Tης Αγγελικής Καρδαρά.
Συνέντευξη με τον Αντιστράτηγο ε.α. της ΕΛ.ΑΣ, κ. Βασίλη Γατσά
Για να μπορέσει η Πολιτεία να αντιμετωπίσει την ενδοοικογενειακή βία με τρόπο αποτελεσματικό, πρέπει πρώτα από όλα όλοι μας, ως ενεργά μέλη της κοινωνίας, να καταδικάσουμε τη βία, όποια έκφανση κι αν λαμβάνει. Δυστυχώς, σε μια σκληρή και ανταγωνιστική κοινωνία, παρατηρείται μια «επιβράβευση» της βίας που γίνεται άλλοτε εμφανώς και άλλοτε καλυμμένα με την ταύτιση της βίας με τη «δύναμη» και την «υπεροχή». Επομένως, ένα πολύ σημαντικό βήμα είναι να καταδικάσουμε απερίφραστα (χωρίς αστερίσκους) όλες τις μορφές της βίας σε όποιον χώρο κι αν εκδηλώνονται, γιατί η πραγματική δύναμη βρίσκεται στο μυαλό και στην προσωπικότητα του κάθε ατόμου και όχι στα χέρια.
Η αντιμετώπιση του στιγματισμού και της δευτερογενούς θυματοποίησης των ατόμων που υφίστανται βία είναι ένας ακόμα πολύ σκληρός αγώνας που οφείλουμε να δώσουμε, προκειμένου να μην αισθάνονται ντροπή τα θύματα να μιλήσουν και το κυριότερο να πιστέψουν στον εαυτό τους, συνειδητοποιώντας ότι αξίζουν μια καλύτερη συμπεριφορά, γιατί κανείς δεν «αξίζει» να γίνεται ο σάκος του μποξ για κανέναν και για οποιονδήποτε λόγο.
Το τρίτο πολύ σημαντικό βήμα είναι η ενημέρωση των θυμάτων σχετικά με τα δικαιώματά τους και τις υπηρεσίες στις οποίες μπορούν να απευθύνονται, γιατί σύμφωνα με επίσημα στοιχεία πολλές γυναίκες στην Ελλάδα, ειδικά στην επαρχία και σε κλειστές κοινότητες, δεν γνωρίζουν τα δικαιώματα τους, δεν έχουν πρόσβαση σε νομική βοήθεια, ούτε σε δομές υποστήριξης και δεν αισθάνονται ασφάλεια να κάνουν καταγγελία στις τοπικές αστυνομικές αρχές.
Και φτάνουμε τώρα στο μείζον ζήτημα της αντιμετώπισης των υποθέσεων ενδοοικογενειακής βίας από την Αστυνομία. Όταν το θύμα της ενδοοικογενειακής βίας φτάσει στο Αστυνομικό Τμήμα, έχει ήδη κάνει ένα σημαντικό βήμα, το οποίο δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να απαξιώνεται από τους αστυνομικούς που αναλαμβάνουν την υπόθεση. Αντίθετα, ο ρόλος του αστυνομικού στο σημείο αυτό είναι καθοριστικής σημασίας. Για να μπορέσει όμως ο αστυνομικός να χειριστεί μια υπόθεση ενδοοικογενειακής βίας, πρέπει να έχει λάβει την κατάλληλη εκπαίδευση, να έχει την απαιτούμενη γνώση και βεβαίως κοινωνική ευαισθησία. Σε διαφορετική περίπτωση, το θύμα ενδέχεται να κινδυνεύσει ακόμα περισσότερο.
Επομένως, ο ρόλος της αστυνομικού στην αντιμετώπιση υποθέσεων ενδοοικογενειακής βίας είναι καταλυτικός, στοιχείο που πρέπει να αναδείξουμε στα ΜΜΕ προκειμένου να διασφαλίσουμε ότι το θύμα που θα ζητήσει βοήθεια από την Αστυνομία, θα την λάβει και μάλιστα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ειδικότερα, είναι αναγκαίο να αισθανθεί ασφάλεια για να μιλήσει, να εκφράσει ένα πολύ σκληρό βίωμα που δύσκολα μπορεί ένα άτομο να αποκαλύψει, εξαιτίας φόβου και ντροπής. Ο αστυνομικός, με μεγάλη σοβαρότητα, με ευαισθησία και ενσυναίσθηση, δείχνοντας απόλυτη εχεμύθεια, πρέπει να δώσει στο θύμα τον χώρο και τον χρόνο να μιλήσει, χωρίς να απαξιώνει -με λόγια ή ακόμα και με βλέμματα- χωρίς να εκφράζει προσωπικές κρίσεις ή να θέτει ερωτήσεις που φέρνουν το θύμα σε εξαιρετικά δύσκολη θέση και ουσιαστικά το στιγματίζουν.
Αξιοσημείωτο είναι ότι στη χώρα μας έχει καταρτιστεί ο Κανονισμός της Αστυνομίας για την αντιμετώπιση θεμάτων ενδοοικογενειακής βίας που αποτελεί έναν πολύτιμο οδηγό για τον ορθό χειρισμό ανάλογων υποθέσεων. Συνεπώς, είναι ανεπίτρεπτο να μην έχουν γνώση όλοι οι αστυνομικοί αυτού του Κανονισμού και να μη βασίζονται σε αυτόν.
Προκαλεί θλίψη το ότι οι γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας, στο μεγαλύτερο ποσοστό τους, σε παγκόσμιο επίπεδο είχαν καταφύγει επανειλημμένα στην αστυνομία πολλές φορές πριν δολοφονηθούν… Αυτή η σκληρή πραγματικότητα που βλέπουμε να απασχολεί πλέον πολύ έντονα και την ελληνική κοινωνία πρέπει να αλλάξει! Οι ανθρωποκτονίες θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας που βλέπουν το φως της δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια καταδεικνύουν τη σοβαρότητα του προβλήματος και οδηγούν σε μια σημαντική διαπίστωση: δεν υπάρχει άλλος χρόνος για χάσιμο, η προστασία των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητά μας.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Αντιστράτηγος ε.α. της ΕΛ.ΑΣ., κ. Βασίλης Γατσάς, δίνει πολύτιμες κατευθύνσεις στα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας και περνάει σε ολόκληρη την κοινωνία πολύ σημαντικά μηνύματα, στα οποία αξίζει να δώσουμε προσοχή. Ο κ. Γατσάς έχει συντάξει τον Κανονισμό της Αστυνομίας για την αντιμετώπιση θεμάτων ενδοοικογενειακής βίας και έχει γράψει το βιβλίο «ΒΙΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ».
Ο κ. Βασίλης Γατσάς είναι Αντιστράτηγος ε.α. της ΕΛ.ΑΣ., πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Παν/μίου Θεσ/νίκης, Μεταπτυχιακές Σπουδές στη Στρατηγική και Πολιτική Εθνικής Ασφάλειας, Ελληνικής Αστυνομίας C.P.E. και Διδάκτορας Εγκληματολογικής Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
- Κύριε Γατσά, έχετε συντάξει τον Κανονισμό της Αστυνομίας για την αντιμετώπιση θεμάτων ενδοοικογενειακής βίας. Θα μας παρουσιάσετε τα κύρια σημεία του;
Το βασικό μέλημα και το πνεύμα του Κανονισμού είναι η προστασία και η ασφάλεια του θύματος, η αποφυγή δευτερογενούς θυματοποίησής του, ο σεβασμός του δικαιώματος αυτοδιάθεσης και των επιλογών του θύματος, καθώς και η αντιμετώπιση του προβλήματος με βάση τους δικονομικούς κανόνες, εφόσον καταγγέλλονται ή διαπιστώνονται ποινικά αδικήματα. Ο κανονισμός προβλέπει με λεπτομέρειες τι πρέπει να γίνει σε κάθε φάση, από την καταγγελία μέχρι και την εκδίκαση της υπόθεσης, εφόσον αυτή φτάσει στις αίθουσες των δικαστηρίων.
- Στην πράξη γίνονται σεβαστά τα πολύτιμα σημεία του Κανονισμού; Πού πιστεύετε ότι πρέπει να επιμείνουμε και ποια βήματα ακόμα είναι σημαντικό να γίνουν, με στόχο την προστασία του θύματος από τη δευτερογενή θυματοποίησή του;
Υπάρχουν αστάθμητοι παράγοντες που αποτρέπουν να προβλέψει την ενδεχόμενη αντίδραση των θυτών, ούτε φυσικά είναι δυνατόν να τη χειραγωγήσει προστατεύοντας τα θύματα που διατρέχουν κίνδυνο. Εκτίμησή μου είναι ότι ο κανονισμός αντιμετώπισης θεμάτων ενδοοικογενειακής βίας, όχι μόνο δεν εφαρμόζεται, αλλά εκτός από τις γυναίκες αστυνομικούς, φοβάμαι ότι οι περισσότεροι αστυνομικοί αγνοούν και την ύπαρξή του. Ως Γενικός Αστυνομικός Διευθυντής Βορείου Αιγαίου το 2008, είχα προτείνει στο Αρχηγείο την πιλοτική εφαρμογή μιας διυπηρεσιακής αντιμετώπισης των θεμάτων ενδοοικογενειακής βίας από αστυνομικούς με πολιτική περιβολή, ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, με ευρεία συμμετοχή γυναικών υπαλλήλων, εκτός των αστυνομικών καταστημάτων, ένα σύστημα δοκιμασμένο με επιτυχία στην Κύπρο. Αν και η τοπική κοινωνία της Μυτιλήνης το δέχτηκε με ενθουσιασμό ως κάτι πρωτοποριακό και οι τοπικοί παράγοντες με βοήθησαν στην εξεύρεση των πόρων (οίκημα, οχήματα), καθώς και προσωπικό στελέχωσης, η πρόταση δεν τελεσφόρησε και δεν έγινε αποδεκτή από τους στρατηγούς του Αρχηγείου και μάλλον δεν μου βγήκε σε καλό γιατί συμπτωματικά μετά από ένα μήνα αποστρατεύτηκα. Νομίζω ότι πρέπει να το επιχειρήσουμε σε εθνικό επίπεδο και πιστεύω ότι θα συμβάλλει στην κατεύθυνση της επίλυσης του προβλήματος.
Το πρόβλημα της δευτερογενούς θυματοποίησης είναι ένα πολύ λεπτό ζήτημα και οι εντεταλμένοι κρατικοί υπάλληλοι οφείλουν να αντιμετωπίζουν την κάθε περίπτωση με ευαισθησία αλλά και με ενσυναίσθηση, προσαρμόζοντας τον τρόπο δράσης τους και καθοδηγούμενοι από τις ανάγκες του θύματος. Γι’ αυτό άλλωστε εισηγήθηκα το πιλοτικό πρόγραμμα, θεωρώντας ότι οι αστυνομικές υπηρεσίες δεν είναι οι ενδεδειγμένες (προσωπικό και χώροι) να αντιμετωπίσουν τέτοιας μορφής θέματα, φιλοδοξώντας έτσι η αστυνομία από μέρος του προβλήματος, να καταστεί μέρος της λύσης του.
- Πώς το θύμα της ενδοοικογενειακής βίας μπορεί να αντιδράσει, εάν είναι γυναίκα, ανήλικος, ηλικιωμένος, άτομο με αναπηρίες; Πώς πρέπει σε κάθε μία από αυτές τις τέσσερεις περιπτώσεις να δράσει και πού ακριβώς να απευθυνθεί;
Οι γυναίκες-θύματα, συμβουλευτικά, μπορούν να απευθύνονται στην ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ SOS 15900 της Γενικής Γραμματείας Ισότητας και άλλων Μ.ΚΥ.Ο., που δραστηριοποιούνται για τα δικαιώματα των γυναικών και σε πολλές περιπτώσεις μπορούν να φιλοξενούνται αν δεν έχουν δικό τους σπίτι ή την οικονομική δυνατότητα. Σε όλες τις περιπτώσεις που το θύμα εκφράσει την επιθυμία να αλλάξει χώρο διαμονής και δεν μπορεί από μόνο του να εξασφαλίσει ένα τέτοιο χώρο, ενημερώνονται οι αρμόδιες κοινωνικές υπηρεσίες που παρέχουν στέγη (ξενώνες κακοποιημένων γυναικών) ή ενημερώνεται το Ε.Κ.Α.Κ.Β. (τηλέφωνο «197»), το οποίο είναι αρμόδιο, σύμφωνα με το νόμο, να εξασφαλίσει στέγη και τροφή για το θύμα.
- Πώς πρέπει να δράσουν και πού να απευθυνθούν τρίτα πρόσωπα που γνωρίζουν ή έχουν βάσιμες υποψίες για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας;
- Θα μας δώσετε την εικόνα της ενδοοικογενειακής βίας στο πλαίσιο της σύγχρονης εποχής στην Ελλάδα;
- Θα μπορούσατε να σκιαγραφήσετε το προφίλ των θυμάτων και των δραστών ενδοοικογενειακής βίας;
Κατά τη άποψη μου, για να χαρακτηρισθεί μια γυναίκα ως κακοποιημένη, αρκεί η σωματική της κακοποίηση έστω και μία φορά. Αυτή η «πρώτη» κοινωνικά αποδεκτή κακοποίηση (ακόμη και η Walker τη θεωρεί έμμεσα «συγγνωστή» ίσως «τυχαία»), αν άμεσα τύχει του όποιας μορφής (επίσημου ή άτυπου) στιγματισμού, πιστεύω ότι, είναι πολύ πιθανό να είναι η τελευταία. Οι βίαιοι άνδρες παρουσιάζουν διάφορα δημογραφικά και ψυχοπαθολογικά χαρακτηριστικά, παρ’ όλο που είναι δύσκολο να χαραχθεί ένα και μοναδικό πορτραίτο. Πολλοί ερευνητές και συγγραφείς, ξεκινώντας από διαφορετικά στοιχεία, επιχείρησαν να απεικονίσουν τον δράστη της συζυγικής βίας, με στόχο την προσπάθεια ερμηνείας του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας.
Σύμφωνα με τον Καθηγητή Μαγγανά, υπάρχει ο «τυπικός» βίαιος άνδρας. Η συχνότητα και η σοβαρότητα των πράξεών του δεν φθάνει στα έσχατα όρια της βίας. Εμφανίζεται, συνήθως μετανιωμένος για τις βίαιες πράξεις του. Στο περιθώριο αυτού του «τύπου» βρίσκονται δύο ομάδες ανδρών, λιγότεροι ίσως στον αριθμό, αλλά πιο βίαιοι. Αναφερόμαστε στους βίαιους άνδρες με κοινωνικό-παθολογική προσωπικότητα που αντιπροσωπεύουν ένα (5%) έως (8%) του δείγματος και εκείνους με αντικοινωνική προσωπικότητα που αποτελούν ένα (30%) έως (40%) του δείγματος. Οι δύο αυτές ομάδες περιλαμβάνουν άνδρες εξαιρετικά βίαιους, τόσο φυσικά όσο και λεκτικά, οι οποίοι φαίνεται ότι αποτελούν τον κύριο όγκο της σωφρονιστικής πελατείας και παρουσιάζουν υψηλά επίπεδα ψυχοπάθειας. Ακόμη, εξαιρετικά υψηλή είναι η εξάρτηση από το αλκοόλ και τα ναρκωτικά.
- Τι σας προβληματίζει περισσότερο ως προς την ενδοοικογενειακή βία στην Ελλάδα της σημερινής εποχής;
- Αυτό που τονίζουμε διαρκώς και μέσω της αρθρογραφίας είναι “σπάστε τις σιωπές”. Πώς μπορούμε τελικά να σπάσουμε τις σιωπές, προτρέποντας τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας να καταγγείλουν τη βία που υφίστανται, αλλά και όσους γνωρίζουν την κατάσταση και σιωπούν;
- Η εκπαιδευτική κοινότητα θα μπορούσε, κατά την άποψή σας, να διαδραματίσει έναν πιο καθοριστικό ρόλο σε περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας κατά ανηλίκων και με ποιον τρόπο;
- Υποστήριξη και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, ώστε να αναγνωρίζουν και να αντιμετωπίζουν τις περιπτώσεις Ε.Β., οι μαθητές τους.
- -Εκμάθηση των σπουδαστών τρόπων πρόληψης της βίας, ειρηνικής επίλυσης των διαφορών και ικανότητας επικοινωνίας.
- Εντοπισμός στα σχολικά βιβλία των προκαταλήψεων που διακατέχουν τους ανθρώπους και εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων.
- Επιμόρφωση πάνω στις ανθρώπινες σχέσεις σε όλες τους τις μορφές.
- Προώθηση της αρχής ότι είναι καθήκον του πολίτη να αντιτάσσεται σε οποιασδήποτε μορφής καταπίεση και να βοηθά αυτούς που καταπιέζονται.– Ποιο είναι το δικό σας μήνυμα για το πολύ σοβαρό ζήτημα της ενδοοικογενειακής βίας που διαπιστώνουμε ότι λαμβάνει συνθέτες διαστάσεις και προεκτάσεις;
Το κακό είναι ότι δεν υπάρχει ενημέρωση, γνώση και φυσικά οικογενειακά πρότυπα. Οι σύντροφοι, στα πρώτα στάδια είναι συνήθως συναισθηματικά εξαρτημένοι και δεν αντιδρούν πιστεύοντας ότι ήταν τυχαίο, ή «κακιά στιγμή», με αποτέλεσμα να παγιώνεται μια συμπεριφορά που είναι καταστροφική και για τα δύο μέρη και όχι μόνο, όταν συμβαίνει να έχουν παιδιά. Η βία αρχίζει σε κάποια στιγμή αλλά, τις περισσότερες φορές, μπορεί να σταματήσει εκεί.
- Ολοκληρώνοντας την πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξή μας, θα ήθελα να μας μιλήσετε για το βιβλίο σας “Βία κατά των Γυναικών”. Σε ποιους απευθύνεται, ποιες οι κεντρικές θεματικές του ενότητες και τα βασικά ερευνητικά σας πορίσματα;
Προσπάθησα να χρησιμοποιήσω υλικά από τη φιλοσοφία, την εγκληματολογία, την ψυχολογία, τη νομική επιστήμη, ακόμη και από την λογοτεχνία. Χρησιμοποίησα επίσης πληροφορίες (βιωματικές και εμπειρίες τρίτων), την προσωπική και επαγγελματική μου πείρα και δόμησα (συνέθεσα) ένα θεωρητικό «οικοδόμημα», που πιστεύω ερμηνεύει («κυκλώνει») και αναλύει σε καλό βαθμό το πρόβλημα της Βίας κατά των Γυναικών. Πίστη μου είναι ότι μόνο με τη σύνθεση μπορούμε να μάθουμε και να βοηθήσουμε και όχι με τον κατακερματισμό της γνώσης. Η επιστήμη, πρέπει να υπηρετεί τον άνθρωπο και όχι μόνο την επιστήμη και γι’ αυτό, πρέπει να του παραδίδει έτοιμα εργαλεία που θα τον βοηθήσουν στη ζωή του. Μάταιος είναι ο φιλοσοφικός λόγος που δεν θεραπεύει κανένα ανθρώπινο πάθος, έλεγε ο Επίκουρος.
Προσπάθησα να δώσω κάτι περισσότερο από μια επανάληψη και αντιγραφή χιλιοειπωμένων πραγμάτων και να είμαι μέσα στη ζωή. Διότι πως θα χειριστεί ο καλόπιστος αστυνομικός μια περίπτωση ενδοοικογενειακής βίας, όταν δεν έχει τη γνώση και τον μπούσουλα; Του τον έδωσα, καταρτίζοντας την Εγκύκλιο για την Ε.Β. στην Αστυνομία.
Τι θα κάνει ο αστυνομικός, όταν το θύμα δεν έχει «φράγκο!» και ίσως έχει και παιδιά; Τίποτα! Έλλειψη Υποδομών. Είναι και ο ίδιος άνδρας και φοβάται για τη σχέση του δυο φορές, γιατί υποτίθεται ότι πρέπει να καταλαβαίνει τα πάντα, κάτι που φυσικά δεν συμβαίνει.
Έδωσα τη θεωρία του ντετερμινισμού στη κοινωνικοποίηση του ζευγαριού (στο ξεκίνημα του) και απαξίωσα το «πρώτο χαστούκι» ως το κρίσιμο σημείο της βίας.
Προσπάθησα να ερμηνεύσω το κάθε φύλο χωριστά και τα δυο μαζί σε μια όποιας μορφής ετερόφυλη σχέση στο σήμερα.
Είδα τις διαφορές (των φύλων) και τους δυο δυστυχισμένους, χωρίς να συνεννοούνται και διαπίστωσα την έλλειψη διαφυλικών σχέσεων, που επιβάλλονται, προκειμένου να συνυπάρξει το ζευγάρι ειρηνικά.
Είδα το πρόβλημα του φόβου της απιστίας, να περνάει στο αίμα των ανδρών, να φοβούνται, να προσπαθούν να ελέγξουν τις συντρόφους τους και να ασκούν βία. Δεν τους ενδιαφέρει τίποτα περισσότερο, αρκεί να μην τους «κερατώσει» η γυναίκα τους.
Είδα τον φόβο πώς λειτουργεί και τη βία σε ερωτευμένα ζευγάρια, τις απειλές των ανδρών και τους είπα ότι: εκτός από τον εαυτό σας, στο βαθμό που μπορείτε να το κάνετε, δεν αλλάζεις κανέναν, ιδιαίτερα με τη βία. Γιατί εγώ ως άνδρας ήξερα τα στερεότυπα «δείρε τη γυναίκα σου, εσύ δεν ξέρεις… ξέρει όμως αυτή(!)».
Είδα την επίδραση του οινοπνεύματος και των ουσιών μετά από κάθε χρήση, γιατί χειρίσθηκα άνδρες-«πρόβατα», που μετά το ποτό, τους «έβγαινε» ο πανταχού παρών φόβος… και φυσικά η βία.
Είδα την ανικανότητα και την άγνοια της τεχνικής του ΣΕΞ σαν πρόβλημα και αιτιολογικό παράγοντα βίας, με τα γνωστά στερεότυπα («δεν γ…, δέρνουμε!» ή του «γρήγορου πιστολιού») κ.λπ., γιατί ήμουν άνδρας και τα βίωσα.
Είδα την γνωστική ασυμφωνία των βίαιων ανδρών, να πονούν και να τρελαίνονται μετά τη βία που οι ίδιοι ασκούσαν και να μη γνωρίζουν πώς να βοηθήσουν τον εαυτό τους, καταρρίπτοντας τη θεωρητική σύλληψη της Warker (αφορά τη θεωρία της κυκλικής βίας). Γιατί ΕΓΩ ήξερα πως πονούσα και ήταν αλήθεια!
…Κι αφού εγώ μπόρεσα να αλλάξω, μπορούν και άλλοι!
- Κύριε Γατσά σας ευχαριστώ θερμά για την πολύτιμη συμβολή στο πολύ σοβαρό θέμα της ενδοοικογενειακής βίας.
πηγή: postmodern.gr
_
0 Σχόλια