Στο πλαίσιο της επαναληπτικής έρευνάς μας για τη γλώσσα της φυλακής στο Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος, στην οποία είμαι Επιστημονικά Υπεύθυνη και η οποία αποτελεί συνέχεια της
Από τις συνεντεύξεις, αναμφίβολα, προκύπτουν πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία που θα αναλυθούν σε δεύτερη φάση, ώστε να καταλήξουμε στις ερευνητικές μας διαπιστώσεις και προτάσεις.
Με το παρόν άρθρο θα σταθώ στην έννοια της “δυσλειτουργικής οικογένειας”/ dysfunctional family που είναι πολύ έντονη και καθοριστικής σημασίας σε όλες τις περιπτώσεις που κι εμείς βλέπουμε.
Παιδιά από (κυριολεκτικά) διαλυμένες οικογένειες, με γονείς απόντες, αδιάφορους, που έχουν οι ίδιοι εμπλοκή με τον ποινικό νόμο ή με ουσίες. Αμεση συνεπεια των παραπάνω είναι τα ίδια, σε πολύ μικρή ηλικία, γύρω στα 13-14, να εγκαταλείπουν το σχολείο. Το αξιοσημείωτο είναι ότι εγκαταλείπουν το σχολείο ακόμα και με την “παρότρυνση” ή με τον εξαναγκασμό των γονιών ή του ενός από τους δύο γονείς σε οικογένειες που είτε η μητέρα είναι απούσα είτε ο πατέρας απών. Με την εγκατάλειψη των σχολικών σπουδών κάποια από αυτά τα παιδιά μπαίνουν σε εργασιακούς χώρους, που πιθανότατα δεν πληρούν τις προδιαγραφές για να εργαστεί ένας ανήλικος, προκειμένου να συνεισφέρουν οικονομικά στην οικογένεια. Σε πολλές περιπτώσεις, επίσης, φεύγουν από το σπίτι, γιατί δεν αντέχουν τις καταστάσεις που βιώνουν και γιατί πιστεύουν ότι θα ζήσουν ελεύθεροι, χωρίς όμως να αντιλαμβάνονται ότι η ζωή μακριά από το σπίτι, χωρίς εφόδια, είναι πολύ δύσκολη και επικίνδυνη. Έτσι καταλήγουν στους δρόμους της παρανομίας, ως πολύ εύκολα θύματα για όλους τους επιτήδειους -σε αυτή την ευάλωτη ηλικία και χωρίς την απαιτούμενη παιδεία, μόρφωση, γνώση και χωρίς οικογενειακή στηριξη να ανταποκριθούν στις συνεχείς προκλήσεις.
“Φυσική ροή των πραγμάτων να βρεθούμε από τον δρόμο στη φυλακή”, επισημαίνουν για να περιγράψουν την πορεία της ζωής τους και την κρίσιμη μετάβαση από την ανήλικη ζωή στον κόσμο των ενηλίκων – από τους δρόμους της παρανομίας στην μικροκοινωνία της φυλακής. Μετά από χρόνια ιδρυματοποιήσης σε ένα περιβάλλον χωρίς ερεθίσματα, όπου μυούνται ακόμα βαθύτερα στον εγκληματικό κόσμο, η “επιστροφή” στην κοινωνία είναι πολύ δύσκολη. Με αποτέλεσμα, ακόμα κι όταν έρθει το αποφυλακιστήριο, οι άνθρωποι αυτοί να έχουν να αντιμετωπίσουν μία εξίσου (ή και πιο σκληρή;) πραγματικότητα. Το “στίγμα της φυλακής”, η έλλειψη δεξιοτήτων αλλά και η αδυναμία να στηριχτούν στα πόδια τους ώστε να δημιουργήσουν οικογένεια και αληθινούς φιλικούς δεσμούς, αποτελούν πολύ σοβαρά ζητήματα με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι στην καθημερινότητά τους.
“Δεν θέλω να σκέφτομαι το μέλλον. Είναι μαύρο και τρελαίνομαι. Με τρελαίνει η σκέψη για το πού θα καταλήξω σε λίγα χρόνια. Δεν έχω ελπίδα. Σκέφτομαι τη ζωή μου, πώς τα έκανα και δεν αντέχω να σκέφτομαι το αύριο”.
Αυτές είναι οι σκέψεις αυτών των ανθρώπων για το μέλλον. Ότι δεν έχουν μέλλον και γι’αυτό δεν θέλουν να σκέπτονται το αύριο, όταν καλά καλά δεν ξέρουν αν θα επιβιώσουν στο σήμερα.
Άρα, λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι, όταν το άτομο πλέον μπει στον κόσμο της παρανομίας και της φυλακής και δεν έχει υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον, είναι πολύ πιο δυσκολη η παρέμβαση, καταλήγουμε στο ότι η παρέμβαση πρέπει να ξεκινήσει πάρα πολύ νωρίτερα, στην εφηβική ηλικία όταν ξεκινούν τα σοβαρότητα προβλήματα για τα παιδιά δυσλειτουργικών οικογενειών. Συμπεριφορές που αρχικά εκδηλώνονται στο σχολικό περιβάλλον και στη συνέχεια μεταφέρονται στις αλάνες και στους δρόμους, καθώς κάποια στιγμή εγκαταλείπουν το σχολείο ή σχολείο τους δείχνει την πόρτα της εξόδου.
Τι μπορεί να γίνει έμπρακτα; Θα προχωρήσω σε ενδεικτική πρόταση: Να υπάρξει συνεργασία των σχολείων με αρμόδιες υπηρεσίες και φορείς, ώστε να ενισχυθούν τα ψυχο-εκπαιδευτικά προγράμματα πρόληψης και να υπάρξει ειδική μέριμνα για παιδιά που προέρχονται από δυσλειτουργικές οικογένειες και είναι εκτεθειμένα σε πολύ σοβαρούς κινδύνους. Είναι εξαιρετικά σημαντικό αυτά τα παιδιά να μη βρεθούν στους δρόμους, γιατί δεν θα υπάρξει επιστροφή μετά. Αυτό επομένως είναι το στοιχείο στο οποίο πρέπει να δοθεί όλη η βαρύτητα.
Επιστρέφοντας στον μικρόκοσμο των φυλακών, όπου επιβιώνει ο “ισχυρότερος” και ο κάθε κρατούμενος ή η κάθε ομάδα κρατουμένων προσπαθεί να καρπωθεί κάτι προς όφελός της, ένα σημαντικό στοιχείο στο οποίο αξίζει να αναφερθούμε είναι η “ιεραρχία των φυλακών”. Πάντοτε υπήρχε και πάντοτε θα υπάρχει η “άτυπη ιεραρχία”, με συγκεκριμένα πρόσωπα να είναι “σεβάσμια” (όπως αποκαλούνται στη φυλακή), πρόσωπα όπως είναι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία και οι ισοβίτες, ανεξαρτήτως διαπραχθέντος εγκλήματος, λόγω των πολλών χρόνων εγκλεισμού. Υψηλά στην κλίμακα παραμένουν οι οικονομικοί εγκληματίες που κρατούν και μία απόσταση από άλλους κρατούμενους που έχουν διαπράξει “εγκλήματα”, όπως χαρακτηριστικά λένε για να αναφερθούν σε μεγάλης ποινικής και κοινωνικής θα πρόσθετα βαρύτητας εγκλήματα, όπως ανθρωποκτονίες, βιασμούς κ.λπ.
Τέλος, πολύ μεγάλη βαρύτητα στο άτεγκτο, κλειστό και περιοριστικό πλαίσιο της φυλακής, διαδραματίζει η έννοια του σεβασμού, της ντομπροσύνης και ασφαλώς οι διαχρονικές αρχές: να μη ρουφιανέψεις, να μην προδώσεις την εμπιστοσύνη της ομάδας στην οποία ανήκεις.
“Το να είσαι ειλικρινής στη φυλακή εκτιμάται. Ακομα και τη μάνα σου να έχεις σκοτώσει, αλλά να καταφέρεις να πείσεις ότι το άξιζε, θα εκτιμηθεί στη φυλακή”, εξηγούν.
Συνοψίζοντας, είναι δεδομένο ότι η σύνθεση του ποινικού πληθυσμού αλλάζει δραματικά στις φυλακές της σύγχρονης εποχής, πολύ μεγάλη αύξηση αλλοδαπών κρατουμένων και το έγκλημα εντός και εκτός φυλακής λαμβάνει πιο σκληρές διαστάσεις. Αυτό είναι ένα άλλο τεράστιο κεφάλαιο που κάποτε πρέπει να ανοίξει.
Μέχρι τότε είναι αναγκαίο να ρίξουμε το βάρος στην πρόληψη και στην έγκαιρη παρέμβαση όσον αφορά τα παιδιά δυσλειτουργικών οικογενειών, ώστε να μη βρεθούν στους δρόμους, αλλά να παραμείνουν στο σχολείο και -το κυριοτερο- να έχουν ουσιαστική στήριξη από αρμόδιους φορείς και υπηρεσίες που μπορούν να τα καθοδηγήσουν σε αυτή την κρίσιμη καμπή της ζωής τους. Έστω και ένα παιδί να σωθεί, το όφελος θα είναι τεράστιο. Αυτό μπορώ να το καταθέσω με απόλυτη βεβαιότητα βλέποντας την απελπισία στα μάτια αυτών των ανθρώπων που βρέθηκαν “στα ανήλικα” (εννοούν φυλακές ανηλίκων) και γνώρισαν έναν πολύ σκληρό κόσμο, πίσω από τα κάγκελα.
0 Σχόλια