Αφήγηση, παραμύθια και δημιουργικές δραστηριότητες για τα παιδιά

της Αγγελικής Καρδαρά.

Τη δύσκολη αυτή περίοδο που διανύουμε με τον κατ’ οίκον περιορισμό, το βιβλίο μπορεί να μας ταξιδέψει όπου ο νους ονειρεύεται. Τα παραμύθια είναι, αναμφίβολα, μία γλυκιά «συντροφιά» για τα παιδιά και τόσο η ανάγνωση, όσο και η αφήγηση, μπορούν να διαδραματίσουν έναν πολύ θετικό ρόλο στην καθημερινότητά τους, αλλά και οι πολύ δημιουργικές δραστηριότητες με βάση τα αγαπημένα τους παραμύθια είναι πολλές και ενδιαφέρουσες. Τα παιδιά μπορούν, για παράδειγμα, να φανταστούν ένα διαφορετικό τέλος για το παραμύθι και να δημιουργήσουν τη δική τους ιστορία, την οποία στη συνέχεια να γράψουν ή να διηγηθούν στους γονείς τους. Μπορούν επίσης να αναζητήσουν έναν διαφορετικό τίτλο, να δώσουν χαρακτηρισμούς στα κεντρικά πρόσωπα, να ζωγραφίσουν ό,τι τους εντυπωσίασε ακόμα και να οργανώσουν μία θεατρική παράσταση για την οικογένειά τους βασιζόμενοι στην ιστορία.

Το χρονικό διάστημα που τα παιδιά θα είναι σπίτι μπορούν, επομένως, να αξιοποιήσουν πολύ δημιουργικά τον χρόνο για να αναπτύξουν τη φαντασία τους, να εκφράσουν σκέψεις και βαθύτερα συναισθήματα, να διευρύνουν τους ορίζοντες της γνώσης, αποκτώντας ταυτόχρονα νέες δεξιότητες και αποκομίζοντας  εμπειρίες. Είναι όμως και μία ευκαιρία να έρθουν πιο κοντά στα αδέλφια και στους γονείς τους μέσα από μία ιστορία που θα δώσει την ευκαιρία σε όλα τα μέλη της οικογένειας να μιλήσουν για τα συναισθήματα που τους δημιουργεί ένα συγκεκριμένο θέμα, να θέσουν ερωτήματα που τους προβληματίζουν και να ανταλλάξουν ιδέες και απόψεις. Μικροί και μεγάλοι, άλλωστε, μέσα από το παραμύθι μπορούμε να ονειρευτούμε και να εκφράσουμε όλα όσα έχουμε στην καρδιά μας. Ειδικά αυτή την περίοδο τα παραμύθια και οι ιστορίες δύναται  να έχουν θετική επίδραση στην ψυχή μας.  

Για τον λόγο αυτό και με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Αφήγησης[1] συζητήσαμε με την αφηγήτρια – συγγραφέα – εμψυχώτρια παιδικών δημιουργικών δράσεων, κ. Κονδυλία Θεοδωροπούλου, για το παραμύθι, την αφήγηση και τις δημιουργικές δραστηριότητες που μπορούν αυτή την περίοδο να κάνουν τα παιδιά στο σπίτι με αγαπημένα τους παραμύθια.

Κονδυλία Θεοδωροπούλου, συγγραφέας.

Η Κονδυλία Θεοδωροπούλου γεννήθηκε στην Πάτρα. Σπούδασε συντήρηση έργων τέχνης. Διδάχθηκε την τέχνη της αφήγησης παραμυθιών στο Κέντρο Μελέτης & Διάδοσης Μύθων & Παραμυθιών και στο Εργαστήρι Μαιρηβή με τον Στέλιο Πελασγό. Έχει παρακολουθήσει μαθήματα Δημιουργικής Γραφής με τον Δημήτρη Αβούρη, Υποκριτική Ερμηνεία με τον Νίκο Κατή, Θεατρική Παιδεία με τον Κ. Φαρμασώνη, την Ε. Καραμπέτσου και τον Δ. Βούλτσο. Ακόμη έχει παρακολουθήσει σεμινάρια Θεατρικού Παιχνιδιού με τον Λάκη Κουρετζή, Αφήγησης – Λόγου – Κίνησης – Μνημονικής με τους Σύλβια Βενιζελέα, Γιώργο Ευγενικό, Μάνια Μαράτου, Σαββίνα Γιαννάτου. Επίσης, έχει παρακολουθήσει σεμινάρια για το Παραμύθι στην Εκπαίδευση με την Γαβριέλλα Πούπα, Θεατρικά Παιχνίδια για υπερκινητικά παιδιά & τα Συναισθήματα μέσα από τα Παραμύθια, με την Βίκυ Γεωργέτη καθώς και μαθήματα Μουσικοκινητικής Orff με την Λένα Ροντούλη.  

Συνεργάζεται με φορείς και πολιτιστικούς συλλόγους  της Πάτρας δίνοντας διαδραστικές παραστάσεις αφήγησης παραμυθιών. Συνεργάζεται επίσης με παιδικούς σταθμούς, νηπιαγωγεία και δημοτικά σχολεία, κάνοντας δραματοποιήσεις παραμυθιών και θεατρικό παιχνίδι με τα παιδιά.

Συμμετέχει σε εργαστήρια σχετικά με τα Παραμυθοπαιχνίδια (περιλαμβάνει: δραματοποίηση παραμυθιών – μύθων, θεατρικό παιχνίδι και δημιουργία ιστοριών με τα παιδιά) για ανήλικους από 4 έως 10 ετών, εργαστήρια κατασκευής Χριστουγεννιάτικων στολιδιών κι αντικειμένων, θεατρικό παιχνίδι & δημιουργική γραφή για παιδιά από Τρίτη Δημοτικού.

Ακόμη έχει συμμετάσχει σε φεστιβάλ αφήγησης, όπου με τη συμμετοχή της στο 1ο Πανελλήνιο φεστιβάλ παραμυθιού στο Θέατρο Παραμυθίας, διακρίθηκε με το βραβείο της καλύτερης πρωτοεμφανιζόμενης συγγραφέως για το 2017, με το έργο της «Αγάπης Φως». 

Τον Δεκέμβριο του 2017 εξέδωσε την πρώτη της συλλογή παραμυθιών με τίτλο «Τα Παραμύθια των Αστεριών» και υπότιτλο «Όταν σου προσφερθεί κάτι δώσε κι εσύ» από τις εκδόσεις Οσελότος.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

• Κυρία Θεοδωρόπουλου, θα μας μιλήσετε για το «Τα παραμύθι των αστεριών»; Ποιο είναι το θέμα του και η πηγή έμπνευσής σας; 

Η πρώτη μου συλλογή παραμυθιών από τις εκδόσεις Οσελότος, ξεκινάει μ’ ένα παραμύθι με τίτλο «Τα παραμύθια των αστεριών» το οποίο μιλάει για μία γιαγιά που ζει στο «Οχταγκαλιασμένο χωριό και κάθε απόγευμα μαζεύει όλα τα εγγόνια της γύρω από το τζάκι και τους εξιστορεί λόγια των αστεριών. Ιστορίες που ακούει τα μεσάνυχτα να σιγοψιθυρίζουν δύο αστέρια μεταξύ τους. Οι ακόλουθες ιστορίες είναι τα παραμύθια που μετέφερε η γιαγιά στα εγγόνια της. Πρόκειται για ιστορίες που μας μιλούν για τον σεβασμό και την αγάπη προς τη μάνα γη, την αρετή της προσφοράς, τη σημασία της ομαδικότητας  απέναντι σ’ έναν κίνδυνο προκειμένου να τον αντιμετωπίσουμε, το αίσθημα της  αλληλοβοήθειας,  τα ανεκπλήρωτα  όνειρα  που πραγματοποιούνται  μα και  τη δύναμη της  αγάπης που  όλα τ’ αλλάζει… Το κάθε παραμύθι είναι αυτοτελές, άρα και έχει διαφορετική πηγή έμπνευσης.

• Πώς γεννήθηκε η αγάπη σας για το παραμύθι και ποιες βαθύτερες ανάγκες σας καλύπτει η συγγραφή;  

Από μικρή μου άρεσε ο κόσμος του παραμυθιού. Το παραμύθι είναι ένα «μαγικό» εργαλείο που θέτει τους δικούς του νόμους μέσα σε μία πολιτεία. Διότι έχει αρχή μέση και τέλος. Υπάρχουν οι συγκρούσεις τα εμπόδια κι οι τρόποι να τα αντιμετωπίσουμε, όπως συμβαίνει και στην πραγματικότητα. Μελετώντας λοιπόν τα παραμύθια άρχισα  να σκέφτομαι και να κινούμαι σοφότερα! Δεν είναι τυχαίο που όλοι λένε ότι τα παιδιά πρέπει να διαβάζουν παραμύθια. Γιατί, μας κάνουν να αντιμετωπίζουμε την ζωή με ωριμότητα κι εξυπνότερα βήματα. Έτσι λοιπόν κέρδισαν κι εμένα. Ακόμη κάτι πολύ σημαντικό είναι ότι με την απλή γλώσσα των παραμυθιών ένας συγγραφέας μπορεί να μιλήσει για το πιο σκληρό κι άσχημο θέμα, όπως για τη βία, τον θάνατο, τον πόλεμο, με τρόπο που να το κάνει προσεγγίσιμο για μικρά παιδιά. Μέσα από τη συγγραφή μπορώ και εκφράζω όνειρα κι επιθυμίες. Πλάθω χαρακτήρες που με την πορεία τους περνώ τα δικά μου μηνύματα για τη συνύπαρξη μέσα στην κοινωνία μας.

• Ποια παραμύθια ξεχωρίζετε ως τα αγαπημένα σας, τόσο των παιδικών σας χρόνων όσο και στην ενήλικη ζωή σας και ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας συγγραφείς παιδικών βιβλίων;  

Τρία από τα αγαπημένα μου παραμύθια είναι «Η Χρυσοδάχτυλη», «Τα δώρα του αγέρα» και «Ο λυράρης με τις νεράιδες», τα οποία χρησιμοποιώ στις αφηγήσεις και στα εργαστήρια που έχω με τα παιδιά. Αγαπημένοι συγγραφείς των παιδικών μου χρόνων ήταν η Ζωή Βαλάση και η Ζωρζ Σαρή.

Αγαπημένα μου βιβλία στην ενήλικη ζωή μου είναι «Κλειδωμένα λόγια» της Μαρίας Γιαννούλη και «Στη σκιά των αιώνων» της Δήμητρας Παπαναστασοπούλου πρόκειται για δύο ιστορικά μυθιστορήματα.

• Παράλληλα με τη συγγραφή, ασχολείστε με την αφήγηση. Θα μας μιλήσετε για τις δράσεις σας μέσω της αφήγησης; Σε ποιες ομάδες ατόμων απευθύνεστε, πού λαμβάνουν χώρα οι αφηγήσεις και τι, κατά την άποψή σας, αποκομίζουν μέσα από την αφήγηση τα άτομα;  

Τα τελευταία χρόνια μία ακόμη τέχνη που με έχει κερδίσει είναι αυτή της αφήγησης. Αφηγούμαι μύθους ή παραμύθια λαϊκά, είτε που έχω γράψει η ίδια, είτε ακόμη παραμύθια σύγχρονων συναδέλφων που ταιριάζουν βέβαια στον λαϊκό τρόπο γραφής. Αφηγούμαι τα παραμύθια σε σχολικές μονάδες και σε πολιτιστικούς χώρους όπου με καλούν. Όταν ο καιρός το ευνοεί σε παραλίες και σε εξωτερικούς χώρους. Το κοινό που με παρακολουθεί δεν αποτελείται μόνον από παιδιά, αλλά και από ενήλικες που αγαπούν να ταξιδεύουν μέσα από τα παραμύθια και τους μύθους.

Μέσα από την αφήγηση μαθαίνουμε θρύλους και ιστορίες του τόπου μας, ερχόμαστε πιο κοντά ως συνάνθρωποι, ανταλλάσσουμε απόψεις. Αναπτύσσεται ο συναισθηματικός μας κόσμος και η μνήμη μας. Επίσης, ενισχύονται το θάρρος και η αυτοπεποίθησή μας, μέσα από τη συμμετοχή μας, κατά τη διάρκεια μίας αφήγησης.

• Το παραμύθι και η αφήγηση στον χώρο του σύγχρονου πολυπολιτισμικού σχολείου μπορούν να διαδραματίσουν έναν θετικό ρόλο στο να αντιμετωπιστούν ζητήματα σχολικού εκφοβισμού, να έρθουν πιο κοντά οι μαθητές αλλά και να εμβαθύνουν οι μαθητές στη γλώσσα,  τη λογοτεχνία,  την ανάλυση κειμένων;  Θα μας καταθέσετε τις σκέψεις και τις προτάσεις σας;

Το παραμύθι αναπτύσσει τη φαντασία και τη γλωσσική έκφραση των παιδιών. Επίσης υπάρχουν πολλά παραμύθια που αναφέρονται στα συναισθήματα όπως τον θυμό, τον φόβο, άλλα που μιλούν για άλλα σημαντικά ζητήματα, όπως για παράδειγμα τη μόλυνση των υδάτων. Ανάλογα λοιπόν με το τι θέλουμε να περάσουμε στο κοινό μας, μπορούμε να βρούμε το αντίστοιχο παραμύθι και πέρα από το να το αφηγηθούμε στα παιδιά είναι σημαντικό και να το δραματοποιήσουμε. Τα παιδιά υποδύονται ρόλους, γίνονται θύτες, θύματα βιώνουν το αίσθημα του φόβου της χαράς, της εξουσίας, της ταπείνωσης, μαθαίνουν να χάνουν, να γίνονται νικητές κι όταν αργότερα θα κληθούν  να αντιμετωπίσουν τις πραγματικές προκλήσεις στην κοινωνία, θα έχουν στο νου τους όσα ένιωσαν μέσα από το παιχνίδι και τα βήματά τους θα είναι πιο ώριμα. Καλό λοιπόν είναι ένα παραμύθι όχι μόνο να διαβάζεται, αλλά ύστερα να το συζητάμε, να παίζουμε την ιστορία και  να «περπατάμε» τα βήματα των ηρώων των παραμυθιών.

• Σε αυτήν τη δύσκολη περίοδο, κυρία Θεοδωρόπουλου,  όπου η ανθρωπότητα δοκιμάζεται από τον Covid-19, είναι το παραμύθι ένα μέσο για να περάσουμε στα παιδιά μας πολύτιμα κοινωνικά μηνύματα;

Ασφαλώς και το παραμύθι αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο για να μιλήσουμε στα παιδιά για τον ιό, τις επιπτώσεις του και τους τρόπους προφύλαξης μας.

• Σε αυτή την περίοδο επίσης,  όπου τα παιδιά είναι σπίτι,  θα προτείνετε αγαπημένα σας παραμύθια και κάποιες δημιουργικές δραστηριότητες που μπορούν να κάνουν τα παιδιά με βάση τα παραμύθια;

Στις μέρες μας υπάρχει πληθώρα βιβλίων και παραμυθιών, ώστε πολλές φορές δεν ξέρουμε ποιο να διαλέξουμε. Η αλήθεια είναι πως χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην επιλογή αγοράς ενός παραμυθιού, μην ξεχνάμε πως θα διαβαστεί από παιδιά. Πολλά είναι τα αγαπημένα μου παραμύθια και θα μπορούσα ενδεικτικά να προτείνω: “Οι μάγοι των χρωμάτων” του Κωνσταντίνου Αντωνόπουλου και “Η κουτσή κιθάρα” της Μαρίνας Φραγκεσκίδου. Δράσεις που τα παιδιά μπορούν να κάνουν με βάση ένα παραμύθι που διάβασαν είναι να ζωγραφίσουν κάτι που τους έκανε εντύπωση μέσα από την πλοκή. Να δώσουν έναν διαφορετικό τίτλο ή και διαφορετικά ονόματα στους πρωταγωνιστές, να καταγράψουν την πορεία του ήρωα στην προσπάθειά του να εκπληρώσει τον στόχο του και να το συζητήσουν με τα μέλη της οικογένειας. Ακόμη και το να σκεφτούν μία παραλλαγή του παραμυθιού. Είναι μερικές ιδέες που ήδη τις αναπτύσσω με τα παιδιά σε αφηγήσεις μου και στα εργαστήρια δημιουργικής απασχόλησης όπου είμαι εμψυχώτρια.

• Ποια είναι τα σχέδια σας για το μέλλον στο χώρο του βιβλίου και της αφήγησης;   

Το να κρατήσω στα χέρια μου την επόμενη συλλογή με παραμύθια που ετοιμάζω και να μπορέσω να την μοιραστώ με τον κόσμο!

• Θα μοιραστείτε μαζί μας ένα όνειρό σας;  

Να ταξιδεύω και να αφηγούμαι παραμύθια σε διάφορους τόπους. Καθώς επίσης και να μαθαίνω τις ιστορίες που έχει να μου διδάξει το μέρος και οι άνθρωποι, που θα βρίσκομαι.

• Ολοκληρώνοντας τη συζήτησή μας, ποιο είναι το δικό σας μήνυμα για το παραμύθι στη σύγχρονη εποχή και κοινωνία;

Μικροί και μεγάλοι να επιλέγουν με προσοχή τα παραμύθια που αγοράζουν και να διαβάζουν όσα περισσότερα! Διότι, τα παραμύθια έχουν την ικανότητα να μας φέρνουν αντιμέτωπους με τους φόβους μας, μας βοηθούν να βρούμε λύσεις αντιμετώπισης, αποκτούμε κρίση μέσα από τις περιπέτειες των ηρώων, όπως επίσης μας απαλύνουν από τις έννοιες, εξ ου και η λέξη παραμυθιά – παρηγοριά. Πέρα δηλαδή από το ότι τα παραμύθια μας διδάσκουν και μας βοηθούν να οργανώσουμε τα βήματά μας πιο ώριμα, μας παρηγορούν. Γιατί τα παραμύθια θέτουν «νόμους» συμπεριφοράς. Έτσι λοιπόν αποτελούν βασικό εργαλείο στην πορεία μας μέσα στην κοινωνία, ως λειτουργικά όντα σε οποιαδήποτε συνδιαλλαγή μας.

• Κυρία Θεοδωρόπουλου, σας ευχαριστώ θερμά και σας εύχομαι να πραγματοποιήσετε όλα τα παραμυθένια όνειρά σας!  

Σας ευχαριστώ κι εγώ πολύ, τόσο για τον χρόνο σας ερευνώντας το έργο μου στην αφήγηση και στο βιβλίο μου «Τα παραμύθια των Αστεριών», όσο και για τις ευχές σας.

---

[1] Η Παγκόσμια Ημέρα Αφήγησης γιορτάζεται την 20^η  Μαρτίου. Η Ημέρα αυτή έχει τις ρίζες της στην εκδήλωση αφήγησης Η Ημέρα όλων των Παραμυθάδων, που διοργανώθηκε για πρώτη φορά στη Σουηδία στις 20 Μαρτίου του 1991. Η ιδέα βρήκε ενθουσιώδεις υποστηρικτές σε όλο τον κόσμο και από το 2005 απέκτησε παγκόσμιο χαρακτήρα. Βλ. σχετικά https://www.sansimera.gr/worldays/217 και http://e-mythos-house.blogspot.com/p/blog-page_10.html

πηγή: postmodern.gr