ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ: Η παγίδα του μικρο-διακινητή

 

Του ΙΟΡΔΑΝΗ ΜΑΓΕΙΡΑΚΗ, Διοικητή του Τμήματος Δίωξης και Εξιχνίασης Εγκλημάτων Αιγιαλείας

Η «παγίδα του μικρο-διακινητή» αποτελεί μία από τις πιο ύπουλες και επικίνδυνες όψεις του φαινομένου των ναρκωτικών στη νεολαία. Ενώ η κοινωνία συχνά επικεντρώνεται στη χρήση ουσιών ως πρόβλημα των νέων, ένα εξίσου σοβαρό –και συχνά παραγνωρισμένο– ζήτημα είναι η σταδιακή εμπλοκή εφήβων και νεαρών ενηλίκων στη μικροδιακίνηση. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που εξελίσσεται αθόρυβα, συχνά μέσα σε παρέες και δίκτυα γνωριμιών, αλλά έχει βαθιές και μακροχρόνιες συνέπειες για την πορεία της ζωής ενός νέου ανθρώπου.

Η μικροδιακίνηση δεν είναι αποτέλεσμα «εγκληματικής φύσης». Στις περισσότερες περιπτώσεις, πρόκειται για μια ψευδαίσθηση ευκαιρίας, μια εκμετάλλευση της αφέλειας, και έναν κύκλο χειραγώγησης από πιο έμπειρα και συνήθως οργανωμένα άτομα. Οι νέοι που παρασύρονται δεν αντιλαμβάνονται πού οδηγεί αυτό το μονοπάτι, ούτε μπορούν να κατανοήσουν έγκαιρα το μέγεθος των ποινικών, κοινωνικών και προσωπικών συνεπειών.

Η αναλυτική εξέταση αυτού του φαινομένου είναι απαραίτητη, διότι αγγίζει την ουσία της πρόληψης: αν κατανοήσουμε τι οδηγεί έναν νέο στη μικροδιακίνηση, μπορούμε να προλάβουμε εκατοντάδες περιστατικά πριν εξελιχθούν σε τραγωδία.

Πώς στοχοποιούνται οι νέοι – Η στρατηγική των κυκλωμάτων

Τα κυκλώματα διακίνησης –είτε μικρής είτε μεγαλύτερης κλίμακας– αναζητούν πάντα άτομα που μπορούν να λειτουργήσουν ως «διακριτικοί φορείς» μικρών ποσοτήτων. Νέοι άνθρωποι, φοιτητές, άνεργοι ή εργαζόμενοι περιστασιακά, αποτελούν εύκολο στόχο.

Οι έμποροι θεωρούν ότι ένας έφηβος ή νεαρός ενήλικος:

• κινεί λιγότερες υποψίες,
• κυκλοφορεί σε εκπαιδευτικούς και κοινωνικούς χώρους όπου η πρόσβαση σε άλλους νέους είναι άμεση,
• είναι συχνά διατεθειμένος να ακολουθήσει «εντολές» χωρίς να κάνει ερωτήσεις.

Ουσιαστικά, ο νέος λειτουργεί ως ασπίδα: το κύκλωμα αποστασιοποιείται από την πράξη και μειώνει τις πιθανότητες σύλληψης υψηλόβαθμων μελών.

Τα άτομα που στρατολογούν νέους έχουν μεγάλη ικανότητα να αναγνωρίζουν:

• οικονομικές ανάγκες,
• χαμηλή αυτοπεποίθηση,
• ανάγκη για αποδοχή,
• οικογενειακά προβλήματα,
• χρήση ουσιών που μπορεί να εξελιχθεί σε εξάρτηση.

Πολύ συχνά, η προσέγγιση γίνεται όχι από κάποιον «γνωστό κακοποιό», αλλά από πρόσωπο που ο νέος εμπιστεύεται:

• συμμαθητή,
• παλιό φίλο,
• γνωστό από τον χώρο της διασκέδασης ή της γειτονιάς,
• μεγαλύτερο άτομο που εμφανίζεται ως «προστάτης» ή «μέντορας».

Αυτή η μέθοδος προσδίδει μια ψευδαίσθηση ασφάλειας, διευκολύνοντας την πρώτη εμπλοκή.

Τα «τυράκια» που παγιδεύουν – Υποσχέσεις και ψευδαισθήσεις

Οι νέοι δεν εμπλέκονται στη μικροδιακίνηση επειδή επιδιώκουν εγκληματική δράση. Καμία εφηβική επιθυμία δεν ξεκινά με τη φράση: «Θέλω να γίνω διακινητής». Αυτό που τους παρασύρει είναι οι υποσχέσεις.

Οι νέοι παρασύρονται από την εντύπωση ότι μπορούν να αποκτήσουν:

• χρήματα για έξοδα,
• gadgets,
• ρούχα,
• διασκέδαση,
• χρήματα για να συντηρήσουν τη δική τους χρήση.

Το ποσό συνήθως είναι μικρό, αλλά παρουσιάζεται ως εύκολο και γρήγορο.

Στους εφήβους και νέους, η έννοια της δύναμης και της κοινωνικής αναγνώρισης είναι ιδιαίτερα έντονη. Ορισμένοι βλέπουν τη μικροδιακίνηση ως:

• μέσο κοινωνικής επιβολής σε παρέες,
• τρόπο να γίνουν «δημοφιλείς»,
• στοιχείο ενήλικης ταυτότητας,
• ένδειξη ανεξαρτησίας από την οικογένεια.

Αυτές οι ψευδαισθήσεις τροφοδοτούνται από την κουλτούρα της επίδειξης που κυριαρχεί στα κοινωνικά δίκτυα.

Ο μηχανισμός της παγίδας – Πώς η εμπλοκή γίνεται εξάρτηση

Η παγίδα του μικροδιακινητή δεν είναι μια στιγμιαία απόφαση. Είναι μια σταδιακή διαδικασία, που ενισχύεται από διάφορους παράγοντες.

Αρχικά, ο νέος καλείται να κάνει κάτι φαινομενικά «ανώδυνο»:

• να παραδώσει ένα «δέμα» σε φίλο,
• να δώσει ένα «πακετάκι» σε κάποιον γνωστό,
• να μεταφέρει ένα μικρό χρηματικό ποσό.

Στη συνέχεια, οι «εντολές» αυξάνονται, η ποσότητα μεγαλώνει, και η εξάρτηση του νέου από το κύκλωμα εντείνεται.

Αφού ο νέος εμπλακεί, του δημιουργούν την εντύπωση ότι:

• είναι ήδη «ένοχος» και δεν μπορεί να σταματήσει,
• θα έχει συνέπειες αν «μειώσει δραστηριότητα»,
• κινδυνεύει να «εκτεθεί» στην οικογένεια ή στις αρχές,
• θα χάσει την κοινωνική του θέση μέσα στην παρέα.

Αυτός ο φόβος παγιδεύει πολλούς νέους για μήνες ή και χρόνια.

Τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ψυχολογικές τεχνικές:

• «Εσύ δεν είσαι σαν τους άλλους, σε εμπιστευόμαστε.»
• «Μόνο εσύ μπορείς να τα βγάλεις πέρα.»
• «Μη μας αφήσεις τώρα που σε χρειαζόμαστε.»

Αυτές οι φράσεις δημιουργούν μια ψευδαισθησιακή «οικογένεια» που στηρίζει, αλλά ταυτόχρονα ελέγχει.

Ποινικές συνέπειες – Η σύγκρουση με την πραγματικότητα

Όταν η κατάσταση φτάσει στο σημείο της σύλληψης, οι περισσότεροι νέοι λένε σχεδόν την ίδια φράση:

«Δεν είχα καταλάβει ότι ήταν τόσο σοβαρό.»

Οι ποινικές συνέπειες για τη διακίνηση ναρκωτικών –ακόμη και μικρών ποσοτήτων– είναι σημαντικές. Η νομοθεσία διακρίνει τη χρήση από τη διακίνηση, και η δεύτερη αντιμετωπίζεται με πολύ μεγαλύτερη αυστηρότητα.

Ακόμη και σε περιπτώσεις όπου ο νέος δεν έχει εγκληματική πρόθεση, η πράξη εξακολουθεί να αποτελεί αδίκημα. Οι συνέπειες μπορεί να είναι:

• αυστηρές ποινικές κυρώσεις,
• περιοριστικοί όροι,
• ποινικό μητρώο που δυσκολεύει την εύρεση εργασίας,
• αποκλεισμός από διαγωνισμούς και σχολές,
• κοινωνικός στιγματισμός.

Συχνά, οι νέοι συνειδητοποιούν το βάρος μόνο όταν είναι πια αργά να ανατρέψουν την κατάσταση.

Ο κοινωνικός στιγματισμός ως «δεύτερη τιμωρία»

Ακόμη κι όταν ο νέος καταφέρει να ξεφύγει από την εμπλοκή και να συμμορφωθεί με τον νόμο, πρέπει να αντιμετωπίσει τον κοινωνικό αντίκτυπο.

Κοινωνικές συνέπειες

• δυσκολία επανένταξης,
• περιθωριοποίηση,
• ταμπέλες που αφήνουν βαθιά ψυχικά τραύματα.

Οικογενειακή πίεση

Η οικογένεια, παρότι συχνά στηρίζει, βιώνει έντονα συναισθήματα ντροπής, φόβου, θυμού, τα οποία επηρεάζουν τη σχέση με το νέο.

Δυσκολία αποκατάστασης της φήμης

Η κοινωνία έχει συχνά τάση να θυμάται τις αρνητικές πράξεις και όχι την προσπάθεια για αναστροφή της πορείας. Αυτό δημιουργεί ένα επιπλέον εμπόδιο στην προσπάθεια επανένταξης.

Ποιοι νέοι κινδυνεύουν περισσότερο; – Ψυχοκοινωνικό προφίλ

Παρότι κάθε περίπτωση είναι μοναδική, υπάρχουν ορισμένοι κοινότυποι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο:

• νέοι με χαμηλή οικονομική δυνατότητα ή ανεργία,
• έφηβοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση,
• άτομα που νιώθουν κοινωνικά απομονωμένα,
• νέοι που ήδη κάνουν χρήση ουσιών,
• άτομα που αναζητούν αποδοχή σε μεγαλύτερες παρέες,
• όσοι έχουν οικογενειακά προβλήματα ή ελλιπή επίβλεψη,
• νέοι με παρορμητικό χαρακτήρα ή αναζήτηση έντονων εμπειριών.

Η κατανόηση του προφίλ δεν γίνεται για να στοχοποιήσουμε, αλλά για να εντοπίσουμε πού πρέπει να επικεντρωθεί η πρόληψη.

Η ευθύνη της κοινωνίας – Τι μπορούμε να κάνουμε για να αποτρέψουμε την παγίδα

Για να διακοπεί ο κύκλος της μικροδιακίνησης, χρειάζεται ευρεία κινητοποίηση.

Ενημέρωση στα σχολεία με ρεαλιστικό τόνο

Όχι θεωρίες, όχι αστρολογικά παραδείγματα. Πραγματικές ιστορίες, πραγματικές συνέπειες, με γλώσσα που κατανοούν οι νέοι.

Εκπαίδευση γονέων

Οι γονείς πρέπει να αναγνωρίζουν τα σημάδια:

• ξαφνικές αλλαγές στη συμπεριφορά,
• ανεξήγητα ποσά χρημάτων,
• απόμακρες παρέες,
• εχθρότητα ή μυστικοπάθεια.

Δομές υποστήριξης

Οι νέοι πρέπει να βρίσκουν εναλλακτικές: αθλητισμό, δημιουργικά προγράμματα, κοινωνική συμμετοχή.

Συνεργασία με τις αστυνομικές αρχές

Η Ελληνική Αστυνομία δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως φοβέρα για τον νέο, αλλά ως σύμμαχος για την πρόληψη και στήριξη.

Αποστιγματοποίηση

Η κοινωνία πρέπει να δίνει ευκαιρίες επανένταξης. Η τιμωρία χωρίς υποστήριξη δεν λύνει το πρόβλημα – το ανακυκλώνει.

Το μήνυμα προς τους νέους – Ένας δρόμος χωρίς επιστροφή

Η μικροδιακίνηση συχνά ξεκινά ως «αθώο χατιράκι» και καταλήγει σε μεγάλο αδιέξοδο. Πολλοί νέοι που συναντάμε ως υπηρεσία μάς λένε ότι:

• «Δεν περίμενα ότι έμπαινα σε κύκλωμα».
• «Νόμιζα ότι οι άλλοι θα με προστάτευαν».
• «Δεν φανταζόμουν ότι θα με συλλάβουν».

Η πραγματικότητα όμως είναι αμείλικτη:

η εμπλοκή με τα ναρκωτικά, ακόμη και σε μικροδιακίνηση, έχει συνέπειες που σημαδεύουν ολόκληρη τη ζωή.

Τελική σκέψη

Η παγίδα του μικροδιακινητή είναι ένα από τα πλέον επικίνδυνα κοινωνικά φαινόμενα επειδή δεν έχει το πρόσωπο του «εγκλήματος», αλλά το προσωπείο της ευκαιρίας, της φιλίας και της αποδοχής. Γι’ αυτό και είναι τόσο ύπουλη.

Αν θέλουμε πραγματικά να προστατεύσουμε τους νέους:

• πρέπει να μιλήσουμε ανοιχτά,
• να ενημερώσουμε χωρίς υπερβολές,
• να στηρίξουμε χωρίς να στιγματίζουμε,
• να δημιουργήσουμε περιβάλλοντα στα οποία ο νέος δεν θα νιώθει ότι η μικροδιακίνηση είναι η μόνη του διέξοδος.

Η αστυνομική διάσταση είναι μόνο ένα μέρος της λύσης. Το υπόλοιπο βρίσκεται στην οικογένεια, το σχολείο, την κοινωνία και –πάνω από όλα– στην ίδια τη στάση μας απέναντι στους νέους που κινδυνεύουν να μπουν σε αυτόν τον σκοτεινό δρόμο.

Πηγή: protionline.gr