Πως η αρχιτεκτονική τοπίου μπορεί να μειώσει την εγκληματικότητα – Ορατότητα και Φωτισμός

του Ashley D Penn,* απόδοση: Δ.Καλαντζής.

Η εγκληματικότητα και η αντικοινωνική συμπεριφορά αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για την αποσύνθεση του κοινωνικού ιστού μίας περιοχής και την υποβάθμιση της ζωής των κατοίκων της. Σε αυτό το άρθρο διερευνούμε πώς η αρχιτεκτονική τοπίου και ο αστικός σχεδιασμός μπορούν να μειώσουν και να ελέγξουν την εγκληματικότητα, χωρίς προληπτικά μέτρα καταστολής, κλειστά κυκλώματα παρακολούθησης και υπερβολική αστυνόμευση, αλλά με δυο παράγοντες κλειδιά: την ορατότητα και τον φωτισμό.

Έγκλημα και αντικοινωνική συμπεριφορά

Ως έγκλημα μπορεί εύκολα να οριστεί η πράξη που έρχεται σε αντίθεση με το ισχύων δίκαιο μίας κοινωνίας. Για παράδειγμα, το κάπνισμα μαριχουάνας είναι νόμιμη πράξη στην αμερικανική πολιτεία της Μασαχουσέτης, αλλά είναι παράνομη πράξη στην πολιτεία του New Jersey.

Η αντικοινωνική συμπεριφορά, από την άλλη πλευρά, είναι πιο δύσκολο να οριστεί. Το Υπουργείο Εσωτερικών της Βρετανίας διακρίνει ότι ο ορισμός της «αντικοινωνικής συμπεριφοράς» επηρεάζεται από την ανοχή της κοινότητας και τις προσδοκίες για την ποιότητα ζωής. Η κυβέρνηση της Βρετανίας έχει υιοθετήσει τον ακόλουθο ορισμό: «αντικοινωνική συμπεριφορά είναι το να ενεργείς με έναν τρόπο που προκαλεί ή είναι πιθανό να προκαλέσει ενόχληση, συναγερμό ή αγωνία σε ένα ή περισσότερα πρόσωπα».

Ως εκ τούτου, η αντικοινωνική συμπεριφορά μπορεί να κυμαίνεται από τις κάπως «αβλαβείς πράξεις» του να περιφέρεσαι χωρίς λόγω και σκοπό στον δημόσιο χώρο («αλητεία») ή να ρυπαίνεις με σκουπίδια, μέχρι τον βανδαλισμό, τον εκφοβισμό, τη σεξουαλική παρενόχληση και το βίαιο έγκλημα.

Φιλόξενοι και ασφαλείς χώροι

Η αντικοινωνική συμπεριφορά έχει αντίκτυπο ιδιαίτερα στις γυναίκες και τα παιδιά. Ο Guardian αναφέρει ότι το 43% των γυναικών ηλικίας μεταξύ 18 και 34 ετών αντιμετώπισαν σεξουαλική παρενόχληση σε δημόσιους χώρους. Ο ΟΗΕ έχει δημοσιεύσει κατευθυντήριες γραμμές για τη δημιουργία χώρων που είναι ασφαλείς για τις γυναίκες και τα κορίτσια. Στα βασικά σημεία περιλαμβάνονται:

1. Εύκολη πρόσβαση από και προς την τοποθεσία
2. Εύκολη κίνηση μέσα στην τοποθεσία
3. Καλός φωτισμός
4. Ευανάγνωστες πινακίδες
5. Γενική ορατότητα ολόκληρου του χώρου, ο οποίος πρέπει να είναι χωρίς κρυψώνες
6. Προβλέψεις για τα μικρά παιδιά και τους ηλικιωμένους (οι οποίοι συχνά έχουν γυναίκες φροντιστές)
7. Πρόσβαση σε καθαρές, ασφαλείς, εύκολα προσβάσιμες εγκαταστάσεις τουαλέτας

Κακές λύσεις για την πρόληψη του εγκλήματος στην πόλη

Η ορατότητα αποτελεί παράγοντα κλειδί στον αστικό σχεδιασμό αποτροπής της εγκληματικότητας. Σύμφωνα με μελέτη του Κέντρου Μείωσης της Εγκληματικότητας της Βρετανίας, παρόλο που τα κλειστά κυκλώματα παρακολούθησης (CCTV) έχουν αποδειχθεί ότι μειώνουν την εκδήλωση προμελετημένων εγκλημάτων, δεν υπάρχει αξιοσημείωτη αποτροπή της αυθόρμητης αντικοινωνικής συμπεριφοράς και του ευκαιριακού εγκλήματος. H CABE Space μάλιστα έχει καταθέσει τις ενστάσεις της ότι «η υιοθέτηση  συστημάτων παρακολούθησης, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο συνολικός σχεδιασμός και η φροντίδα του δημόσιου χώρου, μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία άσχημων, καταπιεστικών περιβαλλόντων που θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν μεγαλύτερα κοινωνικά προβλήματα».

Καλύτερες λύσεις για την πρόληψη της εγκληματικότητας σε δημόσιους ανοικτούς χώρους

Ένας καλός τρόπος να μειωθεί η εγκληματικότητα και η αντικοινωνική συμπεριφορά σε μία περιοχή είναι να αυξηθεί η ορατότητα μέσω της φυσικής ή «άτυπης επιτήρησης».

Φυσική ή «άτυπη επιτήρηση» ορίζεται η έννοια του να μπορεί ένας επισκέπτης του δημόσιου χώρου να βλέπει τι κάνουν οι άλλοι επισκέπτες του ίδιου χώρου.  

Αυτό επιτυγχάνεται όταν ο δημόσιος χώρος δεν έχει οπτικά εμπόδια από υψηλούς θάμνους ή κάποιου είδους «κρυψώνες» και φωτίζεται συστηματικά κατά τη διάρκεια της νύχτας.   

Οι δημόσιοι χώροι πρέπει να παρέχουν στους επισκέπτες την αίσθηση της ασφάλειας. Οι περιοχές των καθισμάτων πρέπει να έχουν καλή ορατότητα, έτσι ώστε οι επισκέπτες να αισθάνονται ότι βλέπουν πιθανές απειλές. Θα πρέπει επίσης να μην αισθάνονται ότι ο κίνδυνος μπορεί να φτάσει εύκολα σε αυτούς (π.χ. πίσω από φυλλωσιές που βρίσκονται κοντά τους). Πολύ σημαντική είναι επίσης η ύπαρξη κάποιου «καταφυγίου» (π.χ. φυλάκιο), ώστε να υπάρχει η αίσθηση ότι σε περίπτωση κινδύνου, θα μπορέσει εύκολα κάποιος να φτάσει σε ένας σημείο ασύλου/προστασίας.

Η καλή πρόσβαση και η κυκλοφορία σε όλα τα επίπεδα του δημόσιου χώρου αυξάνουν την ασφάλεια. Οι πινακίδες πρέπει να είναι απλές και ευανάγνωστες και η χάραξη των διαδρομών εύκολη, ώστε να μη χρειάζεται ειδική σήμανση. Θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνονται πολλαπλές διαδρομές που θα παρέχουν στους επισκέπτες τη δυνατότητα επιλογής και θα δυσκολεύουν τους εγκληματίες να προβλέψουν τις κινήσεις των πιθανών θυμάτων τους.

Η 24ωρη οικονομία μειώνει το έγκλημα της νύχτας

Ο σωστός αστικός σχεδιασμός δεν ενισχύει μόνο την τοπική οικονομία, δημιουργώντας πόλεις που είναι λειτουργικές όλο το 24ωρο, αλλά μπορεί να μειώσει και την εγκληματικότητα κατά τη διάρκεια της νύχτας. Από το 2012, το βίαιο έγκλημα στο Σίδνεϊ μειώθηκε λόγω της νυχτερινής οικονομίας. Η αύξηση του ποικίλου συνδυασμού λειτουργιών, όπως καφετέριες, 24ωρα γυμναστήρια και καταστήματα, αυξάνουν την κίνηση των πεζών και τη φυσική επιτήρηση.

Στρατηγική αντιμετώπισης της αντικοινωνικής συμπεριφοράς και του εγκλήματος

Ο Δήμος του Λος Άντζελες έχει επενδύσει 25.000 δολάρια για τη δημοσίευση οδηγιών για την πρόληψη του εγκλήματος μέσω περιβαλλοντικού σχεδιασμού και για την κατάρτιση του προσωπικού που θα βοηθήσει τους προγραμματιστές και τους επαγγελματίες του περιβάλλοντος να σχεδιάζουν καλύτερα περιβάλλοντα που αποθαρρύνουν το έγκλημα. Το πρόγραμμα στοχεύει να εξασφαλίσει την ασφάλεια σε όλους τους κατοίκους, είτε ζουν σε πολυτελή διαμερίσματα είτε σε προσιτές κατοικίες.

Τα κλειδιά για τη χρήση της αρχιτεκτονικής τοπίου για την πρόληψη του εγκλήματος

Οι αρχές όπως το «Secure by Design» και η «Πρόληψη του εγκλήματος μέσω περιβαλλοντικού σχεδιασμού» περιλαμβάνουν πολλές στρατηγικές που μπορεί να φαίνονται κοινές για τους αρχιτέκτονες τοπίου και τους αστικούς σχεδιαστές. Ωστόσο, με τις πιέσεις από τον προϋπολογισμό, τις προσδοκίες των πελατών και τις υπάρχουσες συνθήκες, αυτές οι αρχές μπορούν εύκολα να χαθούν. Ορισμένες από τις βασικές κατευθύνσεις περιλαμβάνουν:

• Βεβαιωθείτε ότι ο χώρος είναι καλά συνδεδεμένος με τους γύρω χώρους (είσοδοι – έξοδοι σε δρόμους και πλατείες).
• Δημιουργήστε σαφή και ευανάγνωστη κυκλοφορία που είναι ενστικτώδης
• Διαφοροποιήστε τις επιλογές διαδρομής για τους χρήστες
• Βεβαιωθείτε ότι τα πεζοδρόμια και τα μονοπάτια είναι αρκετά φαρδιά ώστε να χωρούν διπλά καροτσάκια, έτσι ώστε οι φροντιστές και οι οικογένειες να αισθάνονται ευπρόσδεκτοι
• Παροχή ενός καλού συνδυασμού λειτουργιών και εξέταση του ενδεχομένου να συμπεριληφθούν και 24ωρες υπηρεσίες
• Αυξήστε την ορατότητα, διατηρώντας τη φύτευση χαμηλή στις μεγάλες όψεις και μη δημιουργώντας κρυμμένους χώρους από υψηλούς θάμνους.   
• Προσεκτική εξέταση του φωτισμού
• Παροχή σαφούς σήμανσης έτσι ώστε οι χρήστες να γνωρίζουν πάντα πού βρίσκονται και πώς να βγουν
• Προϋπολογισμός για καλή συντήρηση, ώστε οι χώροι να φαίνονται καλά φροντισμένοι και να αντιμετωπίζονται γρήγορα οι πράξεις βανδαλισμού

Η καλός σχεδιασμός των δημόσιων χώρων, η «φυσική επιτήρηση» και ο φωτισμός δεν θα καταστήσουν περιττή την αστυνόμευση, αλλά είναι σίγουρο ότι θα αποτρέψουν φαινόμενα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και θα τονώσουν το αίσθημα ασφάλειας των ανθρώπων, ώστε να γεμίζουν από ζωή τους δημόσιους χώρους, αποθαρρύνοντας έτσι αυτόματα τη δράση όσων κινούνται στο σκοτάδι.    

• O Ashley D Penn είναι βρετανός αρχιτέκτονας τοπίου και συγγραφέας του βιβλίου “Living Roofs” που ζει στη Φινλανδία και εργάζεται στο αρχιτεκτονικό γραφείο «Jolma Architects Ltd», το οποίο εξειδικεύεται στον αστικό σχεδιασμό. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στη σελίδα του γραφείου. Την έρευνα για τα στοιχεία του άρθρου έκανε η Emanuela Roascio.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ “ΟΡΑΤΟΤΗΤΑΣ” ΣΤΟ ΠΕΔΙΟΝ ΤΟΥ ΑΡΕΩΣ

Είσοδος Πεδίου του Άρως (Άγιος Χαράλαμπος). Τα απεριποίητα φυτά έξω από το παρτέρι του Πάρκου κρύβουν το αριστερό μέρος της εισόδου και ο επισκέπτης δεν μπορεί να δει τι γίνεται μέσα. Το πράσινο είναι τελείως παραμελημένο και η μισάνοιχτη πόρτα δίνει το μήνυμα ότι ο χώρος δεν είναι έτοιμος να υποδεχτεί τον επισκέπτη αλλά
αυτός μπορεί να “τρυπώσει” στον χώρο με δική του ευθύνη.

Με πρωτοβουλία κατοίκων κουρεύτηκαν οι θάμνοι που έκρυβαν τα αριστερό μέρος της εισόδου. Πλέον ο επισκέπτης μπορεί να δει τον διάδρομο και να νιώσει μεγαλύτερη ασφάλεια για να εισέλθει στον χώρο . Και πάλι όμως η μισάνοιχτη πόρτα λειτουργεί αποτρεπτικά για τον κόσμο. Σε περίπτωση πανικού δε από κάποια φωτιά ή μεγάλη εγκληματική ενέργεια μπορεί να αποβεί μοιραία για τις ζωές επισκεπτών.

πηγή: postmodern.gr