Τίποτα δεν είναι το ίδιο…και δε πρέπει να είναι

Στη μνήμη των θυμάτων της 1/3/2023

‘‘Μόνον η αλήθεια σώζει’’
Φιλάρετος (Τάκης) Λαζαρίδης
Συγκρατούμενος Μπελογιάννη

Μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα από το τραγικό δυστύχημα που σημειώθηκε στα Τέμπη η -
στην χώρα μας- παραμελημένη διάσταση της ασφάλειας μεταβλήθηκε σε πρώτο θέμα
συζήτησης στο δημόσιο διάλογο. Ενώ το ζήτημα της ασφάλειας λοιπόν είναι βαθύτερο και
αφορά σχεδόν όλες τις παραμέτρους της καθημερινότητας στην εξίσωση Κράτος-πολίτης-
ιδιωτικός τομέας δυστυχώς για ακόμη μια φορά η όλη απόπειρα επικεντρώνεται αυστηρά
και μόνο στους κανόνες ασφαλείας των σιδηροδρομικών δικτύων και διολισθαίνει σ’ αυτό
που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε «παγίδα της επικαιρότητας»(current news trap).
Δεν θα αναλωθούμε στην εν λόγω ανάλυση σε μακροσκελή ζητήματα κανόνων ασφαλείας
ή ορισμών. Θα σταθούμε απλά στα αίτια που προλειαίνουν το έδαφος προκειμένου η
ασφάλεια να αποδώσει καρπούς.
Πως αντιλαμβάνεται η Ελληνική κοινωνία την έννοια της ασφάλειας;
Η έννοια ή λέξη ασφάλεια στην ελληνική πραγματικότητα είχε για πολλές δεκαετίες σχεδόν
καθολικά αρνητικό πρόσημο και ταυτόχρονα παρατηρούνταν ουτοπικές συμπεριφορές
αποστροφής. Οι λόγοι αρκετοί και για την οικονομία του χώρου δε θα τις αναλύσουμε.
Επιγραμματικά αναφέρουμε: αρνητικές ιστορικές καταβολές, στρεψοδικία, ιδεοληψία, μη
ορθολογικές αναλύσεις ρίσκου, κακοδιαχείριση και ενδημική διαφθορά, στρεβλή εντύπωση
του προϊόντος της ασφάλειας, αποστροφή πραγματικότητας, άγνοια κινδύνου καθώς και
μη ρεαλιστική προσέγγιση της διεθνούς αλλά και εγχώριας κατάστασης.
ΑΑΑ
Σε πρόσφατη συνέντευξη του ο καθηγητής Σταμάτιος Κριμιζής, κάτοχος της έδρας
<<Επιστήμη του Διαστήματος>> της Ακαδημίας Αθηνών, τόνισε για ακόμη μια φορά τη
σημασία των 3(Α) δηλ. Αξιολόγηση, Αξιοκρατία, Αριστεία για την εύρυθμη λειτουργία ενός
κράτους αλλά και τη κοινωνική, πνευματική και οικονομική ανάπτυξη των πολιτών
ταυτόχρονα. Δεν είναι ό μόνος που τα έχει επισημάνει πλην όμως η επιστημονική του
πορεία στη NASA προσδίδει ένα ιδιαίτερο βάρος. Εδώ να σημειώσουμε ότι στην ίδια
συνέντευξη ανέφερε πως η ερευνητική του ομάδα-τα παιδιά του όπως τους αποκαλεί-
κατάφεραν πριν από μερικά χρόνια για πειραματικούς λόγους να εκτρέψουν τη πορεία ενός
κομήτη με τη χρήση διαστημικών πυραύλων. Εμείς εδώ δε χρειάζεται να φτάσουμε τόσο
μακριά. Αρκούσε μόνο να εκτρέψουμε την πορεία δυο τρένων. Αύριο δυο πλοίων,
μεθαύριο δυο αεροσκαφών κ.α Με την όποια αξία της υποκειμενικής μας άποψη δε
μπορούμε να συζητάμε έστω για στοιχειώδη ασφάλεια εάν δεν υπηρετούνται με τη μέγιστη
δυνατή θρησκευτική ευλάβεια τα 3(Α).

-Αξιολόγηση
Ίσως και ο πιο ‘‘αλλεργικός’’ όρος στον ελληνικό δημόσιο και ιδιωτικό βίο. Δε θα μπορούσε
να μην επηρεασθεί αρνητικά η φιλοσοφία και το αντικείμενο της ασφάλειας καθώς η
αξιολόγηση, ειδικά στα ζητήματα ασφαλείας στη δυτική κουλτούρα δε λειτουργεί ως
βαθμοθηρία ή ακραίος ανταγωνισμός, αλλά αφ’ ενός ως πρόληψη προκειμένου να
εντοπιστούν τα κενά ή ελλείματα που μπορούν να προκύψουν στο ανθρώπινο ή
τεχνολογικό δυναμικό και αφ’ εταίρου τη διασφάλιση ποιότητας. Επιπρόσθετα, λειτουργεί
και ως κινητροδότηση σε καταρτισμένα στελέχη τα οποία επιθυμούν επαγγελματική
ανέλιξη.
-Αξιοκρατία
Πρέπει να αναγνωρίσουμε στη Γ Ελληνική δημοκρατία που διανύουμε πως έχουν
εγκαθιδρυθεί αξιοκρατικοί θεσμοί οι οποίοι αντέχουν στο χρόνο. Ενδεικτικά αναφέρουμε
τις Πανελλήνιες και τον ΑΣΕΠ οι οποίοι εμπλούτισαν τη τριτοβάθμια εκπαίδευση και το
ελληνικό δημόσιο με αξιόλογους επιστήμονες και σοβαρό στελεχιακό δυναμικό αντίστοιχα.
Αυτό όμως που δε λαμβάνουμε υπ’ όψιν είναι πως, όπως και παντού, έτσι και σε ζητήματα
ασφαλείας δεν αρκεί απλά η εισαγωγή. Τα κράτη παρέχουν στους πολίτες το βασικό προϊόν
της ασφάλειας το οποίο με τη σειρά του σχηματίζει ένα ευρύτερο πλαίσιο επιβίωσης και
ευημερίας. Ο Gustav Le Bon στο εξαιρετικά απλό και εύστοχο έργο του Η ψυχολογία των
Επαναστάσεων κλείνει την ανάλυση του με την εξής φράση: ‘‘Δεν μπορούν να αλλάξουν οι
θεσμοί των ανθρώπων αν δεν αλλάξουν πρώτα οι ψυχές τους’’.
-Αριστεία
Ο φιλόσοφος Στέλιος Ράμφος είχε επισημάνει κάποτε πως άριστος δεν είναι μόνο αυτός
που ξεπερνάει τους άλλους αλλά κυρίως αυτός που ξεπερνάει τον εαυτό του. Οφείλουμε,
αν βέβαια το επιθυμούμε, για να ενισχύσουμε το χώρο της και την ιδέα της ασφάλειας
γενικότερα, να επενδύσουμε σε ανθρώπους που ξεπέρασαν τον εαυτό τους καθώς έχει
αποδειχθεί έμπρακτα πως αυτοί είναι που σκέφτονται πάντα εκτός των στενών ορίων (out
of the box), δε λειτουργούν με παρωπίδες και αντιλαμβάνονται τα μηνύματα και τις
προκλήσεις που ανακύπτουν. Όπως πολύ καλά αντιλαμβανόμαστε όλοι ο χώρος της
ασφάλειας αντιμετωπίζει πάντα δυσάρεστες εκπλήξεις.
Αντί Επιλόγου
Για την επίτευξη λοιπόν των ανωτέρω απαιτείται η μακροπρόθεσμη καλλιέργεια
στρατηγικής κουλτούρας, η οποία προϋποθέτει τη συγκολλητική ουσία της εμπιστοσύνης
μεταξύ πολίτη και κράτους. Τα σύγχρονα δυτικά κράτη είναι τρόπος οργάνωσης της
κοινωνίας και από τη θεμελίωση τους αποτελούν οντότητες ανθρώπων οι οποίοι ξεκίνησαν
άγνωστοι μεταξύ τους και όφειλαν εάν επιθυμούσαν να επιβιώσουν να αναπτύξουν την
αμοιβαία εμπιστοσύνη που απαιτείται. Χωρίς την εν λόγω ώσμωση λοιπόν δε μπορούμε να
αναμένουμε δομικά αποτελέσματα στο χώρο της ασφάλειας γενικότερα, το αυτονόητο θα
συνεχίσει να είναι ζητούμενο και με τραγικά ντετερμινιστικό αποτέλεσμα την ύπαρξη
ανθρώπινων απωλειών. Ταπεινή μας άποψη είναι ότι έχει, εδώ και καιρό, διαμορφωθεί
κοινωνικά το ηθικά εύφορο υπόστρωμα προκειμένου να προχωρήσουμε στα ευρωπαϊκά
δεδομένα. Δε χρειάζεται να προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε τη πυρίτιδα, ούτε το τροχό.
Η απάντηση είναι πολλές φορές μπροστά μας. Ο Διονύσιος Σολωμός στον εθνικό ύμνο
αποτυπώνει ξεκάθαρα τους στρατηγικούς στόχους:

144. H Διχόνοια που βαστάει
Ένα σκήπτρο η δολερή
Καθενός χαμογελάει,
"Πάρτο" λέγοντας, και "εσύ"

145. Κειό το σκήπτρο που σας δείχνει
Έχει αλήθεια ωραία θωριά
Μην το πιάστε, γιατί ρίχνει
Εισέ δάκρυα θλιβερά

150. Πόσο λείπει, στοχασθείτε,
Πόσο ακόμα να παρθή
Πάντα η νίκη, αν ενωθήτε,
Πάντα εσάς θ’ ακολουθεί.

ΥΠ/ΚΑΣ Παρμακίδης Ιωάννης
ΠΜΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ
ΥΠΟΨ.ΔΙΔΑΚΤΟΡΑΣ ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ