Στην αρχή της εβδομάδας, 16-12-2019, έλαβε
χώρα η συζήτησή μας για το σωφρονιστικό σύστημα στην Ελλάδα στον τηλεοπτικό
σταθμό Blue Sky και την εκπομπή “Αστυνομία και Κοινωνία”. Μία
συζήτηση που ήταν πολύ σημαντικό να
γίνει και θα ήταν μάλιστα ωφέλιμο να συνεχιστεί, γιατί το θέμα είναι πολύ
σοβαρό και μας αφορά όλους, ως ενεργά μέλη της κοινωνίας. Αναμφίβολα, το
ενδιαφέρον μας πρέπει να εστιαστεί στο εάν και πώς οι κρατούμενοι
προετοιμάζονται για να επιστρέψουν στην ελεύθερη κοινωνία με την αποφυλάκισή
τους, δεδομένου ότι στον νομικό πολιτισμό της χώρας μας δεν υφίσταται η έννοια
της «διά βίου ισόβιας κάθειρξης», επομένως αυτοί οι άνθρωποι, σε μικρότερο ή
μεγαλύτερο χρονικό διάστημα θα αποφυλακιστούν και θα είναι οι αυριανοί γείτονές
μας.
Συνεπώς, όποια εξέλιξη λαμβάνει χώρα στις
φυλακές, μας αφορά άμεσα και οφείλει να μας απασχολήσει πιο συστηματικά το πώς
μπορεί στην πράξη να εφαρμοστεί η έννοια της «κοινωνικής ενσωμάτωσης». Μόνο με
αυτό τον τρόπο θα είναι, τελικά, προστατευμένη η κοινωνία μας και όχι ούσα
αποκομμένη και ξεκομμένη από τις φυλακές (άλλωστε τεχνητά είναι μόνον τα τείχη
που χωρίζουν τις φυλακές από την κοινωνία), ενώ ταυτόχρονα θα υλοποιηθεί το
πρωταρχικό ζητούμενο της σωφρονιστικής μας πολιτικής που είναι η επανένταξη με
αποχή από την εγκληματική δράση.
Βελτιωτική μεταχείριση στον αντίποδα του
τιμωρητικού μοντέλου, έμφαση στην εκπαίδευση κρατουμένων και αντιμετώπιση
καίριων ζητημάτων που θέτουν εμπόδια στην εκπαιδευτική διαδικασία και στον
θετικό της ρόλο μέσα στη φυλακή (όπως ενδεικτικά αναφέρω υποστελέχωση των
σχολείων της φυλακής και μη ύπαρξη οργανικών θέσεων για τους εκπαιδευτικούς
ώστε να υπάρξει συνέχεια του εκπαιδευτικού τους έργου αλλά και η κατάλληλη
εκπαίδευση και επιμόρφωσή τους προκειμένου να ανταποκριθούν στις αυξημένες ανάγκες
του έγκλειστου μαθητικού πληθυσμού), αυτοχειρίες κρατουμένων και συνθήκες
κράτησης, η αυστηροποίηση των φυλακών σε συσχετισμό με την αύξηση
της ιδρυματοποίησής των κρατουμένων/prisonization (δηλαδή της μεγαλύτερης
εμπλοκής τους με το σύστημα της φυλακής ώστε να φτάνουν στο σημείο να την
θεωρούν “σπίτι” τους με αποτέλεσμα στην πράξη να γίνεται πιο δύσκολη η
κοινωνική τους επανένταξη), οι σχέσεις μεταξύ κρατουμένων, η ισχυρή πολιτισμική
ετερογένεια που διαμορφώνει τη μορφή και το περιεχόμενο των καταστημάτων
κράτησης της σημερινής εποχής οδηγώντας σε έναν κατακερματισμό της μεγάλης
«ομάδας των κρατουμένων» και στη δημιουργία μικρότερων υποομάδων (μία εξέλιξη η
οποία δύναται να τροφοδοτήσει συγκρούσεις και να εντείνει τις ήδη τεταμένες
σχέσεις στο άτεγκτο, κλειστό και περιοριστικό πλαίσιο της φυλακής,
δημιουργώντας στους κρατούμενους μεγαλύτερη ανασφάλεια για τη διαβίωσή τους σε
αυτό το πλαίσιο αλλά και πιο δύσκολα διαχειρίσιμες καταστάσεις) καθώς και η
μιντιακή προσέγγιση των ζητημάτων που σχετίζονται με τις φυλακές, με στόχο την
ολοκληρωμένη ενημέρωση του κοινού, αποτέλεσαν βασικούς θεματικούς άξονες της
εκπομπής.
Είναι αυτά τα κύρια, κατά την άποψή μου,
ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει η Πολιτεία μας, με ταυτόχρονη ενίσχυση της
πρόληψης της εγκληματικότητας (και έμφαση στην πρόληψη της νεανικής
παραβατικότητας). Ταυτόχρονα είναι αναγκαία η ολοκληρωμένη ενημέρωση των
πολιτών, χωρίς υπερβολές και συναισθηματικές εξάρσεις, με ανάδειξη από τα ΜΜΕ
των κρίσιμων ζητημάτων που απασχολούν τα καταστήματα κράτησης της σύγχρονης
εποχής.
Σαφώς, πρόκειται για ζητήματα πολυσύνθετα και
πολυδιάστατα, αλλά είναι αναγκαία η λήψη μέτρων στρατηγικών και όχι έκτακτων
που θα στοχεύουν σε ουσιαστικές, διαρθρωτικές αλλαγές, λαμβάνοντας ασφαλώς υπ’
όψιν τη σύνθεση του ποινικού πληθυσμού, τη βαρύτητα των αδικημάτων (με
αντίστοιχη εξειδικευμένη ανά περίπτωση μεταχείριση), αλλά και τα ζητούμενα και
τους στόχους της σωφρονιστικής πολιτικής. Και βέβαια απαραίτητο να δοθεί έμφαση
στο «μετά της φυλακής» για να περιοριστεί ο φαύλος κύκλος της βίας και της
υποτροπής.
Συνοψίζοντας, θα ήθελα να τονίσω ότι οι
θετικές δράσεις, η έμφαση στην εκπαίδευση και την εργασία, είναι σκόπιμο να
αποτελέσουν προτεραιότητα της Πολιτείας μας, ιδίως στη σύγχρονη κοινωνία με
τους ισχυρούς κλυδωνισμούς που υφίσταται, ώστε να μην αποφυλακίζονται «πρυτάνεις
του εγκλήματος» όπως χαρακτηριστικά επισημαίνουν στην αργκό τους (στον
ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας τους, που αποτέλεσε θέμα της
διδακτορικής μου διατριβής) και να πάψουν, κάποτε, οι κλειστές φυλακές να είναι
«Κολλέγια του Εγκλήματος», όπως επίσης οι ίδιοι οι κρατούμενοι τις αποκαλούν
στην αργκό τους, στοιχείο που πρέπει να μας προβληματίσει.
Συνεχίζουμε, με δύναμη, τη διερεύνηση των
θεμάτων μας!
Αγγελική Καρδαρά
0 Σχόλια