Η άτυπη ιεαρχία των φυλακών είναι μία πραγματικότητα που
διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στο κλειστό και περιοριστικό πλαίσιο των
φυλακών, γιατί ρυθμίζει τις ισορροπίες και τις
δυναμικές και καθορίζει σε
μεγάλο βαθμό τις σχέσεις που διαμορφώνονται εντός καταστήματος κράτησης.
Τα “σεβάσμια” πρόσωπα στον χώρο των φυλακών είναι οι
μεγαλύτεροι σε ηλικία κρατούμενοι που τυγχάνουν σεβασμού λόγω ηλικίας τους, οι
ισοβίτες που θεωρούνται “σεβάσμιοι” λόγω των πολλών χρόνων εγκλεισμού, συνηθως
ανεξαρτήτως εγκλήματος (αυτό μπορώ να το επιβεβαιώσω, καθώς όταν έκανα την
έρευνά μου στις φυλακές Κορυδαλλού οι ισοβίτες κινούνταν με μεγάλη άνεση στον
χώρο και οι συγκρατούμενοι τους φέρονταν με σεβασμό). Οι οικονομικοί
εγκληματίες επίσης κατέχουν τη δική τους υψηλή θέση στην ιεραρχία των φυλακών,
ενώ οι έμποροι ναρκωτικών απαξιώνουν τους εξαρτημένους από ουσίες κρατούμενους.
Η έννοια του “σεβασμού” παίζει καθοριστικό ρόλο μέσα στη
φυλακή, όπως και η έννοια του “αρσενικού” που ισοδυναμεί με ντομπροσύνη και
ευθύτητα. Η έλλειψη σεβασμού και η χρήση υβριστικής γλώσσας δύναται να
οδηγήσουν σε εντάσεις αλλά και συγκρούσεις ευρύτερης κλίμακας.
“Με το σεις και με το σας πρέπει να μιλάς μέσα στη φυλακή.
Να υπάρχει σεβασμός. Στη φυλακή δεν θα βρίσεις. Τους ακούω πώς μιλάνε έξω από
τη φυλακή, που βρίζουν, λένε ρε και τρελαίνομαι. Όταν ακούω να μιλάνε έτσι,
κάνω μεγάλη φασαρία και λέω πώς μιλάς έτσι;”, εξηγεί αποφυλακισμένος
υπογραμμίζοντας τον καθοριστικό ρόλο του σεβασμού μεταξύ κρατουμένων. Είναι
άξιο επισημάνσεως ότι και σε αυτό το σημείο ο ιδιαίτερος γλωσσικός κώδικας
επικοινωνίας των εγκλείστων είναι πολύ σημαντικός, καθώς αντί να
χρησιμοποιήσουν ύβρεις και να ξεσπάσει (σε κλάσματα του δευτερολέπτου)
τσακωμός, θα επιλέξουν λέξεις και φράσεις της αργκό, πιο περιπαικτικές, όπως “ο
λακαμάς” και “ο λοστρός” που αποτελούν αναγραμματισμούς.
Οι ομάδες στη φυλακή έχουν πολύ μεγάλη σημασία, καθώς επίσης
ασκούν ισχυρές επιδράσεις στις ισορροπίες και στις δυναμικές. Διαμορφώνονται
βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων, όπως η εθνικότητα (ωστόσο δεν αποκλείεται να
μπουν σε μία συγκεκριμένη ομάδα και άτομα διαφορετικών εθνικοτήτων) και
πρωτίστως το συμφέρον – σε ποια ομάδα νιώθει κάθε κρατούμενος ότι θα αποκομίσει
τη μεγαλύτερη ωφέλεια και θα καρπωθεί τα περισσότερα.
Γι’ αυτό οι φτωχοί κρατούμενοι ή οι πιο επιτήδιειοι
προσπαθούν, με διάφορες τακτικές, να πλησιάσουν τους οικονομικά ευκατάστατους
και να καρπωθούν οφέλη. Αναμφισβήτητα, σε αυτό το κλειστό περιβάλλον το προφίλ
του κάθε κρατουμένου γίνεται εύκολα γνωστό. Παράλληλα, η ακτίνα – η πτέρυγα στην
οποία βρίσκεται κάθε κρατούμενος- και η καντίνα (“τι γράφει η καντίνα”, όπως
λένε στη γλώσσα τους, δηλαδή τι παίρνει σε καθημερινή βάση από το
κυλικείο της φυλακής ο κάθε φυλακισμένος) αποκαλύπτουν σημαντικά στοιχεία για
την οικονομική κατάσταση κάθε εγκλείστου. Να υπενθυμίσουμε εδώ την έκφραση από
τη γλώσσα της φυλακής “δεν έχω καντίνα” που σημαίνει δεν έχω χρήματα
στην καρτέλα μου για να αγοράσω πράγματα από το κυλικείο της φυλακής.
Στη φυλακή σαφώς είναι πολύ δύσκολο να δημιουργηθεί αληθινή
φιλία, γι’αυτό στη διεθνή βιβλιογραφία οι σχέσεις που αναπτύσσονται εντός των
καταστημάτων κράτησης χαρακτηρίζονται ως “ενώσεις, συμπράξεις”/associations και
θεμελιώνονται στο συμφέρον. Ασφαλώς, λόγω του ότι η φυλακή είναι η μικρογραφία
της κοινωνίας μας, και εκεί οι κρατούμενοι έχουν άναγκη να νιώθουν ότι ανήκουν
στην ομάδα και, ακόμα κι αν όλα κινούνται με άξονα το συμφέρον, υπάρχουν
συγκεκριμένα στοιχεία που τους δένουν με την ομάδα τους. Γι’ αυτό τα μέλη κάθε
ομάδας νιώθουν οικειότητα μεταξύ τους και εκφράζουν αυτή την “αλληλεγγύη” τους
όπου κρίνουν αναγκαία και με τον τρόπο που κρίνουν αναγκαίο.
Συνοψίζοντας, η μικροκοινωνία της φυλακής έχει τη δική της
ιεαραρχία και διέπεται από τους δικούς της άγραφους νόμους που διαμορφώνουν
τόσο την καθημερινότητα όσο και τις σχέσεις που αναπτύσσονται μέσα στις φυλακές
-και μεταξύ κρατουμένων και ανάμεσα σε κρατούμενους και σωφρονιστικούς
υπαλλήλους. Η φυλακή όμως κινείται παράλληλα με την ευρύτερη κοινωνία, καθώς
τεχνητά είναι τα τείχη που την χωρίζουν από αυτήν. Συνεπώς, υφίσταται τους
κλυδωνισμούς της, οι οποίοι άσκουν ισχυρές επιδράσεις και σε αυτό το άτεγκτο
πλαίσιο που λαμβάνει ακόμα πιο σκληρές διαστάσεις στα καταστήματα κράτησης της
σύγχρονης εποχής.
Βλ.σχετικά και http://www.bloko.gr
0 Σχόλια