σε λίγες σελίδες βλέπεις τα προβλήματα μιας 5ετίας, αλλά ναι είναι και αληθινά. Η ιστορία ξυπνάει κάποιες από μας και μαθαίνει κάποιες άλλες».

• Κυρία Ρουσάκη, γιατί πιστεύετε ότι στη σημερινή εποχή, όπου θεωρητικά τουλάχιστον, υπάρχει μεγαλύτερη ενημέρωση, ο αριθμός των αμβλώσεων στην περίοδο της εφηβείας είναι υψηλός;  Τι λάθος κάνουμε, ως κοινωνία; Πού πρέπει να αποδώσουμε τις μεγαλύτερες ευθύνες;  

Το βαθύτερο θέμα, το νήμα που δένει όλη την ιστορία και οδηγεί τον αναγνώστη στα δικά του προσωπικά συμπεράσματα, είναι η έλλειψη επικοινωνίας ανάμεσα στους φίλους και στα μέλη μιας οικογένειας. Αυτή η αβάσταχτη απομόνωση είναι η αιτία που οδηγούνται πολλοί έφηβοι σε μοναχικές και ενίοτε έσχατες λύσεις. Διότι οι έφηβοι δε μιλάνε. Απλά νιώθουν βαθύτατα και πράττουν.

Η μοναδική σωτήρια λέμβος η οποία θα βοηθούσε κάποιους έφηβους να γνωρίζουν τις σοβαρές συνέπειες των έντονων συναισθημάτων τους είναι η επικοινωνία με τα παιδιά μας, με τους μαθητές μας, με τα αδέλφια μας, με τους φίλους μας. Η επικοινωνία έχει περάσει σε μια άλλη διάσταση, σχεδόν εικονική. Υπάρχει η μόνιμη έγνοια πως πρέπει να πλασάρουμε μια τέλεια εικόνα του εαυτού μας (αυτό που αναφέρω συχνά ως «εμμονή με την τελειότητα») η οποία καταλήγει σε παγίδα. Γιατί κανείς δεν είναι τέλειος. Κι αυτό πρέπει να το συζητούμε μεταξύ μας. Και να συγχωρούμε τα λάθη, τα δικά μας και των άλλων!

Πριν αφεθούμε στην εμπιστοσύνη που έχουμε να μιλήσουν πρώτα οι έφηβοι, μπορούμε να τους μιλήσουμε εμείς. Να ανοίξουμε διόδους διαλόγου. Ωστόσο, η επικοινωνία, ο διάλογος, η συζήτηση προϋποθέτει πως έχουμε ήδη καλές σχέσεις με τα παιδιά μας.

• Ως συγγραφέας με ευαισθησίες αλλά και μητέρα εφήβων, κρίνω σκόπιμο κυρία Ρουσακη να μας καταθέσετε τις απόψεις σας για τους τρόπους με τους οποίους οι έφηβοι πρέπει να ενημερωθούν για τόσο σοβαρά ζητήματα που τους απασχολούν, όπως η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. 

Κατ’ αρχάς, ως μητέρα, αυτή την κουβέντα την ξεκίνησα με τα παιδιά μου από μικρή ηλικία με τη βοήθεια πλούσιων παιδικών βιβλίων (ανάλογα για κάθε ηλικία). Η συζήτηση έκτοτε άνοιγε από μόνη της. Ωστόσο, θα ήθελα η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση να έχει πιο ουσιαστική θέση στην εκπαίδευση.

• Η ανάλυση στα σύγχρονα σχολεία μυθιστορημάτων για εφήβους με αυτά τα θέματα θα μπορούσε,  κατά την άποψή σας, να αποτελέσει ένα αποτελεσματικό μέσο για να ενημερωθούν οι έφηβοι αλλά και για να τους δοθεί η δυνατότητα να εκφράσουν τις δικές τους σκέψεις και συναισθήματα; 

 Βεβαίως θα μπορούσαν να ανοίξουν πολλούς διαλόγους. Όχι μόνο με άλλους αλλά με τον ίδιο τους τον εαυτό. Όμως θα μπορούσαν να γίνουν και ανάλογες δράσεις. Πριν από δύο χρόνια διοργανώθηκε μια ημερίδα με βάση το θέμα του βιβλίου στο 4ο Λύκειο Γλυφάδας. Όμως και μέσα στην τάξη θα μπορούσε να αποτελέσει αφορμή για συζήτηση. Από την εμπειρία μου ως συγγραφέας που επισκέπτεται πολλά σχολεία ανά την Ελλάδα, γνωρίζω πως τα παιδιά κάθε ηλικίας θέλουν απλώς να τους δοθεί ένα βήμα να μιλήσουν και να εκφραστούν. Μετά ξανοίγεται η ψυχή τους στο πέλαγος των ακροατών. Γιατί όλοι ψάχνουν ευαίσθητους, καταδεκτικούς, αμερόληπτους ακροατές.

• Στο σημείο αυτό θα ήθελα κυρία Ρουσακη να στείλετε το δικό σας μήνυμα στους έφηβους που περνούν τις δικές τους αγωνίες και δεν γνωρίζουν σε ποιον να μιλήσουν ή πού να απευθυνθούν για ένα τόσο ευαίσθητο θέμα, όπως αυτό που παρουσιάζετε στο βιβλίο σας.   

 Κατ’ αρχάς, θα ήθελα πολύ να τους αγκαλιάσω και να τους πω να μη φοβούνται. Να τους πως ότι είναι σπουδαίοι κι ας κάνουν λάθη. Να τους πω ότι ο ορίζοντας χρωματίζεται ανάλογα με τη διάθεση τους. Οπότε να μη θλίβονται. Να βλέπουν τη ζωή ως φωτεινό ήλιο, ως γαλάζια θάλασσα, ως έναν ξάστερο ουρανό. Γιατί αυτό τους αξίζει! Η ζωή, η οικογένεια, η φιλία, η μουσική, η παρέα, η φύση, όλη η γη είναι δική τους. Γιατί όσο υπάρχει ορίζοντας, υπάρχουν προοπτικές.

• Ολοκληρώνοντας την πολύ ενδιαφέρουσα συζήτησή μας, θα μας αποκαλύψετε τα επόμενα συγγραφικά σας σχέδια;  

 Με πολύ μεγάλη χαρά αναμένω να κυκλοφορήσει το δεύτερο μυθιστόρημα ενηλίκων μου με τίτλο «Η νύχτα της Κασσιανής» από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Ακολουθούν και αρκετά παιδικά βιβλία, τα οποία επίσης αναμένω σαν εγκυμονούσα μητέρα…

Της Αγγελικής Καρδαρά
http://www.postmodern.gr