The Street Art Project-Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος

Μεταξύ των σημαντικών ερευνών που διεξάγονται στο Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.) είναι και το “The Street Art Project”. Απευθυνθήκαμε στην κ. Κωνσταντίνα-Μαρία

Κωνσταντίνου, Δημιουργό – Υπεύθυνη Συντονισμού του Project, προκειμένου να μας το παρουσιάσει.

Η κ. Κωνταντίνου, Κοινωνική Ερευνήτρια – “Research Recorder”, απόφοιτη του Τμήματος Κοινωνιολογίας και ΜΔΕ Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου, μου παραχώρησε μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνέντευξη για το ακριβές αντικείμενο του Project, τους ερευνητικούς στόχους, τις δυσκολίες του εγχειρήματος αλλά και τον πρακτικό τρόπο αξιοποίησής του ακόμα και στο πλαίσιο της πρόληψης της νεανικής παραβατικότητας. Συζητήσαμε επίσης, εκτενώς, για τη Street Art ή αλλιώς Pubic Art, η οποία διαφοροποιείται από το κίνημα του Graffiti, όπως μας εξήγησε η κ. Κωνσταντίνου.

Όπως θα διαπιστώσετε διαβάζοντας τη συνέντευξη, η κ. Κωνσταντίνου έχει μελετήσει σε βάθος το θέμα, έχει μεγάλο πάθος για το ερευνητικό της αντικείμενο και γι’ αυτό εύχομαι στην ίδια και στην ερευνητική ομάδα της μία πολύ δυναμική και ξεχωριστή συνέχεια! Αναμένουμε, με μεγάλο ενδιαφέρον, τα ερευνητικά πορίσματα.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Κυρία Κωνσταντίνου, πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με τη φωτογραφία και τη Street Art;

Η ενασχόληση μου με τη φωτογραφία ξεκίνησε συνειδητά τον Οκτώβριο του 2017 συμμετέχοντας στο πρώτο εκπαιδευτικό εργαστήριο του “Solomon” (έγραφα άρθρα ήδη από τον Απρίλιο στο διαδικτυακό περιοδικό του) που σκοπό είχε και έχει την εκμάθηση των βασικών τεχνικών της Φωτογραφίας και της Βιντεοσκόπησης. Κάθε Κυριακή για τρεις μήνες πηγαίναμε με την ομάδα στο κέντρο της Αθήνας και εξασκούμασταν διά ζώσης με τη Φωτογραφία Δρόμου, παράλληλα με την απαραίτητη καθοδήγηση σε όλες τις καιρικές συνθήκες που μπορούσαν να μας τύχουν. Φωτογραφίζαμε ανθρώπους που περπατούσαν, κάθονταν σε καφέ, κτίρια, νεοκλασσικά και μη, ακόμη και αντικείμενα καταστημάτων. Αυτή είναι η Φωτογραφία Δρόμου, έρχεται ο άλλος σε άμεση επαφή με τον διπλανό του, με την πόλη του. Μετά από το εργαστήριο και λόγω του ότι ήθελα να εξασκηθώ περισσότερο στη φωτογραφία, συνεχίστηκαν οι βόλτες, καλύπτοντας events, αργότερα συμμετέχοντας, με μεγάλη χαρά, σε δύο μεγάλα Φεστιβάλ της Αθήνας για την επιστήμη και τον πολιτισμό και συγχρόνως δούλευα ερασιτεχνικά, καλύπτοντας μουσικά live παλαιών και νέων συγκροτημάτων.  

Τα “tags” (οι υπογραφές / τα ψευδώνυμα / τα χιουμοριστικά γράμματα – λέξεις) και τα “συνθήματα” των ατόμων που ασχολούνται με το graffiti τα είχα προσέξει εντονότερα το 2015, καθότι, ναι μεν υπήρχαν πιο πριν και δη έξω από και μέσα στις αθλητικές εγκαταστάσεις και γήπεδα ποδοσφαίρου και καλαθοσφαίρισης, ακόμη και σε πινακίδες εθνικών οδών και κεντρικών λεωφόρων, αλλά, εντός του κέντρου της Αθήνας, εμφανίστηκαν και αυξήθηκαν από το 2010 και μετά, ειδικά στα Εξάρχεια. Παράλληλα, όμως, πλήθαιναν οι μεγάλες δημόσιες τοιχογραφίες – “mural public art” της Street Art σκηνής κι έτσι από το 2015 και έπειτα ως χόμπι, μου άρεσε πολύ να τις αναζητώ, να τις βρίσκω περπατώντας και να τις φωτογραφίζω σαν ένα παιχνίδι μέσα στην πόλη. Φυσικά, κρατώντας υλικό επειδή μου άρεσαν να τις βλέπω.

Τελειώνοντας το μεταπτυχιακό της Εγκληματολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και επίσημα το 2017 και λίγο πιο πριν από την ορκωμοσία μου, συμμετείχα στον διαγωνισμό επιστημονικής ανάλυσης / απάντησης ενός από τα ερωτήματα που θέτει ακόμη και σήμερα με διαφορετική θεματολογία κάθε φορά, το περιοδικό του Εργαστηρίου Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών της Νομικής Σχολής Αθηνών “The Art of Crime” και κερδίζοντας τη δημοσίευση της απάντησής μου στην ερώτηση “Graffiti: Έγκλημα ή Τέχνη;”, άρχισα να το σκέφτομαι περισσότερο το θέμα.

Θετικά επηρεασμένη και από την κ. Ευδοξία Φασούλα (Δικηγόρος, Αναλυτική & Δικαστική Γραφολόγος, συνάδελφος Εγκληματολόγος) αποφάσισα να γράψω και στο Solomon για τη Street Art. Έτσι έγραψα το άρθρο “On the road: εξερεύνηση της αθηναϊκής Street Art” αφού πρώτα περπάτησα τα στενά των Αναφιώτικων, του Αλίμου και του Κεραμεικού τραβώντας φωτογραφίες των έργων. Κατόπιν, με την τεχνογνωσία της κ. Φασούλα, μπόρεσα να δώσω στο άρθρο μία απλότητα και μία εύκολη κατηγοριοποίηση των καλλιτεχνών αλλά και μία ερμηνεία κοινωνικών μηνυμάτων σε σχέση με τον χώρο. Το άρθρο αναδημοσιεύτηκε στο pressenza.com – “International Press Agency – Διεθνές Πρακτορείο Ειδήσεων”. Με όλα αυτά που συνέβησαν σε μία σειρά δίχως απαραίτητα να υπάρξει ο απόλυτος έλεγχος από πλευράς μου, η ενασχόλησή μου έλαβε την κατεύθυνσή της, την “πιο επιστημονική”.

Μπορείτε να μας προσδιορίσετε την έννοια “Street Art” ή αλλιώς “Pubic Art” και να μας εξηγήσετε τη διαφοροποίησή της από το κίνημα του Graffiti;

Ναι, φυσικά! Περίπου, με αυτήν τη λεπτή διαφορά, ξεκίνησε η επιστημονική ενασχόλησή μου με τη Street Art, το σημείο της αφετηρίας, αν θέλετε, ήταν αυτό. Έβλεπα συνεχώς στον δρόμο που φωτογράφιζα κι άλλους ανθρώπους να θαυμάζουν πολύ μία δημόσια τοιχογραφία, και να εκδηλώνουν τη δυσαρέσκειά τους με τη λέξη “βανδαλισμός” όταν έβλεπαν κάτι όχι τόσο “όμορφο”, όπως π.χ. ένα “tag” που δεν είχε κάποιο άμεσο, κατανοητό μήνυμα να επικοινωνήσει, ήταν περισσότερο εσωτερικής επικοινωνίας μεταξύ των ατόμων που το κάνουν. Παρατήρησα, λοιπόν, ότι και στη μία περίπτωση και στην άλλη και ενώ εκδήλωναν τα συναισθήματά τους και ευρύτερα την προτίμησή τους αισθητικά, χρησιμοποιούσαν την ίδια λέξη και ως ένα ορισμένο σημείο δεν καταλάβαινα γιατί το κάνουν αυτό, γιατί “χρωματίζουν” με αρνητική χροιά και το “όμορφο” με την ίδια λέξη ως graffiti και άρα ως “βανδαλισμό”. Ξέρετε, χρησιμοποιώντας λέξεις για να περιγράψουμε κάτι που βλέπουμε, που νιώθουμε, οριοθετούμε ή διευρύνουμε πραγματικότητες, νοηματοδοτούμε καταστάσεις. Κι εγώ δεν το ήθελα αυτό, να νοηματοδοτηθεί μία πλευρά, μία τάση, ένα ξεχωριστό κίνημα και να ταυτιστεί ίσα και όμοια με τον βανδαλισμό, με το κίνημα του Graffiti το οποίο τιμωρείται και συγχέεται με την καταστροφή και την υποβάθμιση, νομικά, θεωρητικά και ερευνητικά. Δεν το ήθελα αυτό γιατί δεν ζούμε στην εποχή του ‘90 αλλά στην εποχή του 2019 προς 2020.

Μελετώντας κι άλλα ξενόγλωσσα και ελληνόγλωσσα άρθρα, βιβλία, στο Διαδίκτυο και όχι μόνο, ακόμη και σήμερα, λύνεται η απορία μου όλο και περισσότερο. Οι τεχνικές του Graffiti και η συγκεκριμένη ορολογία τους, τα μέσα δηλαδή, με τα οποία ένα άτομο επιλέγει να γράψει σε μία δημόσια επιφάνεια, ιστορικά, ταυτίστηκαν εμπειρικά με μία δεδομένη χωροχρονική συνθήκη στη Νέα Υόρκη, στο Μπρονξ απο το ‘70 και μετά. Με τις γνωστές – άγνωστες “συμμορίες” και την “υποκουλτούρα”, λέξεις που δεν μπορούν πια να προσεγγιστούν με αθωότητα όπως έγραφαν οι μελετητές μόνο και μόνο για να ξεχωρίσουν από τις υπόλοιπες και να αναδείξουν διαφορετικό κώδικα κοινωνικής συμπεριφοράς. Κι αυτό διότι οι ίδιες οι λέξεις σήμερα δεν ηχούν ισότιμες και δεν προωθούν την κοινωνική ένταξη σε πρακτικό επίπεδο ειδικά όταν μιλάμε για νέα παιδιά. Με το πέρασμα των χρόνων, πολλοί ταλαντούχοι αυτής της σκηνής “ξεπήδησαν” από αυτήν έχοντας λάβει τις γνώσεις που επιθυμούσαν για να προχωρήσουν σε άλλο επίπεδο την τέχνη τους γι’ αυτούς εντάσσοντας κι άλλα υλικά, σχέδια, αυτοκόλλητα και χρώματα.

Αν το Graffiti (χρησιμοποιώ κεφαλαία γράμματα διότι μιλώ για το κίνημα) συνέβαλε στην διεκδίκηση της κοινωνικής ταυτότητας του ατόμου, της μουσικής επιρροής για αλλαγή, του ισχυρού κώδικα εντός της ομάδας, η Street Art συνέβαλε στην εξέλιξή του ως “καλλιτέχνη”, ως ατόμου που μπορεί να σταθεί και οικονομικά και κοινωνικά στην καθημερινότητα, στην επιβίωση. Αν το Graffiti εμφανίστηκε ιστορικά μιλώντας την χρονική περίοδο της παρακμής της νεωτερικότητας, η Street Art εμφανίστηκε στην Ελλάδα το 1990 και λίγο νωρίτερα, την χρονική περίοδο της μετανεωτερικότητας. Είναι, λοιπόν, συμβολικά, εύκολο να ξεχωρίσεις με απόλυτο τρόπο τη μητέρα από το παιδί; Με όλη την έννοια της υγιούς ανεξαρτησίας του παιδιού όταν μεγαλώνει στην πορεία και αποκτά “δικό του τρόπο ζωής.

Η Street Art έχει τις δικές της τεχνικές και έχει αποκρυσταλλωθεί ως κίνημα εντός της πόλης, της παγκόσμιας πόλης. Ξεκίνησε με τον Keith Haring από την Αμερική, τον Blek Le Rat στη Γαλλία, τον Shepard Fairey από την Αμερική, τον Banksy από τη Βρετανία, τη Swoon από την Αμερική. Πιστεύετε πως αυτοί οι street artists δεν είχαν δοκιμάσει πριν να ασχοληθούν με τις βασικότερες τεχνικές; Να μάθουν πώς μπορούν να εξειδικευτούν σε μία από αυτές και να γίνουν γνωστοί στην πόλη; Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι και τα δύο κινήματα συγκροτήθηκαν κοινωνικά στην Αμερική. Επικρατούσε το κίνητρο της “φήμης” – “fame”. Ο πρώτος graffiti artist που έδωσε συνέντευξη στη New York Times, αν και αμφισβητείται η πατρότητα μεταξύ αυτού και του “Cornbread”, είναι Έλληνας και τον λένε Δημήτρη ή αλλιώς “TAKI183”. Έγραφε τον αριθμό της διεύθυνσής του (της κατοικίας του) παντού σε οποιαδήποτε επιφάνεια. Γιατί; Γιατί ήθελε να γίνει γνωστός.

Τα κίνητρα των ατόμων, όπως αντιλαμβάνεστε, διαφέρουν σήμερα και όπως βλέπετε ήδη σας απέδειξα πώς δεν είναι μόνο οι τεχνικές του παίζουν ρόλο στη φήμη, στη συγκρότηση ενός κινήματος, αλλά και ο σκοπός, το κοινωνικό μήνυμα, η επικοινωνία με τον Άλλον, η πρόθεση.

Θα ήθελα να μας παρουσιάσετε, στο σημείο αυτό, την πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα που διεξάγετε στο Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.), με τίτλο “The Street ArtProject”. Ποιο είναι το ακριβές αντικείμενο διερεύνησής σας, ποιοι οι στόχοι που έχετε θέσει και τα μέχρι στιγμής ερευνητικά σας πορίσματα;

Μετά χαράς να σας πω! Στο “Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος – ΚΕ.Μ.Ε.” πήγα να εγγραφώ ως μέλος τέλη Οκτωβρίου 2017. Όταν ρώτησαν, η κ. Μάρθα Λεμπέση και η κ. Αναστασία Χαλκιά, με τι ακριβώς θα ήθελα να ασχοληθώ επιστημονικά, απάντησα, μεταξύ άλλων, τη Street Art επειδή είχα έτοιμα ήδη την αρχική δομή μελέτης και προσέγγισης, το φωτογραφικό υλικό και τις πηγές μου. Έτσι κι έγινε.

Επίσημα ανέλαβα την υλοποίηση της ιδέας μου τον Φεβρουάριο του 2018 σε συνεργασία και επιμέλεια με την κ. Ευδοξία Φασούλα και με την επταμελή επιστημονική ομάδα εργασίας* που συγκροτήθηκε προκειμένου να προσεγγιστεί το θέμα από όλα τα επιστημονικά πεδία που το ενδιαφέρουν (Γραφολογία, Νομική, Ψυχολογία, Κοινωνιολογία – Εγκληματολογία και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας). Ουσιαστικά, ο λόγος δημιουργίας και συνάμα ο βασικός άξονας του Project ήταν και είναι η επικοινωνία των γνώσεων που αποκτήσαμε και συνεχίζουμε να αποκτούμε για το κίνημα της Street Art, όχι μεταξύ μας, αλλά προς τα έξω, με τους πολίτες, τους περαστικούς, τους κατοίκους της πόλης, τους τοπικούς φορείς.

Η επικοινωνία επιτυγχάνεται μέσω της θεωρίας – θεωρητικά κείμενα που δημοσιεύονται στην επίσημη ιστοσελίδα του Κέντρου στη ξεχωριστή στήλη μας – και της έρευνας που χωρίζεται σε δύο ενότητες: α) με την επιστημονική τεχνική της φωτογράφισης, συλλέξαμε φωτογραφικό δείγμα έργων της Street Art σε περιοχές του κέντρου της Αθήνας με σκοπό την κατηγοριοποίηση και την ανάλυσή τους βάσει των κοινωνικών μηνυμάτων που εκπέμπουν και της τεχνοτροπίας τους και β) με την ποιοτική έρευνα που διενεργούμε ακόμη, με την τεχνική της λήψης συνέντευξης σε καθηγητές – τριες Εικαστικής Αγωγής και καλλιτέχνες της Street Art. Στην έρευνα, επίσης, έχουμε εντάξει τις δράσεις εξωστρέφειας σε σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης – ενημέρωση, επιμόρφωση μαθητών – και προσφάτως, σε εκθέσεις έργων της Street Art σε εναλλακτικούς χώρους ως χορηγός επικοινωνίας αλλά και τις καταγραφές που έχουμε επιχειρήσει κατά καιρούς στο πεδίο με τη χρήση της φωτογραφικής μηχανής με σκοπό την κάλυψη όλων των εκφάνσεων του κινήματος όπως π.χ. εκθέσεις σε γκαλερί, φεστιβάλ στον δρόμο, σε άλλη πόλη κ.ά. Αξιοσημείωτη είναι η καταγραφή του μέλους μας, της κ. Κατερίνας Καλογεράκη για τη Street Art στο Ρέθυμνο της Κρήτης.

Το συγκεκριμένο Project στοχεύει θεωρητικά, μεταξύ άλλων που έχουν ήδη επιτευχθεί σήμερα, να συνδέσει την πρόληψη του “εγκλήματος” με την Street Art, να αναδείξει τη θετική πλευρά της εκμάθησης των τεχνικών της σε μαθητές, νέα παιδιά που δεν γνωρίζουν πώς ακριβώς μπορούν να ασχοληθούν με αυτήν και όχι με το Graffiti το οποίο, όπως σας είπα, στερεοτυπικά, έχει συνδεθεί με το έγκλημα του βανδαλισμού. Επιπρόσθετα, στοχεύει στη διατύπωση προτάσεων αντεγκληματικής πολιτικής μέσω της αξιοποίησης της Street Art στο δημόσιο χώρο και στον έγκλειστο χώρο των καταστημάτων κράτησης αλλά και ως εναλλακτικό μέτρο της ποινής φυλάκισης και ειδικότερα στο πλαίσιο επιβολής και εφαρμογής της κοινωφελούς εργασίας ανηλίκων (και νεαρών) παραβατών. 

Σε ερευνητικό επίπεδο, έχουμε λάβει συνεντεύξεις από καθηγήτριες Εικαστικής Αγωγής, καλλιτέχνες και μη κυβερνητικές οργανώσεις που ασχολούνται με το κίνημα, αλλά λόγω της ανάλυσής τους που “τρέχει” αυτή τη στιγμή, δεν μπορούμε να διατυπώσουμε πορίσματα μέχρι στιγμής. Βασική επικοινωνιακή στήριξη για εμάς, για την προώθηση του υλικού μας, εκτός από το διαδικτυακό περιοδικό “CrimeTimes” του Κέντρου είναι και η ιστοσελίδα κοινωνικής και πολιτικής αρθρογραφίας και προώθησης αγγελιών εργασιακής απασχόλησης και εκπαιδευτικών υποτροφιών για νέους επιστήμονες, “Social Policy Gr.

*Γιώργος Γιακουβάκης, Κοινωνιολόγος – ΜΔΕ Εγκληματολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Αγγελική – Φανουρία Γιαννάκη, Νομικός, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, MA “Criminology and Criminal Justice”, Centre for Criminology, Faculty of Law, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης– ΗΒ.

Ιωάννα Δερβίση, Νομικός, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Μεταπτυχιακό LLM “Forensics, Criminology & Law” Πανεπιστήμιο Μάαστριχτ – Ολλανδία.

Κατερίνα Καλογεράκη, Κοινωνιολόγος, Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Νεφέλη Μπαφούνη, Ψυχολόγος, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Αγγελική Πεπόνη, Κοινωνιολόγος – ΜΔΕ Εγκληματολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Μαίρη Φωσκόλου, απόφοιτη του Τμήματος Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών – δευτεροετής  μεταπτυχιακή φοιτήτρια Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Εγκληματολογία», Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Ποιες είναι οι δυσκολίες του εγχειρήματος;

Η αλήθεια είναι πως είχαν και έχουν εμφανιστεί αρκετές δυσκολίες. Η φύση του αντικειμένου μελέτης μας εκ των προτέρων δεν μπορεί να είναι σταθερή. Ο κύριος λόγος που ονομάστηκε “Project” το συγκεκριμένο επιστημονικό εγχείρημα έγκειται στην ιδιαίτερη εφήμερη διάσταση που χαρακτηρίζει το ίδιο το αντικείμενο μελέτης και εμβάθυνσης. Σε αντίθεση, λοιπόν, με την εφήμερη διάρκεια ενός έργου της Street Art στους δρόμους της Αθήνας καθότι μπορεί να “πατηθεί” από ένα άλλο έργο, μπορεί να εξαφανιστεί με την εκ νέου κάλυψη της επιφάνειας με λευκό χρώμα, μπορεί να φθαρεί με τον χρόνο, το ίδιο το κίνημα παραμένει επίκαιρο, συνεχόμενο, παρόν και έτοιμο να απαντήσει σε κάθε κοινωνική, οικονομική, πολιτική πρόκληση. Συνεπώς, η μελέτη της Street Art απαιτεί αφύπνιση, διάρκεια και εγρήγορση. Η πρώτη δυσκολία, λοιπόν, έγκειται εκεί, στην “on going” καταγραφή που δεν σταματά σε ένα Project.

Η δεύτερη δυσκολία εντοπίστηκε στη συνεχόμενη αναζήτηση χορηγιών χρηματοδότησης, η οποία παίζει κομβικό ρόλο στο κατά πόσο ένα εθελοντικό Project μπορεί να εκπληρώσει τους στόχους του … γρήγορα. Ειδικά σε ερευνητικό επίπεδο και εδώ ερχόμαστε στην τρίτη δυσκολία που φαίνεται να έχει καταλήξει να είναι τα σχολεία, τα οποία δεν δέχονται εύκολα να συμμετέχουν σε ένα τέτοιο Project επειδή, όπως σας είπα, ευθύνεται ο στερεοτυπικός τρόπος σκέψης γύρω από το κίνημα, της ταύτισης του Graffiti με τη Street Art, ακόμη και στους εκπαιδευτικούς της Ιστορίας της Τέχνης και στους διευθυντές των σχολείων που δεν δέχονται να συμμετέχουν σε κάτι “παράνομο”. Ενώ, σας εξήγησα, δεν είναι πια μόνο παράνομο αλλά και μόνο η σκέψη της ένταξης μιας τέτοιας συμπεριφοράς στον ελληνικό Ποινικό Κώδικα, απ’ ότι φαίνεται, φτάνει για τους διευθυντές των σχολείων.

Όσον αφορά το μήνυμα που θέλετε να περάσετε, μέσα από το συγκεκριμένο project, τόσο στο ευρύ κοινό, όσο και στους ασχολούμενους με το συγκεκριμένο αντικείμενο;

Το μήνυμα που θέλω να περάσω στο ευρύ κοινό και στους α(πα)σχολούμενους με το συγκεκριμένο αντικείμενο είναι υποκειμενικό κατά τη λήψη του, το λαμβάνει διαφορετικά ο καθένας ακόμη και σε επιστημονικό επίπεδο. Αρκετοί άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν τι είναι το Project αλλά δεν έχουν και τη διάθεση να μάθουν, να διαβάσουν, να μας ακούσουν. Το Project, όπως και το ίδιο το κίνημα, έχει σκοπό να ενώσει και όχι να απομακρύνει τους φιλότεχνους και μη, να φέρει πιο κοντά τις οργανώσεις που ασχολούνται με αυτό, τους καλλιτέχνες, τα παιδιά με την Τέχνη, την απενεχοποίηση του κινήματος από τη σκέψη του “βανδαλισμού” και φυσικά, δεν έχει σκοπό να “σώσει” τον κόσμο. Έχει σκοπό να “σώσει” με έμμεσο τρόπο ορισμένες μεταιχμιακές καταστάσεις που βιώνουν τα παιδιά στο σχολικό και όχι μόνο περιβάλλον. Αυτό το λέω, διότι, συνήθως, πολλοί άνθρωποι όταν μαθαίνουν για τέτοιες πρωτοβουλίες, αναμένουν θαύματα τρόπον τινά, μία “σωτηρία” από κάτι.  

Σίγουρα, το μήνυμα χαρακτηρίζεται για τον ανθρωπιστικό – κοινωνικό και εγκληματοπροληπτικό χαρακτήρα που μπορεί να έχει το ίδιο το κίνημα ούτως ή άλλως, με την έννοια της αλλαγής. Η αλλαγή, όπως γνωρίζετε κι εσείς, στη νοοτροπία των ανθρώπων δεν επιτυγχάνεται, δυστυχώς, μονομιάς. Αλλιώς κι εμείς ως Κοινωνιολόγοι δεν θα είχαμε χρησιμότητα στην κοινωνία. Η διαδικασία είναι αυτή που κάνει πάντα τη διαφορά. Η αλλαγή έρχεται με τη διαδικασία, με την ένωση σε έναν σκοπό.

Στα σχολεία, στις γειτονιές, ακόμα και στο πλαίσιο της πρόληψης της νεανικής παραβατικότητας, πιστεύετε ότι μπορεί να έχει πρακτική χρησιμότητα η έρευνά σας και με ποιους τρόπους;

Κατ’ αρχάς, η πρόληψη, όπως γνωρίζετε και εσείς, βασίζεται, εκτός των άλλων, στην ενημέρωση / ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ των κατοίκων σε επίπεδο γειτονιάς, κοινότητας σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς. Προϋποθέτει, η αλήθεια είναι, μίαν ορισμένη βάση επικοινωνίας των κατοίκων και αυτή με τη σειρά της τη συναίνεση – συνεργασία σε βασικά θέματα όπως είναι το περιβάλλον της γειτονιάς, του σχολείου, των δρόμων της περιοχής τους. Όπως και να λειτουργεί η κοινότητα του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων που μας ενδιαφέρει εδώ, στα σχολεία, είτε συναινετικά είτε συγκρουσιακά, οφείλει, και πιο συγκεκριμένα, οφείλουν οι γονείς – κάτοικοι και ορισμένοι μέλη του Συλλόγου όπως και οι καθηγητές Εικαστικής Αγωγής να παρατηρούν τα παιδιά τους σχετικά με τον βαθμό γραφομανίας τους. Όλα τα παιδιά, έστω σε λιγότερο βαθμό σήμερα λόγω ψηφιακής εποχής, δυστυχώς, μαθαίνουν να γράφουν.

Όταν το γράψιμο ξεφεύγει από το πλαίσιο χαρτιού και μεταφέρεται σε επιφάνειες τοίχων, αντικειμένων, ιδιοκτησιών της γειτονιάς (κοινοτικό graffiti), εκεί η ένταση της άτυπης κοινωνικής αντίδρασης δεν θα πρέπει να αυξάνεται αρνητικά υποστηρίζοντας και επικαλώντας κοινωνικές ομάδες που “καθαρίζουν” τα “άσχημα γράμματα” από τις επιφάνειες. Θυμηθείτε τι σας είπα: κάποιοι καλλιτέχνες της Street Art ξεκίνησαν από αυτά, από τα γράμματα. Και τελικά, οδηγούμαστε στο ότι οι καθηγητές Εικαστικής Αγωγής παίζουν τον πιο σπουδαίο ρόλο στα σχολεία. Εκτός από την καλλιέργεια της Αισθητικής των παιδιών, του αισθητικού κριτηρίου, εάν θέλετε, για την εκτίμηση του πολιτισμού της χώρας τους, την εκμάθηση βασικών τάσεων της Ζωγραφικής ιστορικά και τον πειραματισμό ως προς την κλίση τεχνοτροπίας και μη, που θα έπρεπε να εμπνέουν συνεχώς στα παιδιά, πρέπει επιτέλους να αποκτήσουν εκσυγχρονισμένο και παρεμβατικό ρόλο στον τρόπο επιμόρφωσης και διάδοσης της ύπαρξης των δύο κινημάτων, του Graffiti και της Street Art. Πώς ένα παιδί μπορεί να ξεχωρίσει από μόνο του κατά προσωπικότητα και συνείδηση, εν δυνάμει επικίνδυνες συνθήκες για τον εαυτό του εάν δεν γνωρίσει εναλλακτικές προτάσεις ενασχόλησης του ίδιου – πάνω κάτω – τομέα;  

Να σας πω κάτι. Όταν η εγχάραξη ανάγεται σε σκοπό παρέας παιδιών – συμμαθητών στο ίδιο σχολείο ή στην ίδια ηλικία από άλλο σχολείο με κοινό κώδικα κανόνων ως έναν από τους τρόπους που επιλέγουν να διασκεδάσουν, σε περιοχές που διευκολύνουν τη μετάβαση των εφήβων σε επιφάνειες τρένων, μετρό, ηλεκτρικού, εκεί υπάρχει πρόβλημα διακινδύνευσης της ζωής των παιδιών. Το ξέρετε πως το “κυνήγι” του “tagging” και του “bombing” (μικρού και μεσαίου μεγέθους γράμματα – λέξεις εκτελεσμένα γρήγορα για ευνόητους λόγους περί επίσημου ελέγχου) στα τρένα και στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς στη Νέα Υόρκη θεωρούνται η απαρχή μιας εξειδικευμένης πορείας ενός γκραφιτά και η πιο διαδεδομένη επιφάνεια εγχάραξης γραμμάτων και λέξεων αντί των κτιρίων;

Στην Ελλάδα δεν είναι πολλά τα παιδιά που έχουν χαθεί από ηλεκτροπληξία, από τα καλώδια των τρένων ρισκάροντας τη ζωή τους για να γράψουν το ψευδώνυμο ή το όνομά τους κατά την ανάβασή τους σε αυτά, αλλά δεν είναι και λίγα με το πιο πρόσφατο να συνέβη το 2017. Υπήρξαν τραγικές περιπτώσεις αδρεναλίνης, απόδειξης δυνάμεων στα αγόρια και ανταγωνιστικότητας που κατέληξαν σε θάνατο εφήβων.

Η πρακτικότητα του Project έγκειται εδώ, σε αυτό το σημείο, όσον αφορά τα σχολεία και τη γειτονιά. Μόνο μέσω του οπτικού βιώματος μπορούν να μάθουν. Κι εμείς, όπως θα αναφέρω και παρακάτω, εξειδικευόμαστε σε αυτό. Στην πρώτη δράση μας, δεν μιλήσαμε στα παιδιά ως “αυστηροί” επιστήμονες, αλλά ως ειδικοί, ενώ παράλληλα έβλεπαν όντως την αισθητική διαφορά και την διαφορετική τεχνική που χρησιμοποιούσε η καλλιτέχνις, από το spray που περίμεναν μόνο να δουν. Μάλιστα, το έργο που παράχθηκε, το πρόσεχαν όλη την ώρα μέχρι να στεγνώσει. Θέλω να πω, πως δεν χρειάζονται πολλά πράγματα σήμερα για να πείσεις το παιδί να βάλει στη ζωή του την Τέχνη, τη θέληση να μάθει για αυτήν. Αρκεί να δει να γίνεται μπροστά του, να δώσεις ένα κίνητρο αναζήτησης και “ομορφότερης” εικόνας. 

Είναι γνωστές οι θεωρίες που μιλούν για τεχνικές εξουδετέρωσης νοητικά μιλώντας και για δοθέντα από τοπικούς φορείς κίνητρα με τη θετική έννοια των “δεσμών”, οι ισχυρισμοί περί διαμαρτυρίας των νέων κ. τλ. Αυτές τις θεωρίες τις προσαρμόζουμε και εμείς στο θέμα μας και πιστεύω πως η πολιτεία και όχι η γειτονιά πρέπει πια να αναβαθμίσει τον ρόλο των εκπαιδευτικών του μαθήματος των καλλιτεχνικών στα σχολεία.

Παράλληλα με την προαναφερθείσα έρευνά σας στο ΚΕ.Μ.Ε. και στο πλαίσιο της παρουσίασής της, έχετε προχωρήσει σε πολύ δημιουργικές δράσεις. Θα αναφερθείτε σε αυτές συνοπτικά;

Η πρώτη δράση μας, πέρσι τον Μάρτιο, σε σχολείο ήταν με την street artist Άννα Δημητρίου σε συνεργασία με τη Διευθύντρια, κ. Κατερίνα Αραμπαντζή αλλά και την καθηγήτρια Εικαστικής Αγωγής κ. Άρτεμις Γώγου, στο 2ο Γυμνάσιο Αλίμου, με την επιτόπια παρατήρηση των μαθητών όσον αφορά την αντίδρασή τους μπροστά στη δημιουργία μιας τοιχογραφίας εντός της εισόδου του σχολείου. Γι’ αυτήν τη δράση μας, η κ. Ελευθερία Κόλλια απο το protagon.gr έγραψε για εμάς ένα κολακευτικό άρθρο!

Μετά από την πρώτη δράση, ακολούθησε η σύνταξη των θεωρητικών κειμένων από τα μέλη της ομάδας μας, η οριοθέτηση φωτογραφικού υλικού, η αναζήτηση σχολείων, χορηγιών επικοινωνίας και χρηματοδότησης, οι συνεντεύξεις των καθηγητριών, των οργανώσεων και οι απομαγνητοφωνήσεις τους, δύο προωθητικά άρθρα στο CrimeTimes και δύο φωτογραφικές καταγραφές – μία στο Φεστιβάλ “Old School Meeting Graffiti Festival” και μία στην έκθεση που διοργανώθηκε από την Alibi Gallery με τους σημαντικότερους καλλιτέχνες σήμερα στην ελληνική σκηνή και στη Νέα Υόρκη. Τα τελευταία σε συνεργασία ως προς την ανάλυση, με την κ. Φασούλα, η οποία στο δικό της φωτογραφικό και γραφολογικό οδοιπορικό – λεύκωμα, είχαμε την τιμή να μας αναφέρει!

Η δεύτερη δράση πεδίου του Project πραγματοποιήθηκε φέτος, το χρονικό διάστημα 1 – 5 Μαρτίου στο Φεστιβάλ “Art For Change V” του “Music Art Magazine” στον Πολυχώρο “Eco Zone” στο Μοναστηράκι που ήμασταν χορηγός επικοινωνίας. Συγχρωτιστήκαμε με τον κόσμο που επισκέφτηκε το Φεστιβάλ, λάβαμε τις φωτογραφίες με τα έργα των street artists που συμμετείχαν και τις απαντήσεις στις ερωτήσεις μας. Ταυτόχρονα, την ίδια ημέρα, καταγράψαμε φωτογραφικά την έκθεση “Street Art Exhibition” στην γκαλερί “Exit” στην ίδια περιοχή της Αθήνας, λαμβάνοντας και εκεί απαντήσεις στις ίδιες ερωτήσεις που θέσαμε σε τρεις καλλιτέχνες της Street Art. Τις απαντήσεις των καλλιτεχνών δεν πρόκειται να τις δημοσιεύσουμε ακόμη καθώς περιλαμβάνονται στο ερευνητικό κομμάτι, αλλά συνολικά έχει δημοσιευθεί η ανάλυση έργων τριών καλλιτεχνών από το Φεστιβάλ και όλες οι φωτογραφίες και των δύο εκδηλώσεων.

Γενικώς, οι δράσεις πεδίου εκτός από την εξωστρέφεια / επικοινωνία της επιστήμης μας, επιτυγχάνουν και επιβεβαιώνουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη μέθοδο και την τεχνική μας.

Επόμενοι στόχοι, επόμενες δημιουργικές δράσεις, που θα ξεκινήσετε και θα μπορούσαμε να ανακοινώσουμε στην παρούσα φάση;

Οι επόμενοι στόχοι είναι σαφείς διότι πρέπει να ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος του έτους. Όπως προανέφερα, μπορεί να είναι ένα on going Project, να συνεχίζει να υφίσταται αλλά στην παρούσα φάση πρέπει να ολοκληρωθούν συγκεκριμένα πράγματα. Αρχικά, θα ακολουθήσει η δημοσίευση της Γ’ θεωρητικής ενότητας σε δύο μέρη (το θεωρητικό πλαίσιο του Project) και της Δ’ θεωρητικής ενότητας (η ενότητα της κ. Φασούλα με τις προτάσεις αντεγκληματικής πολιτικής).

Έπειτα, θα προχωρήσουμε σε δημοσίευση της ερευνητικής ενότητάς μας, δηλαδή, θα κατηγοριοποιηθεί και θα αναλυθεί το φωτογραφικό δείγμα με τα έργα της Street Art και οι συνεντεύξεις που έχουμε λάβει και τέλος, θα δημοσιευθούν τα πορίσματά μας.

Παράλληλα, έχουμε ήδη συγγράψει ένα άρθρο για το τεύχος του CrimeTimes που έρχεται, το οποίο είναι αφιερωματικό για έναν από τους πρωτοπόρους καλλιτέχνες της Street Art εξ αφορμής μίας έκθεσης που συζητήθηκε έντονα, θα ακολουθήσουν τρεις δράσεις που προετοιμάζουμε εκ των οποίων οι δύο θα πραγματοποιηθούν τον μήνα Απρίλιο και η άλλη τον Μάϊο. Πρόκειται για δράσεις πεδίου με έντονο κοινωνικό αντίκτυπο και πολλή όρεξη, με δυνατούς χορηγούς επικοινωνίας, που, δυστυχώς, ακόμη δεν μπορώ να ανακοινώσω. Πάντα ενημερώνουμε με δελτία τύπου και ανακοινώσεις στην επίσημη ιστοσελίδα του Κέντρου, ωστόσο. Μείνετε συντονισμένοι!      

Κυρία Κωνσταντίνου, σας ευχαριστώ θερμά και σας εύχομαι μία πολύ δυναμική συνέχεια!

Εγώ σας ευχαριστώ πολύ για την άψογη συνέντευξη και για την ευχή σας. Εύχομαι το ίδιο και σε εσάς!

postmodern.gr