Μία αποφράδα ημέρα - Του Κωνσταντίνου Τζέκη

 Κάλεσε, λένε οι ειδήσεις, ο Ερτογάν τους συμβούλους του και τους ζήτησε να εξετάσουν τη δυνατότητα μετατροπής της Αγίας Σοφίας, σε τζαμί. Εδώ κλαίμε και γελάμε. Απλά μετέτρεψε την Τουρκία σε μια καθαρά μουσουλμανική χώρα και συνεπώς δεν χωράνε εκεί άλλα δόγματα. Ύστερα οι πεινασμένοι Τούρκοι θυμούνται την εποχή που με γιουρούσια άρπαζαν τις περιουσίες των Χριστιανών, βίαζαν τις κόρες τους και ατίμαζαν τις οικογένειές τους. Τίποτα δεν τους άλλαξε. Ούτε ο χρόνος.

Αλλά ας θυμηθούμε τις τελευταίες ώρες της ελεύθερης Βασιλεύουσας. Το χρονικό της πτώσης της έχει ιστορικά όπως περιγράφεται παρακάτω.

 

  «Σήμερα (24η Μαΐου 1453) το απόγευμα ένα πλήθος από Τούρκους προχώρησε με μια αξιοθαύμαστη παράταξη προς την πύλη του Αγίου Ρωμανού. Πολλοί Τούρκοι κουνούσαν σημαίες, σάλπιζαν διαρκώς και ζήτησαν να επιτραπεί η είσοδος στην πόλη ενός απεσταλμένου του Σουλτάνου, για να διαπραγματευθεί με τον Βασιλέα Κωνσταντίνο. Την ίδια στιγμή το πυροβολικό τους έπαψε να χτυπάει και όλοι οι στρατιώτες τους γύρισαν στα στρατόπεδά τους.

  Ο Ιουστινιάνης υποπτεύθηκε παγίδα και δεν θέλησε να αφήσει τον Τούρκο εκπρόσωπο να δει πόσο σοβαρές βλάβες είχε υποστεί το τείχος και πόσο σαθρό ήταν το προσωρινό φράγμα.

  Αλλά όταν ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ανέβηκε στους προμαχώνες αναγνώρισε τον απεσταλμένο.  Ήταν ένας προσωπικός του φίλος, ο εμίρης της Σινώπης, ο Ισμαήλ Χάμζα. Η οικογένειά του είχε διατηρήσει για πολλές μέχρι τώρα γενιές φιλικές σχέσεις με τους Αυτοκράτορες της Κωνσταντινούπολης, αν και ο γερο- Μουράτ, λίγο πριν από τον θάνατό του, έκανε συμφωνία μαζί του κι άφησε τον Μωάμεθ να πάρει την κόρη του Ισμαήλ Χάμζα. Πάντως ο Κωνσταντίνος τον χαιρέτησε εγκάρδια και είπε να τον βοηθήσουν να περάσει το φράγμα.

Μπήκε στην πόλη από την μικρή Πύλη.

… Όταν ο Ισμαήλ Χάμζα κοίταξε με περιέργεια γύρω του, δεν είδε παρά άνδρες με πανοπλίες….. Ο Αυτοκράτορας του έδωσε το χέρι για να το φιλήσει και είπε πως λυπάται που τον συναντάει με τόσο θλιβερές συνθήκες….. Ο Ισμαήλ Χάμζα , είπε, τονίζοντας σοβαρά κάθε λέξη:

-Για το καλό του λαού σας και το δικό σας καλό, σας παρακαλώ να δεχθείτε αυτούς τους όρους, που είναι οι καλύτεροι, που θα ήταν δυνατόν να προσφερθούν ποτέ. Τα τείχη σας είναι ερειπωμένα και σε μερικά σημεία έχουν πέσει. Η πόλη βρίσκεται σε απελπιστική θέση, οι υπερασπιστές της είναι λίγοι και πεινασμένοι και οι κάτοικοι βυθισμένοι σε απόγνωση. Αυτή είναι η τελευταία ευκαιρία. Αν δεν παραδοθείτε τώρα, ο Σουλτάνος θα σκοτώσει και τον τελευταίο άνδρα, θα πουλήσει τις γυναίκες και τα παιδιά σαν δούλους και θα λεηλατήσει την πόλη.

- Αν είχατε έστω και λίγη λογική, θα βλέπατε πως η Κωνσταντινούπολη βρίσκεται σε απελπιστική κατάσταση Από απλό ανθρωπισμό, από επιθυμία να σας απαλλάξει από τη φρίκη που φέρνει πάντα μια άλωση με έφοδο, ο Σουλτάνος προσφέρεται να αφήσει τον Αυτοκράτορα να φύγει απείραχτος, μαζί με τους θησαυρούς του, τους ανθρώπους του και την ακολουθία του. Όσοι κάτοικοι θέλουν να τον ακολουθήσουν, μπορούν να πάρουν την περιουσία τους μαζί τους. Σε όσους μείνουν ο Σουλτάνος υπόσχεται να τους χαρίσει τη ζωή και την περιουσία. Ως σύμμαχος του Σουλτάνου ο Αυτοκράτορας θα μπορέσει να κρατήσει τον Μοριά και ο Σουλτάνος θα υπερασπιστεί τα εκεί δικαιώματά του έναντι όλων…..

   Αλλά ο Βασιλιάς έσκυψε το κεφάλι και αποκρίθηκε.

- Οι όροι σου είναι ταπεινωτικοί και άδικοι. Ακόμα και αν μπορούσα να τους δεχτώ, αυτό δεν θα ταίριαζε στην βασιλική μου αξιοπρέπεια. Αλλά δεν μπορώ, γιατί δεν είναι στο χέρι μου, ούτε στο χέρι κανενός άλλου να παραδώσει την πόλη. Είμαστε έτοιμοι να πεθάνουμε και να θυσιάσουμε τη ζωή μας χωρίς παράπονο.»

Ο  παραπάνω  συγκλονιστικός διάλογος μεταξύ του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου και του απεσταλμένου του Σουλτάνου Εμίρη Ισμαήλ Χάμζα, που ασφαλώς δεν είναι κείμενο κάποιου ρεπορτάζ πολεμικού ανταποκριτή, είναι ένα απόσπασμα από το Ιστορικό Μυθιστόρημα του Μίκα Βαλτάρι με τον τίτλο « Ο ΜΑΥΡΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ», εκδόσεις ΠΑΠΥΡΟΣ 1973.

Όμως θα ήταν άδικο να μην καταγράψουμε τις  ακριβείς λέξεις του Κωνσταντίνου, απαντώντας στον Τούρκο απεσταλμένο, όπως τις διέσωσε η ιστορική μνήμη.

«Το δε την πόλιν σοι δούναι ούτ’ εμόν εστί ούτ’ άλλου των κατοικούντων εν ταύτη κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών».

Με αυτόν τον τρόπο οι τελευταίες στιγμές του Βυζαντίου μετουσιώθηκαν σε ηθική πράξη παγκοσμίου σημασίας. Οι προετοιμασίες για την τελική επίθεση διεξήχθησαν την Κυριακή και τη Δευτέρα 27 και 28 Μαΐου.

 Αυτές οι συγκλονιστικές στιγμές  είναι το αγκάθι στο λαιμό των Τούρκων. Η Πόλη δεν παραδόθηκε. Κυριεύθηκε, λεηλατήθηκε, κάηκε, βιάσθηκε, καταστράφηκε, ατιμάσθηκε. Τρεις μέρες ολόκληρες ο Σουλτάνος άφησε τις ορδές των αγρίων του πολεμιστών να ικανοποιήσουν ότι το αγριότερο και ταπεινότερο ένστικτό τους.

Τώρα ένας νέος γιαλαντζί Σουλτάνος αιμοσταγής και πολεμοχαρής κι αυτός σαν τον προκάτοχό του, θέλει να κάνει τζαμί την Αγία Σοφία.  Ας το τολμήσει. Να γνωρίζει όμως ότι η Αγία Σοφία είναι σύμβολο, κειμήλιο, ιδέα, σκοπός, ιστορία, φάρος, θρύλος και ως τέτοιος ποτέ δεν θα καταφέρει να το γκρεμίσει από τις συνειδήσεις των πιστών που κατά χιλιάδες συρρέουν κάθε μέρα να το θαυμάσουν και να προσκυνήσουν τα ιερά και όσια. Άλλωστε σαν κειμήλιο της παγκόσμιας κληρονομιάς δεν ανήκει στην Τουρκία. Απλά φιλοξενείται στην Τουρκία.

Αλλά τι σκέφτομαι. Ο τρελός και η εξουσία είναι ανίκητοι και ο Ερτογάν έχει και τα δύο προσόντα. Περαστικά του.