Α. Γκουρμπάτσης, Βόμβα μολότοφ: Η ποινική προβληματική του χαρακτήρα της και τα ανακύπτοντα ζητήματα

Ανδριανού Γκουρμπάτση, Αντιστράτηγου - Υπαρχηγού ΠΣ, ε.α, Νομικού Η παρούσα μελέτη επιχειρεί να θεμελιώσει, κατά τρόπο επιστημονικά τεκμηριωμένο και νομικά ορθό, τον κυρίαρχο
και πρωτογενή εμπρηστικό χαρακτήρα της βόμβας μολότοφ, θέση όμως που βρίσκεται σε ευθεία αντίθεση με την απολύτως κρατούσα διαχρονικά μέχρι και σήμερα άποψη της νομολογίας, τόσο του Ανωτάτου Ακυρωτικού όσο και των δικαστηρίων της ουσίας, αλλά και της θεωρίας, που δέχονται τον εκρηκτικό χαρακτήρα της καθώς επίσης ν’ αναδείξει τα εξ αιτίας της ως άνω προβληματικής νομολογιακής προσέγγισης του χαρακτήρα της ανακύπτοντα ποινικά και ποινικοδικονομικά ζητήματα. The present study attempts to establish, through scientifically proven and legally sound means, the dominant nature of the petrol bomb (Molotov cocktail) as primarily incendiary, an opinion directly counter to the prevalent, throughout the years, case law, either of the Supreme Court or of trial courts, as well as to common legal theory, that accept the bomb’s explosive nature, as well as to highlight the criminal and criminal procedure issues that arise due to the aforementioned problematic approach of the bomb’s nature in case law. I. Εισαγωγικά Το πρόσφατα δημοσιευθέν βιβλίο [1] , για τον εμπρηστικό χαρακτήρα της βόμβας μολότοφ, σε συνδυασμό με τη διαχρονικά μέχρι σήμερα σταθερή πλην όμως...

Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στην ΠοινΔικ από το 1998

I. Εισαγωγικά

Το πρόσφατα δημοσιευθέν βιβλίο1, για τον εμπρηστικό χα-

ρακτήρα της βόμβας μολότοφ, σε συνδυασμό με τη διαχρο-

νικά μέχρι σήμερα σταθερή πλην όμως αντίθετη θέση της νο-

μολογίας, που δέχεται τον εκρηκτικό χαρακτήρα της, απο-

τέλεσε το κίνητρο για τη διεξοδική ανάλυση και ανάδει-

ξη της ποινικής προβληματικής του χαρακτήρα της βόμβας

μολότοφ, στο πλαίσιο μιας διηνεκούς2, εκτενούς και απο-

κλειστικής ενασχόλησης του συντάκτη της με τα ανακύπτο-

ντα ποινικά και ποινικοδικονομικά ζητήματα εξ αιτίας αυ-

τής της νομολογιακής προσέγγισης. Ωστόσο, αφορμή για

την εκπόνηση της παρούσας μελέτης αποτέλεσε η πρόσφα-

τη χαρακτηριστική υπόθεση της καταδίκης αγιορειτών μονα-

χών της Ιεράς Μονής Εσφιγμένου του Αγίου Όρους, μεταξύ

άλλων αδικημάτων, και για κατασκευή και χρήση βόμβας

μολότοφ και εκρηκτικών υλών, δυνάμει της υπ’ αριθ. 32-

41/2017 απόφασης του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου της

Θεσσαλονίκης. Ειδικότερα, με την παρούσα μελέτη επιχει-

ρείται να αρθρωθεί ένας θεωρητικός λόγος θεμελιωμένος σε

επιστημονική βάση και νομικά ορθός, απέναντι στις σταθε-

ρές διαχρονικά και μη συνεπείς επιστημονικά νομολογιακές

επιλογές και θέσεις για τη φύση και το χαρακτήρα της βόμ-

βας μολότοφ και της βενζίνης. Σκοπός λοιπόν της μελέτης

1. Α. Γκουρμπάτσης, Η βόμβα μολότοφ, ως εμπρηστικός μηχανι-

σμός, εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, 2016.

2. Βλ. Α. Γκουρμπάτση, Η βόμβα μολότοφ: εμπρηστικός ή εκρηκτι-

κός μηχανισμός; ΑρχΝ 1992, 574 και Βόμβα μολότοφ: Η νομολογι-

ακή προσέγγιση για τον χαρακτηρισμό της contra στην επιστημο-

νική θεώρηση, ΑρχΝ 2004, 326.

είναι η ανάλυση και αξιολόγηση της πρόσφατης νομολογίας

και η αναμόχλευση καθώς και η ανάδειξη των θεμελιωδών

ζητημάτων σε επίπεδο ουσιαστικού και δικονομικού ποινι-

κού δικαίου που ανακύπτουν από τη φύση και το χαρακτήρα

της βόμβας μολότοφ.

Η βόμβα μολότοφ ανέκαθεν αποτελεί ένα ιδιαίτερα προσφι-

λές όπλο (μέσο), το οποίο είναι σχεδόν σε καθημερινή βά-

ση ενταγμένο στην πολεμική πρακτική και εγκληματική

δραστηριότητα ομάδων κυρίως του αντιεξουσιαστικού χώ-

ρου, που το έχουν εντάξει στο αντάρτικο πόλης, αλλά και

άλλων ομάδων με εμφανή παραβατική συμπεριφορά, όπως

οι χούλιγκαν, βανδαλιστές, στασιαστές (ταραχοποιοί) κ.ά.

Ο λόγος για τον οποίο το εγκληματικό αυτό μέσο καθίσταται

ιδιαίτερα προσφιλές και προτιμάται για τη διάπραξη βιαιο-

πραγιών κατά προσώπων και πραγμάτων και γενικά για την

τέλεση σοβαρών αξιόποινων πράξεων είναι η παρουσία πολ-

λών πλεονεκτημάτων3, έναντι άλλων αντίστοιχων μέσων, τα

οποία αφορούν κυρίως την κατασκευή, τη χρήση και τη δυ-

νατότητα καταστροφικής δράσης της. Για το λόγο αυτό απο-

τελεί τα τελευταία έτη ένα επίκαιρο παγκοσμίως και με έντο-

να χαρακτηριστικά στοιχεία έξαρσης εγκληματικό φαινόμε-

νο, το οποίο ταυτόχρονα παρουσιάζει σχεδόν στην καθημε-

ρινή δικαστηριακή πρακτική ιδιαίτερο νομικό ενδιαφέρον.

Ωστόσο, η προβληματική του χαρακτηρισμού της βόμβας μο-

λότοφ4, για το αν δηλαδή πρόκειται για εμπρηστικό ή εκρη-

3. Α. Γκουρμπάτσης, Η βόμβα μολότοφ: εκρηκτικός ή εμπρηστικός

μηχανισμός, ό.π., σελ. 574.

4. Βλ. σχετικά με τα είδη εμπρηστικών και εκρηκτικών μηχανισμών,

Α. Γκουρμπάτση, Εμπρηστικοί Μηχανισμοί, έκδ. 2010.

Βόμβα μολότοφ: Η ποινική προβληματική

του χαρακτήρα της και τα ανακύπτοντα

ζητήματα

Ανδριανού Γκουρμπάτση, Αντιστράτηγου - Υπαρχηγού

ΠΣ, ε.α, Νομικού

Η παρούσα μελέτη επιχειρεί να θεμελιώσει, κατά τρόπο

επιστημονικά τεκμηριωμένο και νομικά ορθό, τον κυρίαρχο

και πρωτογενή εμπρηστικό χαρακτήρα της βόμβας μολότοφ,

θέση όμως που βρίσκεται σε ευθεία αντίθεση με την απολύτως

κρατούσα διαχρονικά μέχρι και σήμερα άποψη της νομολογίας,

τόσο του Ανωτάτου Ακυρωτικού όσο και των δικαστηρίων της

ουσίας, αλλά και της θεωρίας, που δέχονται τον εκρηκτικό

χαρακτήρα της καθώς επίσης ν’ αναδείξει τα εξ αιτίας της ως

άνω προβληματικής νομολογιακής προσέγγισης του χαρακτήρα

της ανακύπτοντα ποινικά και ποινικοδικονομικά ζητήματα.

The present study attempts to establish, through scientifically

proven and legally sound means, the dominant nature

of the petrol bomb (Molotov cocktail) as primarily incendiary,

an opinion directly counter to the prevalent, throughout the

years, case law, either of the Supreme Court or of trial courts,

as well as to common legal theory, that accept the bomb’s explosive

nature, as well as to highlight the criminal and criminal

procedure issues that arise due to the aforementioned

problematic approach of the bomb’s nature in case law.

2 Α. ΓΚΟΥΡΜΠΑΤΣΗΣ

ΠοινΔικ 4/2018  Έτος 21ο

κτικό μηχανισμό ή βόμβα, είναι ένα αμφιλεγόμενο διεθνώς

νομικό πρόβλημα με αντικρουόμενες θέσεις και απόψεις,

που στην ποινική νομοθεσία ορισμένων κρατών ορίζεται, ως

εμπρηστικός μηχανισμός, σε κάποια άλλα, ως εκρηκτικός

μηχανισμός, ενώ σε άλλα ταυτίζεται και με τους δύο ως άνω

νομικούς χαρακτηρισμούς, αφού δεν γίνεται καμιά νομοθε-

τική διάκριση των όρων αυτών, λόγω της εννοιολογικής και

νομικής ταύτισής τους.

II. Νομικό πλαίσιο

Ο ποινικός νομοθέτης μέχρι σήμερα δεν έχει καθορίσει στο

ποινικό δίκαιο τον ορισμό του εμπρηστικού μηχανισμού ή

βόμβας, και συνακόλουθα και της βόμβας μολότοφ, όπως

συμβαίνει με τον αντίστοιχο ορισμό του εκρηκτικού μηχανι-

σμού ή βόμβας, καθώς και των εκρηκτικών υλών. Ωστόσο

δεν ορίστηκε νομοθετικά και η έννοια της έκρηξης, για-

τί θεωρήθηκε πασίδηλη5, δηλ. ότι πρόκειται για έννοια σα-

φή μη προκαλούμενη αμφιβολίες6, αφού έχει «σαφή εν τη

κοινή χρήσει και αναμφίβολον έννοιαν ώστε να μη είνε δυ-

νατή η γέννησις αμφιβολιών περί ταύτης»7, ενώ ο νομοθέ-

της εκφράστηκε ρητά, ότι δεν ήθελε να αποστεί από την κοι-

νή αντίληψη γι’ αυτήν8. Το εννοιολογικό περιεχόμενο λοι-

πόν της έκρηξης μπορεί να προσδιορισθεί τόσο από την επι-

στήμη (φυσικές επιστήμες), όσο και κατ’ έμμεσο τρόπο μπο-

ρεί να συναχθεί από τον ορισμό των εκρηκτικών υλών στον

Ν 2168/1993. Έτσι, ως έκρηξη, μπορεί να θεωρηθεί το φυ-

σικοχημικό εκείνο φαινόμενο κατά τη διάρκεια του οποί-

ου ελευθερώνονται (αποδεσμεύονται) αιφνίδια τέτοιες δυ-

νάμεις, ώστε να προκαλούνται ισχυρά μηχανικά (ρηκτι-

κά ή βλητικά) αποτελέσματα, που συνοδεύονται συνήθως

από κρότο, φωτεινό φαινόμενο (λάμψη) και έκλυση θερμό-

τητας9. Επίσης από τις διατάξεις του Ν 2168/1993 «Ρύθμιση

θεμάτων που αφορούν όπλα, πυρομαχικά, εκρηκτικές ύλες,

εκρηκτικούς μηχανισμούς και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α΄ 147)

και πιο συγκεκριμένα με το άρθρο 1 παρ. 1 στοιχ. ε΄ και στ΄

προβλέπονται οι ορισμοί των εκρηκτικών υλών και εκρηκτι-

κών μηχανισμών αντίστοιχα. Σύμφωνα λοιπόν με τις ως άνω

διατάξεις, εκρηκτικές ύλες «είναι τα στερεά ή υγρά σώματα,

τα οποία από οποιαδήποτε αιτία υφίστανται χημική μεταβο-

λή και μετατρέπονται σε αέριες μάζες με συνθήκες υψηλών

θερμοκρασιών και πιέσεων, με αποτελέσματα βλητικά ή ρη-

κτικά», ενώ εκρηκτικός μηχανισμός, «είναι κάθε συσκευή,

που μπορεί να προκαλέσει έκρηξη οποιασδήποτε εκρηκτικής

ύλης». Περαιτέρω και πιο συγκεκριμένα με το άρθρο 7 παρ.

1 του Ν 2168/1993, η κατοχή όπλων και λοιπών αντικειμέ-

νων που διαλαμβάνονται στο άρθρο 1, όπως εκρηκτικοί μη-

χανισμοί (συσκευές) και εκρηκτικές ύλες, απαγορεύεται και

οι δράστες τιμωρούνται με το πλημμέλημα που προβλέπεται

στην παρ. 2 του ίδιου ως άνω άρθρου.

5. Αιτ. Έκθ. ΠΚ. 1929, Έκδ. Ζαχ, σελ. 253, Α. Στάικου, Ερμ. Ελλ. ΠΚ,

Ειδ. Μ., τ. Γ΄ (1961), σελ. 37, Μ. Καΐάφα–Γκμπάντι, Κοινώς επι-

κίνδυνα εγκλήματα, έκδ. Β΄ (1999), σελ. 232, ΠλημΧαν 155/2997

ΠοινΔικ 2008, 1300.

6. Η. Γάφος, Ποιν. Δικ., Ειδ. Μ., τεύχ. Γ΄, 1961, σελ. 115, Χ. Δέδες,

Ποιν. Δικ., Ειδ. Μ., ε.κ.κ., 1979, σελ. 79.

7. Α. Μπουρόπουλος, ό.π., άρθ. 270, σελ. 407, Α. Τούσης–Γεωργίου,

ΕρμΠΚ, έκδ. Β΄ (1958) σελ. 546–547.

8. Βλ. Αιτ. Έκθ, Έκδ. Ζαχ, 253, Η. Γάφου, Ποιν. Δικ, ό.π., σελ. 115,

Α. Στάικου, ΕπιτΕρμΠΚ, τ. Γ΄, σελ. 35 και 37, Γ. Καρανίκα, Ποιν.

Δικ., Ειδ. Μ., σελ. 473.

9. Μ. Καΐάφα–Γκμπάντι, ό.π., σελ. 232.

Επίσης, στις διατάξεις των άρθρων 270 και 271 ΠΚ περιγρά-

φονται οι δύο νομοτυπικές μορφές, από άποψης υπαιτιότη-

τας, της έκρηξης, ενώ στο άρθρο 272 ΠΚ, που τιτλοφορεί-

ται «εκρηκτικές ύλες», περιγράφονται ως αυτοτελή ιδιώνυ-

μα αδικήματα συμπεριφορές σχετικές10 με την κατασκευή,

προμήθεια και κατοχή εκρηκτικών υλών ή εκρηκτικών βομ-

βών, που τυποποιούνται ως προπαρασκευαστικές πράξεις

της έκρηξης, μόνον εφόσον σχετίζονται με εκρηκτικές ύλες

ή βόμβες και δεν αφορούν γενικά την προπαρασκευή του

εγκλήματος της έκρηξης, αφού αυτή μπορεί να τελεσθεί και

με άλλα μέσα, εκτός των εκρηκτικών υλών. Σύμφωνα με την

αιτιολογική έκθεση11, ως εκρηκτική ύλη «θεωρείται η υπο-

κειμένη εις έκρηξιν», ενώ, εκρηκτική βόμβα «νοείται συ-

σκευή ή μηχάνημα μικρών διαστάσεων και ευκολομετακομι-

στόν, επιτήδειον προς παραγωγήν εκρήξεως».

Οι ανωτέρω διατάξεις για την έκρηξη και τις εκρηκτικές ύλες

είναι νέες στον ισχύοντα Ποινικό Κώδικα, δεδομένου ότι δεν

υπήρχαν αντίστοιχες διατάξεις για την έκρηξη και τις εκρη-

κτικές ύλες και βόμβες στον αρχικό Ποινικό Νόμο (1834).

Μπορεί ο όρος έκρηξη ν’ αναφέρεται στις διατάξεις των άρ-

θρων 408–418 του Ποινικού Νόμου, σχετικά με τα εγκλήμα-

τα εμπρησμού, όμως η χρήση σ’ αυτές της φράσης «έκρηξη

πυρός», είναι ατυχής, γιατί έχει την έννοια της εκδήλωσης ή

πρόκλησης φωτιάς και όχι του αντίστοιχου φυσικοχημικού

φαινομένου. Άλλωστε η φωτιά δεν εκρήγνυται, μπορεί όμως

η έκρηξη να είναι ένα από τα αποτελέσματά της (έκρηξη από

δευτερογενή αιτία).

Ακόμη, ως εκρηκτική ατμόσφαιρα, σύμφωνα με το άρθρο

2 του ΠΔ 42/2003 (ΦΕΚ Α΄ 44), νοείται μείγμα με αέρα, σε

ατμοσφαιρικές συνθήκες, εύφλεκτων ουσιών υπό μορφή αε-

ρίων, ατμών, συγκεντρώσεων σταγονιδίων ή σκόνης, στο

οποίο, μετά από ανάφλεξη ή καύση μεταδίδεται στο σύνολο

του μη καιγόμενου μείγματος.

Τέλος, σύμφωνα με την ΚΥΑ Φ2/21099/1700 «Τροποποίηση

του ΠΔ 104/1999: Προσαρμογή της Ελληνικής Νομοθεσίας

προς τις διατάξεις της Οδηγίας 94/55/ΕΚ της 21ης Νοεμβρίου

1994, για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών με-

λών σχετικά με τις οδικές μεταφορές επικίνδυνων εμπορευ-

μάτων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 96/86/

ΕΚ» (ΦΕΚ Β΄ 509), η βενζίνη, όπως και το οινόπνευμα κινη-

τήρων, το πετρέλαιο ντίζελ, η κηροζίνη, οι αλκοόλες, το αρ-

γό πετρέλαιο, οι αιθέρες, οι κετόνες κ.ά. κατατάσσονται

στην «Κλάση Κινδύνου (3)», δηλαδή στα εύφλεκτα υγρά,

στα οποία, ως κριτήριο για την ένταξή τους σε αυτήν την

κλάση και πρωτεύον κίνδυνος, που εμπεριέχουν είναι η φω-

τιά12. Αντίθετα στην «Κλάση Κινδύνου (1)», σύμφωνα με τη

σχετική νομοθεσία, κατατάσσονται τα εκρηκτικά υλικά,

όπως νιτρογλυκερίνη, βροντώδη άλατα υδραργύρου, βόμ-

βες ΤΝΤ, πυροτεχνήματα, βεγγαλικά, φωτοβολίδες, καπνο-

γόνα, δακρυγόνα, πυροκροτητές, πυρίτιδα κ.ά.

10. Βλ. σχετικά με τις έννοιες της κατασκευής, κατοχής και προ-

μήθειας, Μ. Καΐάφα–Γκμπάντι, κ.ε.ε, ό.π., σελ. 277 επ., Α.

Γκουρμπάτση, Η βόμβα μολότοφ, ως εμπρηστικός μηχανισμός,

ό.π., σελ. 67-68.

11. Βλ. Αιτ. Έκθ. 1933, σελ. 399, Α. Μπουρόπουλου, ΕρμΠΚ, τόμ. Β΄,

Ειδ. Μ., (1960), άρθ. 272, σελ. 410.

12. Βλ. Εγχειρίδιο Αντιμετώπισης Ατυχημάτων με Επικίνδυνα Υλικά,

«Μεταφορά, επικίνδυνων φορτίων – σήμανση», έκδ. Αρχηγείου

ΠΣ (ΠΕ 13/2010), σχετική νομοθεσία Ν 1741/1987 και ΚΥΑ

Φ2/21099/1700 (ΦΕΚ Β΄ 509/7.4.2000) και Οδηγία 94/55/ΕΚ της

21ης Νοεμβρίου 1994.

ΒΟΜΒΑ ΜΟΛΟΤΟΦ 3

Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στην ΠοινΔικ από το 1998

III. Επιστημονική θεώρηση

Α) Επεξήγηση όρων

Στις φυσικές επιστήμες (φυσική και χημεία), ως έκρηξη μπο-

ρεί να ορισθεί «η βίαια αποδέσμευση ενέργειας»13 ή, κατά τον

NFPA14, η ξαφνική μετατροπή του ενεργειακού δυναμικού (χη-

μικής ή μηχανικής) σε κινητική ενέργεια με την παραγωγή και

την απελευθέρωση αέριων υπό πίεση. Αυτά τα αέρια υψηλής

πίεσης (ωστικό κύμα), στη συνέχεια, με μηχανικούς τρόπους,

όπως η μετακίνηση, αλλαγή ή θραύση, εκτινάσσουν σε κοντι-

νή απόσταση υλικά, δηλ. έχουν βλητικά ή ρηκτικά αποτελέ-

σματα, ή άλλως, έκρηξη μιας εκρηκτικής ύλης είναι η ταχύτα-

τη μεταβολή της προς αέρια, κυρίως προϊόντα, τα οποία ευ-

ρίσκονται υπό συνθήκες υψηλών θερμοκρασιών και πιέσεων.

Στον ως άνω ορισμό περιλαμβάνεται κάθε είδος έκρηξης15,

όπως χημικές, φυσικές, ηλεκτρικές, πυρηνικές και αυτή μπο-

ρεί να προκληθεί με πολλούς τρόπους και μέσα. Ένας από αυ-

τούς είναι και η χρήση εκρηκτικών υλών, π.χ. αμμωνίτιδα, νι-

τρική αμμωνία και ξυλάλευρο, πυροκροτητής και πυραγω-

γό σχοινί (φυτίλι) καθώς και στουπί εμποτισμένο με βενζίνη.

Εξάλλου, εκρηκτική ύλη είναι κάθε υλικό σώμα ή σύστημα, το

οποίο δύναται με κατάλληλη θερμική ή μηχανική διέγερση να

ελευθερώσει απότομα, μια μεγάλη ποσότητα αερίων, με τρό-

πο ώστε να καταστεί δυνατή η εξάσκηση ισχυρής δυναμικής

καταπόνησης στο άμεσο περιβάλλον. Περαιτέρω, διέγερση

μιας εκρηκτικής ύλης προς έκρηξη, είναι η πράξη με την οποία

επιτυγχάνεται η έναρξη της έκρηξης στη μάζα της εκρηκτι-

κής ύλης. Η διέγερση δύναται να είναι ασθενής, δηλ. εκείνη

που επιτυγχάνεται με μια πολύ μικρή πηγή ενέργειας π.χ. τρι-

βή, ελαφρά κρούση, ένα θερμό σημείο, ή ισχυρή, δηλ. εκεί-

νη που επιτυγχάνεται με την έκρηξη μιας ποσότητας εκρηκτι-

κής ύλης.

Επίσης, ο νομοθέτης παρόλο που καθόρισε, κατά τα ανωτέ-

ρω αναφερόμενα, τον ορισμό του εκρηκτικού μηχανισμού,

δεν έπραξε το ίδιο και για τον εμπρηστικό μηχανισμό. Έτσι

λοιπόν, από επιστημονική άποψη (επιστήμη της καύσης) και

πιο συγκεκριμένα με τη χημική έννοια του όρου, ως εμπρηστι-

κός μηχανισμός ή βόμβα «ορίζεται κάθε κατάλληλη μηχανική,

ηλεκτρική ή χημική συσκευή, προορισμένη και ικανή να μπο-

ρεί, αυτοδύναμα ή με άλλον τρόπο, να προκαλέσει ανάφλεξη

της εύφλεκτης ύλης και κατ’ επέκταση πυρκαγιά»16.

Αν προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε τη βόμβα μολότοφ, ως

προς το εννοιολογικό περιεχόμενο του όρου, τη δομική σύ-

σταση και σύνθεση, τη νομική φύση καθώς και τον τρόπο λει-

τουργίας της, μπορούμε να ορίσουμε γενικά, ότι «Η βόμβα μο-

λότοφ, ή —το ορθότερο— κοκτέιλ μολότοφ, είναι είδος πρό-

χειρου αυτοσχέδιου χειρομεταφερόμενου εμπρηστικού μη-

χανισμού, που κατασκευάζεται από ένα εύθραυστο δοχείο ή

φιάλη, το οποίο στην απλούστερη μορφή του, πληρούται με

εύφλεκτο υγρό, όπως βενζίνη, πετρέλαιο κ.ά., στο στόμιο

του προσαρμόζεται - φέρει, κατάλληλα τοποθετημένο καύ-

σιμο υλικό, όπως συνήθως ύφασμα, γάζες, στουπί, που λει-

τουργεί, ως φυτίλι, δηλ. ως πυροδοτικός μηχανισμός, αλλά

13. Α. Κώνστας, Εγχειρίδιο Πυρασφαλείας, έκδ. 1989, σελ. 122.

14. Βλ. National Fire Protection Association (NFPA 921), Fire &

Explosion Investigations, Edition 2011, page 13.

15. Βλ. αναλυτικά είδη έκρηξης, Α. Γκουρμπάτση, Εγκλήματα

Εμπρησμού: Η εγκληματολογική έρευνα, έκδ. 2013, σελ. 102-103.

16. Βλ. Α. Γκουρμπάτση, Η βόμβα μολότοφ, ως εμπρηστικός μηχανι-

σμός, ό.π., σελ. 22.

και ως ασφάλεια (πωματισμό), το οποίο, αφού προηγούμενα

αναφλέγεται από το δράστη με γυμνή φλόγα, π.χ. αναπτήρα,

σπίρτα, εκσφενδονίζεται με τα χέρια από τον ίδιο προς τον

εγκληματικό στόχο και η οποία προορίζεται ή είναι ικανή να

προξενήσει ταχεία καύση (ραγδαία εξάπλωση πυρκαγιάς) του

διασκορπιζόμενου εξ αιτίας του θρυμματισμού του γυάλινου

δοχείου ή φιάλης, από την πρόσκρουση του σε σκληρή επι-

φάνεια ή αντικειμένου, εύφλεκτου υγρού, με καταστροφικά

τις περισσότερες φορές περαιτέρω αποτελέσματα, ακόμη δε

και θανατηφόρα, αφού μπορεί να θέσει σε κίνδυνο και απει-

λήσει ακόμη και τη ζωή ανθρώπου ή να του προξενήσει σοβα-

ρές βλάβες στη σωματική του ακεραιότητα ή την υγεία του»17.

Η βόμβα μολότοφ, όπως ήδη προαναφέρθηκε πληρούται με

ένα εύφλεκτο υγρό, κυρίως με βενζίνη, λόγω της εξαιρετικά

υψηλής πτητικότητας και του πολύ εύφλεκτου χαρακτηρι-

στικού της, ή πετρέλαιο, οινόπνευμα, ακετόνη, νέφτι (τερε-

βινθέλαιο) κ.ά. Αρκετές φορές προστίθενται επίσης στο εύ-

φλεκτο υγρό επιπλέον και άλλα «προσθετικά υλικά», όπως

διαλύτες, πίσσα ή φοινικέλαιο ή ορυκτέλαιο (λάδι μηχανής

αυτοκινήτου), σόδα κ.ά., όχι με σκοπό να υποβοηθήσουν

την καύση —γιατί τα υλικά αυτά αναφλέγονται δύσκολα—

αλλά προκειμένου να δημιουργήσουν με την καύση έντο-

νο μαύρο και πνιγερό (αποπνικτικό) καπνό (δυσχερές και

πιο επικίνδυνο για την υγεία περιβάλλον). Επίσης προστίθε-

ται άμμος, πριονίδια, πίσσα, έλαια, ζάχαρη, ή απορρυπαντι-

κό πλυντηρίου ή καθαρισμού πιάτων ή υγρό σαπούνι κ.ά.,

παράγοντες πύκνωσης, χρησιμοποιούνται ως «κολλητική»

στον στόχο ουσία των υλικών που πυρπολούνται για μεγα-

λύτερη διάρκεια της καύσης. Τελευταία, χρησιμοποιούνται

«νέας γενιάς»18 βόμβες μολότοφ, αναβαθμισμένες και πολύ

πιο επικίνδυνες, αφού συντίθενται από βενζίνη αναμεμειγμέ-

νη με υγρή αμμωνία ή θειικό οξύ (κοινώς βιτριόλι) ή χλωρι-

ούχο κάλιο κ.ά. χημικές ουσίες, για περισσότερη διεισδυτι-

κότητα στο στόχο του δράστη, αλλά ταυτόχρονα προκειμέ-

νου να καταστήσουν τον εμπρηστικό μηχανισμό περισσότε-

ρο καταστροφικό και επικίνδυνο για την υγεία και σωματική

ακεραιότητα των θυμάτων, αλλά και να προκαλέσουν πανι-

κό στις αστυνομικές δυνάμεις. Και τούτο, γιατί οι ως άνω χη-

μικές ενώσεις είναι πολύ δραστικές, δεδομένου ότι είναι το-

ξικές και διαβρωτικές και εκ των ιδιοτήτων τους αυτών μπο-

ρεί να απειλήσουν ακόμη και τη ζωή των θυμάτων, εξ αιτί-

ας των «ψυχρών εγκαυμάτων» και των αναπνευστικών προ-

βλημάτων που τους προξενούν.

Εξάλλου καύσιμα είναι τα υλικά που όταν καίγονται αποδί-

δουν σημαντικά και εκμεταλλεύσιμα ποσά θερμότητας. Τα

καύσιμα υλικά διακρίνονται σε: α) φυσικά, β) τεχνικά, γ)

στερεά, δ) υγρά, π.χ. βενζίνη, πετρέλαιο κ.ά., ε) αέρια, π.χ.

υγραέριο, φυσικό αέριο κ.ά. Τα καύσιμα υγρά κατατάσσο-

νται αναλόγως της αναφλεξιμότητάς τους σε τρεις κατηγο-

ρίες19, από άποψη κινδύνου. Στην πρώτη κατηγορία κινδύ-

νου ανήκουν τα έχοντα σημείο αναφλεξιμότητας κάτω από

τους 21ο C, όπως η βενζίνη, ο αιθέρας, η ακετόνη, το βενζό-

λιο κ.ά. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν τα έχοντα σημείο

αναφλεξιμότητας από 21ο έως 55ο C, όπως το πετρέλαιο, η

ξυλόλη κ.ά. Στην τρίτη κατηγορία ανήκουν τα έχοντα σημείο

αναφλεξιμότητας άνω των 55ο C, όπως τα έλαια, το πετρέ-

λαιο εσωτερική καύσης, τα πισσέλαια, τα παραφινέλαια κ.ά.

17. Α. Γκουρμπάτσης, ό.π., σελ. 44 επ.

18. Βλ. αναλυτικά για τη σύνθεση και λειτουργία της βόμβας μολό-

τοφ, Α. Γκουρμπάτση, ό.π., σελ. 46–55.

19. Βλ. Η. Μπέτσιου, Επιστημονική Πυροσβεστολογία, έκδ.

Αρχηγείου ΠΣ (1978), σελ. 294.

4 Α. ΓΚΟΥΡΜΠΑΤΣΗΣ

ΠοινΔικ 4/2018  Έτος 21ο

Ως εύφλεκτα, θεωρούνται τα υγρά, τα οποία σχηματίζουν

ατμούς επάνω από την ελεύθερη επιφάνειά τους, οι οποίοι

μπορούν να αναφλεγούν. Τα πλέον κοινά εύφλεκτα υγρά,

τα οποία χρησιμοποιούνται, για ακριβώς αυτήν την ιδιότη-

τά τους, ως υγρά καύσιμα, είναι η βενζίνη και το πετρέλαιο.

Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά των εύφλεκτων υγρών,

είναι το σημείο ανάφλεξής τους (flash point), δηλαδή, η

ελάχιστη θερμοκρασία, στην οποία πρέπει να θερμανθεί το

υγρό, για να δημιουργηθούν εύφλεκτοι ατμοί επάνω από την

ελεύθερη επιφάνειά του, έτσι ώστε να αναφλεγούν, με την

προσέγγιση φλόγας ή τη δημιουργία σπινθήρα. Οι βενζίνες

(χαμηλών οκτανίων) έχουν σημείο ανάφλεξης περίπου -43ο

C και από αυτήν τη θερμοκρασία και επάνω, παράγουν εύ-

φλεκτους ατμούς. Το σημείο ανάφλεξης των πετρελαίων κυ-

μαίνεται, μεταξύ +50ο C και +55ο C.

Επίσης πολλές φορές στη νομολογία απαντάται η φράση,

«εξερράγη πυρκαγιά» ή «έκρηξη πυρκαγιάς». Η φράση αυτή

είναι ατυχής, αφού μόνον ερμηνευτικά προβλήματα μπορεί

να δημιουργήσει. Και τούτο, γιατί έκρηξη κατά την ανάπτυ-

ξη και εξέλιξη μιας (αστικής) —όχι δασικής— πυρκαγιάς μπο-

ρεί να προκληθεί, υπό προϋποθέσεις μόνο στα άκαυστα αέ-

ρια προϊόντα του καπνού της, και συγκεκριμένα στα καυτά

αέρια πυρόλυσης και στα εύφλεκτα προϊόντα ατελούς καύ-

σης υποβόσκουσας πυρκαγιάς, που υπάρχουν ή μεταφέρο-

νται σε μια εύφλεκτη περιοχή, όπως το μονοξείδιο του άν-

θρακα (co). Προειδοποιητική ένδειξη για επικείμενη έκρη-

ξη καπνού αποτελεί ο λευκός καπνός. Δεν πρέπει επίσης να

συγχέεται η έκρηξη με το φαινόμενο της ανάφλεξης πυρκα-

γιάς (flashover), δηλ. την αιφνίδια ανάπτυξη της φωτιάς σε

ολόκληρο τον χώρο, ήτοι ταχύτατη και γενικευμένη επέκτα-

ση της φωτιάς από τη γενικευμένη ανάφλεξη όλων των καυ-

σίμων σε ένα χώρο. Ενώ έκρηξη (χημική) αποτελεί το φαινό-

μενο backdraft, ήτοι ταχεία ανάφλεξη που προκαλείται από

την αιφνίδια εισροή αέρα σ’ ένα κλειστό χώρο, όπου υπάρ-

χει ανεπάρκεια οξυγόνου, ενώ υπάρχουν άκαυστα προϊόντα

ατελούς καύσης, π.χ. μονοξείδιο του άνθρακα (co) και πυ-

ρόλυσης. Ένδειξη δε, ότι θα επακολουθήσει backdraft, είναι

ο «βαρύς πυκνός καπνός» και κυρίως με τυρβώδη ροή.

Β) Ο μηχανισμός της καύσης και έκρηξης

Εκτός από την περίπτωση των φυσικών εκρήξεων, συμπερι-

λαμβανομένων και των ανεξέλεγκτων (εξώθερμων) χημικών

αντιδράσεων, οι πυρκαγιές και οι εκρήξεις έχουν τις ίδιες

εναρκτήριες συνθήκες, δηλαδή την ταυτόχρονη ύπαρξη: i)

καυσίμου, ii) οξυγόνου —γενικά οξειδωτικού— και iii) πηγής

ανάφλεξης (τρίγωνο φωτιάς). Για να οδηγήσουν όμως αυτές

οι συνθήκες σε ανάφλεξη ή γενικά πυρκαγιά πρέπει: α) Το

καύσιμο να βρίσκεται σε σωστή ποσότητα ή συγκέντρωση,

β) Η πηγή ανάφλεξης (μέσο έναυσης) να έχει αρκετή (θερ-

μική) ενέργεια για να μπορέσει να αναφλέξει το καύσιμο

και γ) Το οξυγόνο (που συνήθως προέρχεται από τον ατμο-

σφαιρικό αέρα) να βρίσκεται στην κατάλληλη συγκέντρωση.

Μόνον όταν όλες οι ανωτέρω συνθήκες πληρούνται μπορεί

να υπάρχει κίνδυνος πυρκαγιάς ή έκρηξης.

Τα καύσιμα, όπως προαναφέρθηκε, ανάλογα με τη φυσι-

κή τους κατάσταση διακρίνονται σε στερεά, υγρά και αέρια.

Ειδικότερα: 1) Αέρια καύσιμα: Αν το καύσιμο είναι αέριο,

π.χ. μεθάνιο, υγραέριο, μπορεί να αναφλεγεί, μόνον όταν

υπάρξει ένα μείγμα αερίου / ατμοσφαιρικού αέρα (οξυγό-

νου), του οποίου η αναλογία κυμαίνεται μεταξύ του εύρους

των ορίων αναφλεξιμότητας ή εκρηκτικότητας, ήτοι ενός κα-

τωτάτου και ενός ανωτέρου ορίου. Σε συγκέντρωση μικρό-

τερη από το κατώτερο όριο αναφλεξιμότητας, το μείγμα δε

συντηρεί την καύση, γιατί η ποσότητα θερμότητας που πα-

ράγει, δεν επαρκεί για τη θέρμανση γειτονικών περιοχών

με καύσιμα στο σημείο ανάφλεξης, λόγω έλλειψης καυσί-

μου (φτωχό μείγμα). Σε συγκέντρωση μεγαλύτερη από το

ανώτερο όριο αναφλεξιμότητας, η ποσότητα του οξυγόνου

του ατμοσφαιρικού αέρα είναι ανεπαρκής για τη διατήρηση

της καύσης. 2) Υγρά καύσιμα: Τα υγρά, όπως και τα στερεά

καύσιμα, με εξαίρεση τα μέταλλα, δεν καίγονται στην υγρή

ή στερεή αντίστοιχα κατάσταση. Δεν σημαίνει δε αυτό, ότι

δεν υπάρχει κίνδυνος πυρκαγιάς. Εκπέμπουν όμως ατμούς

και αέρια, τα οποία αναμειγνύονται με το οξυγόνο του ατμο-

σφαιρικού αέρα και αναφλέγονται υπό ορισμένες προϋπο-

θέσεις. Αν το καύσιμο είναι υγρό, ανάφλεξη συμβαίνει όταν

αρκετή ποσότητα υγρού εξατμισθεί, έτσι ώστε στην επιφά-

νεια του υγρού να σχηματισθεί μείγμα ατμού / ατμοσφαιρι-

κού αέρα, σε αναλογίες που κυμαίνονται μεταξύ των ορίων

αναφλεξιμότητάς του. γ) Στερεά καύσιμα: Σε περίπτωση των

στερεών καυσίμων, ανάφλεξη μπορεί να συμβεί όταν το στε-

ρεό θερμανθεί. Σε μια ορισμένη για κάθε ένα στερεό καύσιμο

θερμοκρασία αρχίζει η χημική αποσύνθεση (πυρόλυση), με

αποτέλεσμα τη δημιουργία αναφλέξιμων ατμών στην επιφά-

νειά του, οπότε σχηματίζεται ένα μείγμα ατμών / ατμοσφαι-

ρικού αέρα. Σε χώρους, όπου υπάρχουν εύφλεκτα υλικά,

είναι πιθανό να προξενηθεί έκρηξη. Όταν η συγκέντρωση

ενός αερίου βρίσκεται εντός των ορίων αναφλεξιμότητας ή

εκρηκτικότητας, υπάρχει κίνδυνος ανάφλεξης ή αυτανάφλε-

ξης. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως, ανάλογα με την ανα-

λογία στην οποία έχει προαναμειχθεί το καύσιμο και το οξει-

δωτικό, π.χ. το οξυγόνο του ατμοσφαιρικού αέρα, αντί του

φαινομένου της φωτιάς μια πηγή ανάφλεξης ή γενικότερα οι

συνθήκες θερμοκρασίας, που επικρατούν στο συγκεκριμένο

περιβάλλον, μπορεί να οδηγήσει σε έκρηξη. Γενικά, έκρηξη

είναι το φαινόμενο της βίαιης εκτόνωσης αερίων σαν αποτέ-

λεσμα αιφνίδιας απελευθέρωσης εσωτερικής ενέργειας από

μια ουσία ή ένα μηχανισμό διέγερσης, που οδηγεί στην ανά-

πτυξη υψηλών πιέσεων. Ως μηχανισμός διέγερσης, μπορεί

να χρησιμοποιηθεί ηλεκτρικός, μηχανικός ή χημικός, φλό-

γα, σπινθήρας κ.ά. Η κατηγορία εκρήξεων που ενδιαφέρει

την παρούσα μελέτη και πιο συγκεκριμένα, την πιθανή πρό-

κληση έκρηξης από τη ρίψη βόμβας μολότοφ, είναι οι χημι-

κές εκρήξεις, που σχετίζονται με τη βίαιη αποσύνθεση μιας

ασταθούς ένωσης ή ταχύτατης αντίδρασης μείγματος ενώσε-

ων. Στις εκρήξεις αυτού του είδους συντελείται χημική αντί-

δραση ή σύνολο αλλεπάλληλων χημικών αντιδράσεων από

τις οποίες επέρχεται ακαριαία (απότομη) αύξηση του όγκου

των προϊόντων της χημικής αντίδρασης εξ αιτίας του οποί-

ου επέρχεται βίαιη εκτόνωση (διαστολή) αερίων υψηλών πι-

έσεων και θερμότητας με μηχανικά (ρηκτικά και βλητικά)

καταστροφικά αποτελέσματα. Η φυσική κατάσταση μιας

εκρηκτικής ύλης ενός συστατικού ή ενός εκρηκτικού μείγμα-

τος, μπορεί να είναι αέρια, υγρή ή στερεή. Εκρηκτικό μείγ-

μα είναι δυνατόν ν’ αποτελέσει η διασπορά στον αέρα ενός

αερίου, π.χ. υγραερίου, μεθανίου, υγρού, π.χ. νέφος στα-

γονιδίων ή ατμών βενζίνης, ή στερεού, π.χ. σκόνης αλουμι-

νίου, καυσίμου. Όταν η εκρηκτική ύλη ενεργοποιηθεί θερμι-

κά με την επίδραση θερμότητας ή με κρούση, υφίσταται μια

ταχύτατη εξώθερμη αντίδραση, που ονομάζεται έκρηξη. Οι

χημικές εκρήξεις μπορεί να προέλθουν από υλικά, που είτε

έχουν χαρακτηρισθεί ως «εκρηκτικά», είτε αποτελούν χημι-

κές ενώσεις, που εκρήγνυνται λόγω ειδικών συνθηκών.

Η βενζίνη, η οποία συνήθως χρησιμοποιείται για την κατα-

σκευή βόμβας μολότοφ, είναι ένα ελαφρύ υγρό εξαιρετικά

πτητικό και πολύ εύφλεκτο, που είναι ικανό να εκραγεί μό-

ΒΟΜΒΑ ΜΟΛΟΤΟΦ 5

Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στην ΠοινΔικ από το 1998

νον κάτω από ορισμένες συνθήκες και προϋποθέσεις, όπως

όταν υπάρξει συγκέντρωση ατμών της βενζίνης / ατμο-

σφαιρικού αέρα, εντός των ορίων εκρηκτικότητας. Ακόμη

και στο ως άνω ιδιαίτερα χαμηλό σημείο ανάφλεξης εκλύ-

ει ατμούς, που καίγονται. Αντίθετα, για παράδειγμα η φαι-

νόλη, που έχει σημείο ανάφλεξης 79ο C, πρέπει να θερμαν-

θεί πάνω από αυτή τη θερμοκρασία για να μπορούν ν’ ανα-

φλεγούν οι ατμοί της στον ατμοσφαιρικό αέρα. Μια ακόμη

ιδιότητα των εύφλεκτων υλικών, είναι η ιδιότητα της αυτα-

νάφλεξης. Αυτό σημαίνει, ότι ένα εύφλεκτο υλικό μπορεί να

αναφλεγεί, χωρίς την παρουσία εξωτερικής πηγής φλόγας ή

σπινθήρα, αν θερμανθεί, σε μία συγκεκριμένη θερμοκρασία.

Αυτή η θερμοκρασία είναι η θερμοκρασία αυτανάφλεξης και

αφορά την ανάφλεξη, μέσα σε ένα κλειστό σύστημα. Για τα

πετρελαιοειδή καύσιμα, η θερμοκρασία αυτανάφλεξης είναι

μεγαλύτερη από 250ο C. Η ανάφλεξη των αέριων μειγμάτων

των ατμών ορισμένων εύφλεκτων υγρών, με τον ατμοσφαι-

ρικό αέρα, δημιουργεί έκρηξη20, κάτω από ορισμένες συνθή-

κες. Αυτά τα αέρια μείγματα μπορούν να εκραγούν, μόνον,

όταν βρίσκονται σε ένα συγκεκριμένο εύρος συγκεντρώσε-

ων (όρια εκρηκτικότητας). Όταν ένα αέριο βρίσκεται σε συ-

γκέντρωση, μικρότερη του κατώτερου αναφλέξιμου - εκρη-

κτικού ορίου του, θεωρείται, ότι είναι φτωχό, ως καύσι-

μο μείγμα και δεν μπορεί να αναφλεγεί και να δημιουργήσει

έκρηξη. Όταν ένα αέριο βρίσκεται σε συγκέντρωση, μεγαλύ-

τερη από το ανώτερο αναφλέξιμο - εκρηκτικά όριό του, το

μείγμα αερίου - αέρα, θεωρείται, ότι είναι πλούσιο σε καύσι-

μο (αλλά φτωχό σε οξυγόνο) και επίσης, δεν μπορεί να ανα-

φλεγεί, ούτε να δημιουργήσει έκρηξη. Όταν η συγκέντρω-

ση του αερίου βρίσκεται, μεταξύ των δύο αυτών ορίων, τότε

το μείγμα του αερίου, με τον αέρα, θεωρείται, ότι βρίσκεται

στην περιοχή αναφλεξιμότητας-εκρηκτικότητάς του. Μέσα

στο εύρος συγκεντρώσεων της περιοχής αναφλεξιμότητας

- εκρηκτικότητας, μπορεί να λάβει χώρα έκρηξη του μείγ-

ματος, όταν οι ατμοί του εύφλεκτου αερίου, αναφλεγούν.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η ανάφλεξη που προκύπτει

δεν είναι διαφορετική από αυτή που συμβαίνει, κατά την

καύση των ατμών αυτών των αερίων, εκτός από το γεγονός,

ότι η ύπαρξη του ομοιογενούς μείγματος αερίου - αέρα, σε

αυτές τις συγκεντρώσεις, επιτρέπει την ανάφλεξη όλης της

καύσιμης ύλης, σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Επομένως,

η παραγωγή θερμότητας, η δημιουργία προϊόντων καύσης

και η εκτόνωση αυτών των προϊόντων, η οποία θα απαιτού-

σε, κανονικά, αρκετό χρόνο, για να λάβει χώρα, συντελεί-

ται, σχεδόν ταυτόχρονα και έχει τις συνέπειες και τα μηχανι-

κά αποτελέσματα της έκρηξης. Μια τέτοια έκρηξη μπορεί να

είναι πολύ έντονη και ισχυρή, ώστε να δημιουργήσει τερά-

στιες ζημιές, ακόμα και να ανατινάξει ένα ολόκληρο κτήριο.

Σε ένα κλειστό σύστημα και σε θερμοκρασία 20ο C, οι ατμοί

των βενζινών δημιουργούν αναφλέξιμο - εκρηκτικό μείγμα,

με τον ατμοσφαιρικό αέρα, σε εύρος συγκεντρώσεων από

1,5% έκδ 7,5%, κατ’ όγκο, Αυτό σημαίνει, ότι αρκεί 1,5 μονά-

δα όγκου ατμών βενζίνης, σε 100 μονάδες όγκου μείγματος

αέρα - βενζίνης, για να δημιουργηθεί το εκρηκτικό μείγμα21.

IV. Νομολογιακή και θεωρητική προσέγγιση

Η ελλειπτικότητα σαφούς νομικού πλαισίου για τον ορισμό

του εμπρηστικού μηχανισμού και τη φύση της βόμβας μο-

λότοφ, αν δηλ. πρόκειται για εκρηκτικό ή εμπρηστικό μη-

20. Βλ. Η. Μπέτσιου, ό.π., σελ. 294.

21. ΣυμΑΠ 294/2011 ΝΟΜΟΣ.

χανισμό, δεν επιτρέπει μέχρι σήμερα για τα θέματα αυτά

ασφαλείς προσεγγίσεις της νομολογίας, τόσο του Ανώτατου

Ακυρωτικού όσο και των δικαστηρίων της ουσίας. Πιο συ-

γκεκριμένα:

α) Η έκρηξη, κατά τη σταθερή θέση της νομολογίας22, «συ-

νιστά φαινόμενο αιφνίδιο κατά τη διάρκεια του οποίου ελευ-

θερούνται αέρια, που τελούν υπό υψηλή πίεση ή παράγονται

αέρια εντός βραχυτάτου χρόνου, των οποίων η διαστολή σε

πολλαπλάσιο του αρχικού όγκου προκαλεί ισχυρό μηχανικό

αποτέλεσμα, που συνοδεύεται από κρότο, παροδική λάμψη

και έκλυση θερμότητας» ή, κατ’ άλλον παρόμοιον ορισμό23,

«συνιστά φαινόμενο αιφνίδιο, συνεπεία απρόοπτης απελευ-

θέρωσης δύναμης με τη μορφή αερίων υψηλής εξωθητικής πί-

εσης ή ταυτόχρονης παραγωγής αερίων με συνέπεια τη δια-

στολή σε μη προσδιορισμένο όγκο, συνήθως προσαυξημένο

σε σχέση με τον αρχικό να προκαλεί άκρως ισχυρά αποτελέ-

σματα μηχανικής φύσης και εκείθεν καταστροφικά φαινόμενα

έκλυσης θερμότητας, η οποία επιδρά δυσμενώς σε πρόσωπα

ή πράγματα», ενώ η πράξη της έκρηξης τελείται και με χρήση

βόμβας μολότοφ24, δηλ. φιάλης με βενζίνη με δεμένο στουπί

διαποτισμένο από αυτή. Εξάλλου, σύμφωνα με τη θεωρία25,

ως έκρηξη αναφέρεται «η θραύση αντικειμένου τινός εκ των

έσω, εξ εσωτερικής τινός δυνάμεως (πιέσεως)», δύναται δε

να προξενηθεί με οποιονδήποτε τρόπο, ιδίως δε με τη χρήση

εκρηκτικών υλών, «προκαλείται δε συνήθως διά της αναπτύ-

ξεως και επεκτάσεως αερίων ή ατμών»26.

β) Επίσης, ως εκρηκτικές ύλες, κατά τη διάταξη του άρθρου

1 παρ. 1 στοιχ. ε΄ του Ν 2168/1993, «θεωρούνται τα στερεά

ή υγρά σώματα, τα οποία από οποιαδήποτε αιτία υφίστανται

χημική μεταβολή και μετατρέπονται σε αέριες μάζες με συν-

θήκες υψηλών θερμοκρασιών ή πιέσεων, με αποτελέσματα

βλητικά ή ρηκτικά»27. Στην έννοια της εκρηκτικής ύλης περι-

λαμβάνεται και η βενζίνη28, ή και το πετρέλαιο29, αν είναι συ-

γκεντρωμένη σε δοχείο, διότι, «τότε υφίσταται, κατά τους

κανόνες της κοινής πείρας, κίνδυνος έκρηξης με τη μετατρο-

πή της σε εκρηκτική ύλη διά της ανύψωσης της θερμοκρασί-

ας»30. Εξάλλου, σύμφωνα με την επικρατούσα και στη θεωρία

22. Ενδ. ΑΠ 126/2015, ΑΠ 1320/2007 ΤΝΠ ΔΣΑ, ΑΠ 2232/2006 ΤΝΠ

ΔΣΑ, ΠΛογ 2006, 2342, ΣυμβΑΠ 294/2011 ό.π., ΣυμβΑΠ 851/2008

ΝΟΜΟΣ, ΣυμβΠλημΚερκ 127/2014 ΠοινΧρ 2016, 145, έτσι Κ.

Σταμάτης, Ποινικά Σύμμεικτα, έκδ. 1998, σελ. 186 επ.

23. ΑΠ 1320/2007 ό.π., ΑΠ 2232/2006, ό.π., ΣυμβΑΠ 456/2004

ΠοινΧρ ΝΕ΄, 144, ΣυμβΑΠ 1880/2005 ΠοινΧρ ΝΣΤ΄, 517,

ΣυμβΕφΘεσ 891/2003 ΠοινΔικ 2004, 264, ΣυμβΠλημΑιγίου

7/2011 ΠοινΔικ 2011, 689, ΠοινΧρ 2012, 533.

24. ΑΠ 74/2007 ΠοινΧρ ΝΖ΄, 924, ΑΠ 2236/2006, ό.π., ΑΠ 1966/2006

ΠοινΧρ ΝΖ΄, 819, ΑΠ 646/2000 ΠοινΧρ ΝΑ΄, 32, ΑΠ 92/1996

ΠοιΧρ ΜΣΤ΄, 1457.

25. Γ. Καρανίκας, Ποιν. Δικ, Ειδ. Μ, σελ. 473.

26. Αιτ. Έκθ. σελ. 398, Α. Μπουρόπουλος, ό.π., άρθ. 270, σελ. 407.

27. ΑΠ 1265/2012 ΝΟΜΟΣ, ΣυμβΑΠ 294/2011, ό.π., ΣυμβΑΠ

851/2008, ό.π., ΣυμβΠλημΝαξ 39/2015 ΠοινΔικ 2016, 154,

ΣυμβΠλημΚερκ 127/2014, ό.π., 145.

28. ΑΠ 992/2008 ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 456/2004, ό.π., ΣυμβΠλημΚερκ

127/2017, ό.π., 145, ΣυμβΠλημΑθ 7/2011 ΠοινΔικ 2011, 689,

έτσι και Α. Μπουρόπουλος, ό.π., άρθ. 270, παρ. σημ. 2.

29. ΑΠ 1265/2012, ό.π.

30. ΑΠ 1265/2012, ό.π., ΣυμβΑΠ 294/2011, ό.π., ΣυμβΑΠ 851/2008,

ό.π., ΣυμβΑΠ 646/2000, ό.π., ΣυμβΠλημΚερκ 127/2014, ό.π.,

145, ΣυμβΠλημΡοδ 127/2010 ΝΟΜΟΣ.

6 Α. ΓΚΟΥΡΜΠΑΤΣΗΣ

ΠοινΔικ 4/2018  Έτος 21ο

άποψη31, ως «εκρηκτική ύλη είναι ωρισμένη ύλη όταν δι’ ανα-

φλέξεως ή άλλου χημικού ή μηχανικού τρόπου διαστελλομένη

εκτινάσσεται ασχέτως αν μεταβάλη ή μη την μορφή της». Για

παράδειγμα, αυτοσχέδια εκρηκτική – εμπρηστική κατασκευή

αποτελεί «πλαστικό σακίδιο εμποτισμένο με βενζίνη, περιέχον

δύο φιαλίδια βουτανίου (γκαζάκια) και πλαστική φιάλη περιέ-

χουσα επίσης βενζίνη, με σκοπό προκλήσεως έκρηξης», γιατί

το βουτάνιο αποτελεί εκρηκτική ύλη, η όλη δε συσκευή, απο-

τελεί —και ορθώς— εκρηκτικό – εμπρηστικό μηχανισμό32, κατά

το άρθρο 1 παρ. 1 στοιχ. στ΄ του Ν 2168/1993.

γ) Περαιτέρω, ως εκρηκτικός μηχανισμός, κατά τη νομολο-

γία33, θεωρείται, κατά το στοιχείο στ΄ του άρθρου 1 παρ. 1

του Ν 2168/1993, «κάθε συσκευή που μπορεί να προκαλέσει

έκρηξη οποιασδήποτε εκρηκτικής ύλης», π.χ. δεμένα φια-

λίδια βουτανίου (γκαζάκια) και πυραγωγό σχοινί (κορδόνι)

ως φυτίλι, ενώ κατά την απολύτως κρατούσα επίσης άπο-

ψη της νομολογίας34, είδος εκρηκτικού μηχανισμού ή βόμβας

«αποτελεί και η γνωστή με την ονομασία “βόμβα μολότοφ”

ήτοι φιάλη περιέχουσα εύφλεκτο υγρό, όπως η βενζίνη, που

εκσφενδονίζεται με αναμμένο το φυτίλι και προκαλεί με την

πτώση της σε σκληρή επιφάνεια έκρηξη, γιατί αν και ως τε-

λικό αποτέλεσμα έχει τον εμπρησμό, παρά ταύτα το άμεσο

αποτέλεσμά της δεν είναι η πυρκαγιά, αλλά η έκρηξη, δηλα-

δή η λόγω της ανάφλεξης και της ανύψωσης της θερμοκρα-

σίας βίαιη ρήξη των τοιχωμάτων της φιάλης και η απελευθέ-

ρωση αερίων, συνεπεία της οποίας είναι η μετά την έκρηξη

πυρκαγιά».

δ) Η εκρηκτική βόμβα, την έννοια της οποίας δεν ορίζει ο νο-

μοθέτης, δεν αποτελεί παρά εκρηκτικό μηχανισμό, για τον

οποίο υπάρχει ορισμός του στο άρθρο 1 παρ. 1 στοιχ. στ΄

του Ν 2168/1993. Έτσι, ως εννοιολογικός πυρήνας της εκρη-

κτικής βόμβας, που μπορεί να είναι χειροποίητη και αυτο-

σχέδια, π.χ. χειροβομβίδα ή βιομηχανικό προϊόν, «εμφανί-

ζεται το στοιχείο της συσκευής που μπορεί να προκαλέσει

έκρηξη οποιασδήποτε εκρηκτικής ύλης»35.

ε) Τέλος, πάντα σύμφωνα με τη νομολογία, ο τρόπος κατα-

σκευής, η σύνθεση και ο τρόπος λειτουργίας έχει ως εξής:

η αυτοσχέδια βόμβα μολότοφ «αποτελείται από μία εύθραυ-

στη φιάλη γυάλινη, γεμάτη με εύφλεκτο υλικό, ήτοι βενζί-

νη, καλώς πωματισμένη με απορροφητικό ύφασμα, που λει-

τουργεί ως φυτίλι, το οποίο με αναστροφή της φιάλης πε-

ριβρέχεται και απορροφά το εύφλεκτο υλικό και ανάπτεται,

εκσφενδιζόμενης δε της φιάλης και θραυομένης, προκαλεί-

ται έκρηξη, αφού μεταδίδεται η φωτιά στο εύφλεκτο υλικό

από το φυτίλι, με κύριο αποτέλεσμα την ταυτόχρονη ανά-

31. Η. Γάφος, ό.π., 1961, 14, σημ. 15-16, Χ. Δέδες, ό.π., 79, σημ.

11.

32. ΑΠ 992/2008, ό.π., ΣυμβΑΠ 1302/2004 ΠΛογ 2004, 1584,

ΜΟΕφΘεσ 46/2003 Αρμ 2004, 129.

33. ΣυμβΑΠ 741/2009 ΝΟΜΟΣ, ΣυμβΕφΘεσ 592/2010 Αρμ 2011, 281,

ΣυμβΠλημΡοδ 127/2010, ό.π., ΠλημΙωαν 90/1999 Υπερ 1999,

1230.

34. Ενδ. ΑΠ 89/2015 ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 1265/2012, ό.π., ΑΠ 992/2008,

ό.π., ΑΠ 74/2007, ό.π., 923, ΑΠ 2232/2006, ό.π., ΑΠ 1719/2004

ΠΛογ 2004, 2202, ΣυμβΑΠ 851/2008, ό.π., ΜΟΕφΘεσ 205–

208/2011, ΕφΘεσ 891/2003 ΠοινΔικ 2004, 264, ΜΟΔΘεσ 32–

41/2017, αδημ., ΠλημΑθ 44/1998 ΠοινΧρ 1998, 417.

35. Μ. Καΐάφα–Γκμπάντι, κ.ε.ε, ό.π., σελ. 277, Γ. Μπέκας, Όπλα

– πυρομαχικά – εκρηκτικά, έκδ. 1993, σελ. 44, ΑΠ 298/1979

ΠοινΧρ Κ΄, 483.

φλεξη των υλικών του στόχου ...»36, ή «η φιάλη αυτή ήταν

γεμάτη βενζίνη στην οποία ήταν δεμένο στουπί διαποτισμένο

με βενζίνη, ώστε ανάβοντας το στουπί να προκαλέσει μεγά-

λη θερμότητα που επιφέρει αύξηση του όγκου της βενζίνης,

ρήξη της φιάλης ...»37.

V. Δογματική προσέγγιση - Κριτική

αξιολόγηση

Ο προηγηθείς διάλογος με τις πραγματολογικές παραδοχές

της νομολογίας, αναδεικνύει, όπως αναλύεται και εξηγείται

ακολούθως, τη μη ορθή από επιστημονική άποψη νομολογι-

ακή προσέγγιση, σχετικά με το χαρακτήρα και τη νομική φύ-

ση της βόμβας μολότοφ, ως εκρηκτικού μηχανισμού ή βόμ-

βας καθώς και το χαρακτηρισμό της βενζίνης, ως εκρηκτικής

ύλης, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύονται και τα ανακύπτοντα

εκ της προβληματικής αυτής ζητήματα.

Η νομολογία, όπως ήδη προαναφέρθηκε, ελλείψει νομοθετι-

κού ορισμού του εμπρηστικού μηχανισμού, στην προσπάθειά

της να ερμηνεύσει κρίσιμους για την παρούσα μελέτη όρους,

όπως οι εκρηκτικές ύλες και ο εκρηκτικός μηχανισμός, που

ορίζονται από τις διατάξεις του άρθρου 1 παρ. 1 στοιχ. ε΄

και στ΄ του Ν 2168/1993, στην ερμηνευτική προσπάθειά της

να υπαγάγει στις ως άνω έννοιες τη βενζίνη και τη βόμβα μο-

λότοφ αντίστοιχα, έχει διευρύνει ανεπίτρεπτα το αξιόποινο

των πράξεων των άρθρων 270 και 272 ΠΚ, με την κατάφα-

ση της πρόκλησης έκρηξης από τη βόμβα μολότοφ και συ-

νακόλουθα τον χαρακτηρισμό της, ως εκρηκτικό μηχανισμό

ή βόμβα, με εξαίρεση μεμονωμένες περιπτώσεις, που χαρα-

κτηρίζεται, ως εμπρηστικός μηχανισμός38 ή έστω με διφυή

χαρακτήρα, δηλ. εκρηκτικός – εμπρηστικός μηχανισμός39.

Από επιστημονική άποψη (φυσικές επιστήμες ήτοι χημεία

και φυσική) είναι ορθό, ότι η βόμβα μολότοφ είναι πρωτί-

στως εμπρηστικός μηχανισμός ή βόμβα, δηλ. παράγει απο-

τελέσματα εμπρηστικά και μόνον κατ’ εξαίρεση και υπό

προϋποθέσεις, αποκτά και εκρηκτικό χαρακτήρα με ανά-

λογα μηχανικά αποτελέσματα. Και τούτο, γιατί με την ανά-

φλεξη του αυτοσχέδιου φυτιλιού (από στουπί, ύφασμα, χαρ-

τί, κ.ά.), που λειτουργεί ως είδος πυροδοτικού μηχανισμού

που είναι προσαρμοσμένο, εν είδει πώματος της φιάλης και

εμποτισμένο με την ίδια εύφλεκτη ύλη, με την οποία πληρού-

ται η βόμβα μολότοφ, μεταδίδεται η καύση σε όλη τη μάζα

της εύφλεκτης ύλης, π.χ. βενζίνης, προξενώντας εστία φω-

τιάς, όταν αυτή διασκορπίζεται (διαρρέει) αμέσως στο περι-

βάλλον με τη θραύση των τοιχωμάτων της γυάλινης φιά-

λης εξ αιτίας της πρόσκρουσής της σε κάποια σκληρή επι-

φάνεια ή αντικείμενο —άλλως δεν θραύεται η φιάλη— από

την εκσφενδόνισή της από το δράστη. Άμεσο αποτέλεσμα

αυτής της γενικευμένης ανάφλεξης της εύφλεκτης ύλης είναι

η δημιουργία εστίας φωτιάς (εμπρηστικά αποτελέσματα), η

οποία ενδεχομένως μπορεί, υπό κατάλληλες προϋποθέσεις

και συνθήκες, π.χ. ύπαρξη οξυγόνου (αέρα) και ικανής πο-

σότητας καυσίμων υλικών, να εξαπλωθεί ακαριαία σε παρα-

κείμενα καύσιμα υλικά του περιβάλλοντα χώρου και να εξε-

36. ΣυμβΑΠ 851/2008, ό.π.

37. ΣυμβΑΠ 1657/2002 ΠΛογ 2002, 1900, ΝοΒ 2003, 738.

38. Ενδ. ΣυμβΑΠ 646/2000, ό.π. Ο εμπρηστικός χαρακτήρας προ-

κύπτει κατ’ έμμεσο τρόπο και στη ΓνωμΕισΑΠ 8/2009 ΠοινΔικ

2010, 1003, ΠΛογ 2009, 823 και ευθέως στην (πολιτική) ΜΕφΑθ

5115/2015 ΝΟΜΟΣ.

39. Ενδ. ΑΠ 130/2013.

ΒΟΜΒΑ ΜΟΛΟΤΟΦ 7

Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στην ΠοινΔικ από το 1998

λιχθεί σε πυρκαγιά, πολλές φορές δε με ανεξέλεγκτες δια-

στάσεις και καταστροφικά υλικά ή και θανατηφόρα αποτε-

λέσματα, όπως π.χ. συνέβη την 5.5.2010 με το θάνατο τριών

υπαλλήλων στο επί της οδού Σταδίου Υποκατάστημα της

Τράπεζας MARFIN. Η θραύση —και όχι η ρήξη— της (γυάλι-

νης) φιάλης (συνήθως από μπύρα ή άλλα είδη ποτών) της

βόμβας μολότοφ δεν επιτυγχάνεται, όπως θα έπρεπε, αν

προκαλούσε έκρηξη, από έσω προς τα έξω, δηλ. εξαιτίας

της αύξησης του όγκου (διαστολή αερίων) του εύφλεκτου

υγρού, π.χ. της βενζίνης, από την αύξηση της θερμοκρασί-

ας εκ του πυροδοτηθέντος φυτιλιού της και τη βίαιη και ακα-

ριαία ανάπτυξη (εκτόνωση) αέριων δυνάμεων πολύ υψηλών

πιέσεων και θερμοκρασιών (ωστικό κύμα), αλλά από εξω-

τερική αιτία και συγκεκριμένα από την πρόσκρουσή της σε

σταθερή σκληρή επιφάνεια ή αντικείμενο, π.χ. δρόμος, τοί-

χος, ασπίδα αστυνομικού. Πρώτα θραύονται τα τοιχώματα

της (γυάλινης) φιάλης και μετά διασκορπίζεται (διαρρέει) η

βενζίνη, οι ατμοί της οποίας, λόγω της υψηλής πτητικότητάς

της σε συνθήκες ακόμη και φυσικού περιβάλλοντος, πόσο

μάλλον εξ αιτίας της εκλυόμενης από το φλεγόμενο φυτίλι

θερμότητας, αναφλέγονται ακαριαία σε όλη την έκταση της

βενζίνης, μεταδίδοντας τη φωτιά σε όλη τη μάζα της, δίνο-

ντας πεπλανημένα έτσι την εντύπωση της πρόκλησης έκρη-

ξης. Προκαλείται λοιπόν καύση από την ανάφλεξη του φυ-

τιλιού, δηλ. εξώθερμη χημική αντίδραση, μεταξύ των ατμών

της βενζίνης με το οξυγόνο του ατμοσφαιρικού αέρα. Έτσι η

χημική ενέργεια που βρίσκεται αποθηκευμένη στο καύσιμο,

π.χ. της βενζίνης, όπως συμβαίνει με όλα τα καύσιμα υλικά ή

ουσίες, με τη βοήθεια του οξυγόνου μετατρέπεται σε θερμό-

τητα, εξ ου και εξώθερμη αντίδραση. Δεν πρόκειται όμως για

μια ανεξέλεγκτη διαδικασία καύσης με τη μορφή της έκρη-

ξης, όπως στο φαινόμενο της έκρηξης καπνού (backdraft),

αλλά για μία ταχεία χημική αντίδραση από την οποία παρά-

γεται θερμική ενέργεια (πυρκαγιά) και όχι μηχανική (κινη-

τική και δυναμική) ενέργεια, ήτοι (ωστικό κύμα). Η βενζίνη

ωστόσο, δεν είναι καθεαυτή εκρηκτική ύλη40, αλλά εξαιρε-

τικά εύφλεκτη ύλη, που αν είναι συγκεντρωμένη σε κλειστό

δοχείο, π.χ. μεταλλικό φιαλίδιο (δοχείο) αεροστεγώς κλει-

σμένο (πωματισμένο), —και όχι στη φιάλη της βόμβας μολό-

τοφ— μπορεί να προκαλέσει έκρηξη. Αυτό όμως για να συμ-

βεί, θα πρέπει να βρεθεί σε περιβάλλον που επικρατούν

υψηλές θερμοκρασίες, οπότε μετάδοση της θερμότητας και

απορρόφηση αυτής από τα τοιχώματα του μεταλλικού φια-

λιδίου, είτε με αγωγή ή με ακτινοβολία, έχει ως αποτέλεσμα

την ανάπτυξη ατμών βενζίνης από την αυξημένη εσωτερική

υπερπίεση των οποίων υπερνικάται η μηχανική αντοχή του

συγκεκριμένου μετάλλου που έχει κατασκευασθεί το φιαλί-

διο και έτσι σημειώνεται έκρηξη, δηλ. παράγεται ωστικό κύ-

μα με βλητικά ή ρηκτικά αποτελέσματα. Η χημική αυτή διερ-

γασία δεν συμβαίνει με τη βενζίνη της βόμβας μολότοφ.

Ωστόσο είναι δυνατόν, κατ’ εξαίρεση και υπό προϋποθέσεις,

εκτός από πυρκαγιά να προκληθεί και έκρηξη από τη βόμβα

μολότοφ, είτε από πρωτογενή ή από δευτερογενή αίτια, όπως

στις εξής ενδεικτικά περιπτώσεις: α) Όταν εκσφενδονιστεί σε

ανοιχτό περιβάλλον και αφορά «νέας γενιάς» βόμβα μολό-

τοφ, στη φιάλη της οποίας εξωτερικά έχουν προσαρμοστεί με

κολλητική ταινία από το δράστη αριθμός κροτίδων, οι οποίες

περιλαμβάνονται στις εκρηκτικές ύλες, κατά την έννοια του

νόμου. Στην περίπτωση αυτή η εκρηκτική ύλη είναι οι κρο-

40. ΑΠ 691/1983 ΠοινΧρ ΛΓ΄, 928. Ωστόσο έκρηξη βενζίνης σε πρα-

τήριο καυσίμων βλ. ΑΠ 1880/2005 ΠΛογ 2005, 1774 και έκρηξη

δεξαμενής μαζούτ βλ. ΑΠ 75/2009 ΝΟΜΟΣ.

τίδες. β) Όταν ο δράστης εκσφενδονίζει βόμβα μολότοφ σε

κλειστό περιβάλλον (εσωτερικό χώρο), π.χ. κτήριο οποιασ-

δήποτε χρήσης (οικία, κατάστημα, τράπεζα, κ.ά.), όπου πέ-

ραν από πυρκαγιά, είναι δυνατό να προκληθεί, κατ’ εξαίρεση

και υπό ειδικές και συγκεκριμένες προϋποθέσεις και συνθή-

κες, και έκρηξη. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνον όταν η συγκέ-

ντρωση των αερίων ατμών του εύφλεκτου υγρού (βενζίνης)

με τον ατμοσφαιρικό αέρα είναι δυνατόν να βρεθεί εντός των

εκρηκτικών ορίων, π.χ. εκτόξευση ταυτόχρονα ικανού αριθ-

μού βομβών μολότοφ. γ) Όταν πυροδοτημένη βόμβα μολότοφ

και εκσφενδιζόμενη σε κλειστό περιβάλλον (εσωτερικό χώ-

ρο), τύχει να υπάρχει στο χώρο αυτό συγκέντρωση εκρηκτι-

κού μείγματος από διαρροή κάποιου αερίου41, π.χ. μεθανίου,

φυσικού αερίου, φιαλών προπανίου (υγραερίου) και ατμο-

σφαιρικού αέρα ή πτητικών ατμών από την εξαερίωση (ατμο-

ποίηση) ενός πολύ εύφλεκτου υγρού, π.χ. βενζίνης, και ατμο-

σφαιρικού αέρα42. δ) Όταν ο δράστης εκσφενδονίζει πυρο-

δοτημένη τη βόμβα μολότοφ σε κλειστό περιβάλλον (εσωτε-

ρικό χώρο), όπου προηγουμένως στο χώρο αυτό έχει τοπο-

θετήσει ή εκτοξεύσει ή τύχει να υπάρχουν φιαλίδια υγραερί-

ου (γκαζάκια)43. ε) Ακόμη, είναι δυνατόν να προκληθεί έκρη-

ξη, όταν ο δράστης εκσφενδονίζει πυροδοτημένη βόμβα μο-

λότοφ σε κλειστό περιβάλλον, στον οποίο υπάρχει σε εξέλι-

ξη ατελής καύση από υποβόσκουσα πυρκαγιά. Ως μέσο έναυ-

σης (πηγή θερμότητας), η φλεγόμενη βόμβα μολότοφ στην

περίπτωση αυτή θα προκαλέσει έκρηξη των θερμών αερίων

προϊόντων του καπνού από την ατελή καύση, π.χ. μονοξείδιο

του άνθρακα (co) και των άκαυστων αερίων πυρόλυσης. Δε

σημαίνει όμως, ότι η έκρηξη στην περίπτωση αυτή προκλήθη-

κε από τη βόμβα μολότοφ, αφού αυτή λειτουργεί μόνον ως

μέσο (πηγή) ανάφλεξης (πυροδότησης) του ως άνω εκρηκτι-

κού μείγματος. Στις ανωτέρω (α) και (β) περιπτώσεις, η έκρη-

ξη προκαλείται πρωτογενώς δηλ. άμεσα από τη βόμβα μολό-

τοφ. Ωστόσο στις λοιπές (γ), (δ) και (ε) περιπτώσεις, η έκρη-

ξη προκαλείται δευτερογενώς (έμμεσα), δηλ. από άλλη αιτία

συνεπεία της παρουσίας της βόμβας μολότοφ. Έχουμε δηλαδή

στην περίπτωση αυτή μια πράξη κοινώς επικίνδυνου εγκλήμα-

τος (κ.ε.ε.) που μετεξελίσσεται σε άλλη πράξη κ.κ.ε.

Παρατίθενται ακολούθως χαρακτηριστικές περιπτώσεις

αποφάσεων, σύμφωνα με τις οποίες έχει προκληθεί έκρηξη

από τη βόμβα μολότοφ, χαρακτηριζομένης, ως εκρηκτικού

μηχανισμού ή βόμβας, ενώ σημειώνεται ότι σ’ αυτές έχουν

εμφιλοχωρήσει ελλείψεις ή ασάφειες στην αιτιολογία τους ή

αντιφατικές αιτιολογίες ή ακόμη και λογικά κενά, που ιδρύ-

ουν λόγους αναίρεσης. Πιο συγκεκριμένα σημειώνεται στις

εξής αποφάσεις ότι: 1) «... κατασκεύασαν και κατείχαν έναν

αυτοσχέδιο εμπρηστικό μηχανισμό (βόμβα μολότοφ) ...»44,

2) «Η βόμβα μολότοφ με την πρόσκρουσή της σε μαρμάρινα

σκαλοπάτια του κλιμακοστασίου εξερράγη και ακολούθως

προκάλεσε φωτιά ...»45, 3) «Η φιάλη αυτή κτυπώντας και

στην ασπίδα (εννοείται αστυνομικού) θραύστηκε και ο αστυ-

νομικός περιλουόμενος από το περιεχόμενό της, αναφλέ-

χθηκε σε όλο το σώμα του, διασώθηκε δε από βέβαιο κίν-

δυνο αποτέφρωσής του, μόνο με την επέμβαση συναδέλφου

41. Ενδ. ΑΠ 1293/2013.

42. Βλ. Α. Γκουρμπάτση, Η έννοια της «πυρκαγιάς» στον Ποινικό

Κώδικα, ΠοινΔικ 2016, 688.

43. ΑΠ 126/2015 ΝΟΜΟΣ, ΣυμβΑΠ 851/2008, ό.π.

44. ΣυμβΠλημΡόδ 127/2010, ό.π.

45. ΣυμβΠλημΧίου 57/2006 ΠοινΔικ 2007, 1125.

8 Α. ΓΚΟΥΡΜΠΑΤΣΗΣ

ΠοινΔικ 4/2018  Έτος 21ο

του που τον κατέσβεσε με την ασπίδα του ...»46, 4) «έσπα-

σαν με ξύλα το παρμπρίζ του αυτοκινήτου και το πλαϊνό πα-

ράθυρο του οδηγού και έρριψαν εντός αυτού βόμβες “μολό-

τωφ” με αποτέλεσμα να πάρει αμέσως φωτιά το λεωφορείο

και να κινδυνεύσουν οι επιβάτες του καθώς και ο οδηγός ...

οι οποίοι κινδύνευσαν από εμπρησμό ... Στη συνέχεια οι κα-

τηγορούμενοι ... με τη χρήση βομβών μολότωφ, από την

έκρηξη των οποίων προκλήθηκε πυρκαγιά ...»47, 5) «...το

φυτίλι το οποίο με αναστροφή της φιάλης περιβρέχεται και

απορροφά το εύφλεκτο υγρό και ανάπτεται, εκσφενδονιζό-

μενης δε της φιάλης και θραυομένης, προκαλείται έκρηξη,

αφού μεταδίδεται η φωτιά στο εύφλεκτο υλικό από το φυτί-

λι, με κύριο αποτέλεσμα την ταυτόχρονη ανάφλεξη των υλι-

κών του στόχων ...»48, 6) «... εξερχόμενοι οι φίλαθλοι του

γηπέδου αντίκρισαν καμένα από εμπρησμούς τα αυτοκίνη-

τά τους, που προκλήθηκαν με τη χρήση εκρηκτικών υλών –

αυτοσχέδιες βόμβες μολότωφ) ...»49, 7) «Το όχημα αυτό εί-

χε καταστραφεί ολοσχερώς από τη φωτιά, που είχε προκα-

λέσει η έκρηξη βόμβας μολότοφ ... Η χημική σύνθεση εξάλ-

λου της βόμβας μολότοφ είναι τέτοια που προκαλεί σχεδόν

αμέσως ανάφλεξη ...»50, 8) Επίσης, η λόγω της ανάφλεξης

και της ανύψωσης της θερμοκρασίας βίαιη ρήξη των τοιχω-

μάτων της βόμβας μολότοφ εξ αιτίας της έκρηξης, που ανα-

φέρεται στις αποφάσεις51 είναι ανακριβές και αντιφατικό,

γιατί δεν προκαλείται έκρηξη, αλλά η θραύση της γυάλινης

φιάλης συμβαίνει, λόγω της πρόσκρουσής της σε ορισμέ-

νη σκληρή (σταθερή) επιφάνεια ή αντικείμενο και όχι, λό-

γω της εκ του αναμμένου φυτιλιού προκαλούμενης θερμότη-

τας, η οποία επιφέρει αύξηση του όγκου της βενζίνης συνε-

πεία της όποιας επέρχεται ρήξη της φιάλης. Εξάλλου, ενώ σε

όλες σχεδόν τις αποφάσεις η νομολογία, δέχεται πάντα τον

εμπρηστικό χαρακτήρα της βόμβας μολότοφ, έστω και κατ’

έμμεσο (δευτερογενή) τρόπο, αφού για παράδειγμα σημειώ-

νεται, ότι «... αν και ως τελικό αποτέλεσμα έχει τον εμπρη-

σμό, (στην πράξη ανακριβές) παρά ταύτα το άμεσο αποτέλε-

σμα δεν είναι η πυρκαγιά, αλλά ή έκρηξη ...»52, προσδίδει

πάντοτε δε σ’ αυτήν αδικαιολόγητα, λόγω της κατ’ επίφαση

μόνον προκαλούμενης έκρηξης, ως πρωτεύοντα χαρακτήρα

της, τον εκρηκτικό.

Είναι γεγονός ότι, ενώ σε όλες τις αποφάσεις της νομολογί-

ας, που αφορούν βόμβα μολότοφ, υπάρχει επαρκής αιτιο-

λογία στο σκεπτικό τους, όταν κρίνεται η πράξη του εμπρη-

σμού, δε συμβαίνει όμως το ίδιο και για την πράξη της έκρη-

ξης. Και τούτο, γιατί απλά δεν υπάρχουν —και δεν μπορεί να

υπάρξουν, αφού στην πράξη κατά κανόνα δεν προκαλείται

46. ΑΠ 2050/2003 ΠΛογ 2003, 2284.

47. ΣυμβΑΠ 1351/2002 ΠΛογ 2002, 1722.

48. ΣυμβΑΠ 851/2008, ό.π.

49. ΣυμβΑΠ 1657/2002, ό.π.

50. ΜΟΔΚατερ 45/2009 ΠοινΔικ 2012, 107.

51. ΑΠ 1265/2012, ό.π., ΑΠ 2232/2006, ό.π., ΑΠ 456/2004, ό.π.,

ΑΠ 1354/2003 ΕλλΔνη 2003, 1465, ΑΠ 626/1995 ΠοινΧρ ΜΕ΄,

947, Υπερ 1997, 126, ΑΠ 185/1983 ΠοινΧρ ΛΓ΄, 731, ΣυμβΑΠ

646/2000, ό.π., ΣυμβΕφΑθ 3528/1990 ΠοινΧρ ΜΑ΄, 594,

ΣυμβΠλημΚερκ 127/2014, ό.π., ΣυμβΠλημΡόδ 127/2010, ό.π.

52. ΑΠ 1265/2012, ό.π., ΑΠ 1354/2003, ό.π., ΑΠ 626/1995, ό.π.,

ΑΠ 185/1983, ό.π., ΣυμβΑΠ 851/2011, ΣυμβΑΠ 456/2004,

ό.π., ΜΟΕφΘεσ 205–208/2011, ΣυμβΕφΑθ 3528/1990, ό.π.,

ΣυμβΠλημΧίου 57/2006, ό.π., ΣυμβΠλημΘεσ 565/2005 ΠοινΔικ

2006, 262, ΠλημΑθ 30868/2016 ΝΟΜΟΣ, βλ. Λ. Μαργαρίτη,

Εφαρμ. Ποιν. Δικ, τόμ. Α΄, σελ. 256, όπου η έκρηξη συνδέεται

άρρηκτα με την πράξη του εμπρησμού.

έκρηξη— πραγματικά περιστατικά που προέκυψαν κατά την

αποδεικτική διαδικασία στο ακροατήριο, που να θεμελιώ-

νουν τα αντικειμενικά στοιχεία της πράξης της έκρηξης. Πιο

αναλυτικά, για τη στοιχειοθέτηση της αντικειμενικής υπό-

στασης της (κακουργηματικής) πράξης της έκρηξης, που τυ-

ποποιείται ως ουσιαστικό έγκλημα, στις βασικές μορφές της,

που τελείται με δόλο (άρθρο 270 α΄ και β΄ ΠΚ), αντικειμενι-

κά απαιτείται η εκ μέρους του δράστη πρόκληση έκρηξης με

οποιονδήποτε τρόπο, ιδίως με τη χρήση εκρηκτικών υλών,

με δυνατότητα πρόκλησης κοινού κινδύνου σε ξένα πράγμα-

τα ή κίνδυνο σε άνθρωπο ή σε εγκαταστάσεις κοινής ωφέ-

λειας. Έχει τυποποιηθεί, όπως και ο εμπρησμός, στα κοινώς

επικίνδυνα εγκλήματα (ΙΓ΄ κεφάλαιο του ΠΚ), εξ αιτίας του

ιδιαίτερα επικίνδυνου χαρακτήρα τους, που αποτελεί και το

κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμά τους, προερχομένης από

την εκλυόμενη ενέργεια, η οποία δεν μπορεί να χαλιναγω-

γηθεί από τον άνθρωπο όσα προληπτικά μέτρα και να λά-

βει, γι’ αυτό μπορεί ν’ απειληθεί ευρύτερος κύκλος εννόμων

αγαθών. Ειδικότερα, από μεν την έκρηξη, απελευθερώνε-

ται μηχανική (κινητική και δυναμική) ενέργεια δηλ. τα βλητι-

κά και ρηκτικά αποτελέσματα, ήτοι το ωστικό κύμα, από δε

τον εμπρησμό, εκλύεται θερμική ενέργεια (θερμότητα) και

τοξικά προϊόντα καύσης π.χ. καπνός και δηλητηριώδη αέ-

ρια. Αποτελεί, όπως και ο εμπρησμός, η πλημμύρα, έγκλη-

μα αφηρημένης-συγκεκριμένης διακινδύνευσης ή απόπειρας

πρόκλησης κινδύνου. Η δυνατότητα διακινδύνευσης όμως

στην έκρηξη, οπότε και θεωρείται, ότι έχει ολοκληρωθεί η

τέλεση της ως άνω πράξης (τετελεσμένο το έγκλημα), έχει

άμεση χρονικά φυσική εξέλιξη, λόγω της ακαριαίας έκλυσης

δυνάμεων (ωστικό κύμα) και αποδεικνύεται με τα απτά και

εμπειρικώς διαπιστώσιμα βλητικά ή ρηκτικά αποτελέσματα,

σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στον εμπρησμό, όπου η δυνα-

τότητα διακινδύνευσης κρίνεται για όσο διάστημα βρίσκεται

σε εξέλιξη η πυρκαγιά. Η έκρηξη δύναται να προξενηθεί με

οποιονδήποτε τρόπο53, π.χ. με ανάπτυξη και επέκταση αε-

ρίων ή ατμών, και ιδίως με τη χρήση οποιωνδήποτε εκρηκτι-

κών υλών, ως του πιο συνηθισμένου και αποτελεσματικού

μέσου, ή άλλων ανάλογων υλών, π.χ. δυναμίτης, βαμβακο-

πυρίτης, ζελατοδυναμίτιδα, νιτρικό αμμώνιο, κυκλωνίτης,

υγραέριο κ.ά. Στην ως άνω διάταξη, όπως ήδη προαναφέρ-

θηκε, ο νομοθέτης δεν δίδει ορισμό της έκρηξης, γιατί, όπως

ήδη αναφέρθηκε, υποστηρίζεται και από τη θεωρία, πρό-

κειται για έννοια σαφή που δεν προκαλεί καμία αμφιβολία.

Επίσης, ο όρος έκρηξη, σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση

του ΠΚ (1929), έχει το περιεχόμενο που του αποδίδεται στην

κοινή αντίληψη. Ενδεχομένως όμως, αυτό είναι το σημείο

από το οποίο αρχίζει η προβληματική για το χαρακτήρα της

βόμβας μολότοφ. Δεν είναι τόσο απλό ζήτημα να προσδιορι-

σθεί το εννοιολογικό περιεχόμενο της έκρηξης από την αντί-

ληψη του μέσου ανθρώπου, δεδομένου ότι πρόκειται για ένα

φυσικοχημικό φαινόμενο που κρίνεται με επιστημονικοτεχνι-

κά κριτήρια. Για παράδειγμα, ένας μάρτυρας μπορεί εύκολα

να εκλάβει από το θόρυβο τη θραύση της γυάλινης φιάλης

μιας μολότοφ, ως έκρηξη, ενώ αυτό δεν συμβαίνει από επι-

στημονική άποψη. Την αναπλήρωση του κενού αυτού κάλυ-

ψε η νομολογία που δέχεται, όπως ήδη προαναφέρθηκε, ότι

έκρηξη συνιστά φαινόμενο αιφνίδιο, συνεπεία απρόοπτης

απελευθέρωσης δύναμης με τη μορφή αερίων υψηλής εξω-

θητικής πίεσης ή ταυτόχρονης παραγωγής αερίων με συνέ-

πεια τη διαστολή σε μη προσδιορισμένο όγκο, συνήθως προ-

σαυξημένο σε σχέση με τον αρχικό να προκαλεί άκρως ισχυ-

53. Α. Μπουρόπουλος, ό.π., σελ. 407, Α. Στάικος, ό.π., άρθ. 270,

σελ. 37, Χ. Δέδες, ό.π., σελ. 78.

ΒΟΜΒΑ ΜΟΛΟΤΟΦ 9

Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στην ΠοινΔικ από το 1998

ρά αποτελέσματα μηχανικής φύσης και εκείθεν καταστροφι-

κά φαινόμενα έκλυσης θερμότητας, η οποία επιδρά δυσμε-

νώς σε πρόσωπα ή πράγματα. Παρόλο λοιπόν που η έκρηξη

έχει σαφή εννοιολογικό προσδιορισμό και η νομολογία έχει

προβεί στην οριοθέτηση του περιεχομένου της, όταν αφορά

βόμβα μολότοφ στο σκεπτικό της απόφασης αιτιολογείται η

δήθεν πρόκληση έκρηξης στη συγκεκριμένη περίπτωση κατά

τρόπο απολύτως εσφαλμένο επιστημονικά και πλημμελώς

αιτιολογημένο, αφού από τα αποδειχθέντα κατά την αποδει-

κτική διαδικασία στο ακροατήριο πραγματικά περιστατικά,

ουσιαστικά δεν προκύπτει η πρόκλησή της. Για παράδειγμα,

αναφέρεται εσφαλμένως στις αποφάσεις, ότι η ρήξη της φι-

άλης της μολότοφ ήταν ρηκτικό αποτέλεσμα των αερίων της

βενζίνης από την αύξηση του όγκου της εξ αιτίας της μεγά-

λης θερμότητας συνεπεία της ανάφλεξης του φυτιλιού54. Αν

όμως πραγματικά συνέβαινε αυτό, ο δράστης σε κάθε περί-

πτωση θα τραυματίζονταν θανάσιμα. Επίσης, δεν είναι ορ-

θή η άποψη στη νομολογία55, ότι δεν ενδιαφέρει, αν τα απο-

τελέσματα της έκρηξης είναι βλητικά ή εμπρηστικά. Και τού-

το, γιατί το χαρακτηριστικό της έκρηξης, το οποίο αποτελεί

και το κεντρικό στοιχείο της αντικειμενικής υπόστασης της

ομώνυμης πράξης, αποτελεί η πρόκληση απτών και εμπει-

ρικά διαπιστώσιμων δηλ. εξωτερικά καταστροφικών αποτε-

λεσμάτων, ήτοι των μηχανικών (βλητικών ή ρηκτικών) απο-

τελεσμάτων της, ανεξάρτητα του τρόπου πρόκλησής της.

Ακόμη δεν είναι ορθή ούτε η άποψη56, ότι η έκρηξη είναι δε-

δομένη από τη στιγμή που επέρχεται η μεταβολή του υλικού

και η βίαιη διάρρηξη του δοχείου που το περιέχει ανεξάρτη-

τα από το αν η διάρρηξη είχε αποτέλεσμα βλητικό ή ρηκτικό.

Και τούτο, γιατί η ακαριαία απελευθέρωση μηχανικής (κι-

νητικής και δυναμικής) ενέργειας, ήτοι το βλητικό ή ρηκτι-

κό αποτέλεσμα, αποτελεί σταθερό και βασικό εννοιολογικό

στοιχείο για την κατάφαση της έκρηξης, αφού έκρηξη χωρίς

ακαριαία και ανεξέλεγκτη αποδέσμευση μηχανικής (κινητι-

κής και δυναμικής) ενέργειας, υπό μορφή βίαιης απελευθέ-

ρωσης (έκλυσης) αερίων υψηλών πιέσεων και θερμοκρασι-

ών (ωστικό κύμα), από την οποία παράγονται βλητικά ή ρη-

κτικά αποτελέσματα, δεν νοείται.

Η γενικευμένη παραδοχή από τη νομολογία της πρόκλησης

έκρηξης με τη ρίψη της βόμβας μολότοφ, δεν είναι ορθή,

αφού δεν παρατίθενται στο σκεπτικό της αιτιολογίας, ού-

τε φυσικά στο διατακτικό της πραγματικά περιστατικά που

προέκυψαν κατά την αποδεικτική διαδικασία στο ακροατή-

ριο, τα οποία προσδιορίζουν εννοιολογικά τα βασικά χαρα-

κτηριστικά του όρου αυτού και μάλιστα εκείνα που αποτε-

λούν τον πυρήνα του ως άνω όρου και θεμελιώνουν αντικει-

μενικά την πράξη της έκρηξης. Εξάλλου, πέραν του ότι ιδρύ-

εται λόγος αναίρεσης της συγκεκριμένης κάθε φορά απόφα-

σης για έλλειψη ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας

(άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ΄ ΚΠΔ), η αιτιολογία βρίσκεται

σε πλήρη και ευθεία αντίθεση, με το εννοιολογικό περιεχό-

μενου του ορισμού της έκρηξης, που δέχονται τόσο οι φυσι-

κές επιστήμες (φυσική και χημεία) όσο και η ποινική επιστή-

μη (θεωρία), αλλά και σταθερά η νομολογία και συνεπώς τί-

θεται ζήτημα και εσφαλμένης εφαρμογής ή ερμηνείας ουσι-

αστικής ποινικής διάταξης, μια και είναι απολύτως αυθαίρε-

τη57.

54. Ενδ. ΣυμβΑΠ 626/1997 Υπερ 1997, 126.

55. Βλ. πρότ. Εισ. στην ΠλημΑθ 2858/1986 ΠοινΧρ ΛΣΤ΄, 947.

56. ΑΠ 456/2004, ό.π.

57. Βλ. ΑΠ 126/2015, ΑΠ 851/2008, ό.π., ΑΠ 1320/2007, ό.π., ΑΠ

2232/2006, ό.π., ΑΠ 456/2004, ό.π., ΣυμβΑΠ 294/2011, ό.π.,

Η όλη προβληματική του χαρακτήρα της εκκινεί από το χα-

ρακτηρισμό της βενζίνης, ως εκρηκτικής ύλης, πόσο μάλ-

λον όταν πρόκειται για το πετρέλαιο. Ενδεικτικό της εκρη-

κτικής ύλης είναι η παραγωγή μηχανικού (βλητικού ή ρη-

κτικού) αποτελέσματος με την επίδραση κρούσης ή ανύψω-

σης της θερμοκρασίας. Ειδικότερα, η βενζίνη, ως πολύ εύ-

φλεκτο υγρό εξ αιτίας της υψηλής πτητικότητάς της, σχημα-

τίζει, όπως όλα τα εύφλεκτα υγρά, ατμούς επάνω από την

ελεύθερη επιφάνειά της, οι οποίοι μπορούν να αναφλεγούν,

όταν υπάρχει κάποιο μέσο έναυσης, π.χ. φλόγα, σπινθήρας

κ.ά., όπως συμβαίνει με την ανάφλεξη από το αναμμένο φυ-

τίλι της βενζίνης, με την οποία πληρούται η βόμβα μολότοφ.

Επίσης η ανάφλεξη των αερίων μειγμάτων των ατμών ορι-

σμένων εύφλεκτων υγρών, με τον ατμοσφαιρικό αέρα, δη-

μιουργεί έκρηξη, κάτω από ορισμένες συνθήκες. Αυτά τα αέ-

ρια μείγματα μπορούν να εκραγούν, μόνον, όταν βρίσκονται

σε ένα συγκεκριμένο εύρος συγκεντρώσεων (όρια εκρηκτι-

κότητας), που για τη βενζίνη είναι 1,5% έως 7,5%. Η βόμβα

μολότοφ, η οποία εκσφενδονίζεται σε εξωτερικό περιβάλλον

(χώρο) π.χ. οδό, πλατεία, δεν μπορεί ποτέ να προκαλέσει

έκρηξη, γιατί η συγκέντρωση των αερίων (ατμών βενζίνης

/ ατμοσφαιρικού αέρα) είναι πάντοτε μικρότερη από το κα-

τώτερο αναφλέξιμο – εκρηκτικό μείγμα, δηλ. βρίσκεται κά-

τω από το 1,5% και συνεπώς είναι πολύ φτωχό, ως καύσι-

μο μείγμα, και αυτό λόγω της παρουσίας μεγάλου ποσοστού

οξυγόνου του ατμοσφαιρικού αέρα και αντίστοιχα μικρού

ποσοστού ατμών βενζίνης. Στις ανωτέρω λοιπόν περιπτώ-

σεις η βόμβα μολότοφ είναι εμπρηστικός58 και όχι εκρηκτικός

μηχανισμός ή βόμβα.

VI. Ποινικά και ποινικοδικονομικά ζητήματα

Α) Η βόμβα μολότοφ ως εκρηκτικός

μηχανισμός ή βόμβα

Από τα προαναφερόμενα μέχρι σήμερα νομολογιακά δεδο-

μένα, σχετικά με τη σταθερή θέση της νομολογίας, ότι η βόμ-

βα μολότοφ αποτελεί είδος εκρηκτικού μηχανισμού ή βόμ-

βας και η βενζίνη περιλαμβάνεται στις εκρηκτικές ύλες, κατά

την έννοια του άρθρου 1 παρ. 1 στοιχ. ε΄ του Ν 2168/1993,

προκύπτουν πολύ σημαντικά ποινικά και ποινικοδικονομικά

ζητήματα. Τα κυριότερα από τα προκύπτοντα ζητήματα σε

επίπεδο δικονομικού ποινικού δικαίου αφορούν την έλλειψη

αιτιολογίας και την εσφαλμένη εφαρμογή ή ερμηνεία ουσι-

αστικής ποινικής διάταξης, που ιδρύουν τους προβλεπόμε-

νους από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ΄ και Ε΄ ΚΠΔ αντίστοι-

χα λόγους αναίρεσης. Πιο συγκεκριμένα:

1. Έλλειψη αιτιολογίας

Η επαρκής αιτιολόγηση των ποινικών αποφάσεων, πέραν

από πρωταρχικό καθήκον του δικαστή, λειτουργεί συγχρό-

νως και ως μέσο ελέγχου της αμεροληψίας του δικαστή.

Κατά συνέπεια, η αιτιολόγηση των δικαστικών αποφάσεων

συνιστά ουσιώδη πτυχή του ίδιου του κράτους δικαίου και

ΣυμβΠλημΚερκ 127/2014, ό.π.

58. Έτσι η πραγματογνωμοσύνη των εργαστηρίων της ΔΕΕ/

ΕΛΑΣ, στη ΣυμβΑΠ 456/2004, ό.π. και πρότ. Εισ. στην ΠλημΑθ

3535/1990 ΠοινΧρ ΜΑ΄, 96, μόνον όμως όταν η βόμβα μολότοφ

πληρούται με πετρέλαιο, ενώ γίνεται εκρηκτική όταν πληρούται

με βενζίνη.

10 Α. ΓΚΟΥΡΜΠΑΤΣΗΣ

ΠοινΔικ 4/2018  Έτος 21ο

στοιχείο χρηστής απονομής της δικαιοσύνης59. Η δικαστι-

κή απόφαση έχει την απαιτούμενη από τα άρθρα 93 παρ. 3

του Συντ. και 139 του ΚΠΔ ειδική και εμπεριστατωμένη αι-

τιολογία, σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Ανώτατου

Ακυρωτικού, η έλλειψη της οποίας ιδρύει τον προβλεπό-

μενο από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ΄ ΚΠΔ λόγο αναίρε-

σης, «όταν εκτίθενται σ’ αυτή, προκειμένου περί καταδικα-

στικής αποφάσεως, με σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς αντι-

φάσεις τα πραγματικά περιστατικά τα οποία προέκυψαν από

τη διαδικασία στο ακροατήριο σχετικά με τα υποκειμενικά

και αντικειμενικά στοιχεία του εγκλήματος, οι αποδείξεις επί

των οποίων θεμελιώνονται τα περιστατικά αυτά καθώς και

οι σκέψεις, με τις οποίες υπήγαγε τα αποδειχθέντα περιστα-

τικά στην εφαρμοσθείσα ποινική διάταξη»60.

Διαχρονικά μέχρι σήμερα, η σταθερά θέση της νομολογίας

για τον εκρηκτικό χαρακτήρα της βόμβας μολότοφ και τον

εξ αιτίας αυτής της φύσης της προκαλούμενης έκρηξης της

βενζίνης, ήτοι της εκρηκτικής ύλης με την οποία συνήθως

πληρούται αυτή, περιλαμβάνει στο σκεπτικό της απόφα-

σης ή στο πόρισμα της απόφασης που περιλαμβάνεται στο

συνδυασμό του διατακτικού με το σκεπτικό, την αιτιολογία,

ότι η έκρηξη προκαλείται εξ αιτίας της από την εκσφενδόνι-

σή της και την πτώση της σε σταθερή επιφάνεια. Η ως άνω

όμως αιτιολογία σε καταδικαστική απόφαση, όταν δηλ. δεν

εκτίθενται με σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς αντιφάσεις τα

πραγματικά περιστατικά που προέκυψαν κατά την αποδει-

κτική διαδικασία στο ακροατήριο, σχετικά με τα αντικειμε-

νικά στοιχεία του εγκλήματος της έκρηξης (άρθρο 270 ΠΚ),

ήτοι της πρόκλησης έκρηξης, ιδίως με τη χρήση εκρηκτι-

κών υλών ή των πράξεων της κατασκευής, προμήθειας ή κα-

τοχής εκρηκτικών υλών ή εκρηκτικών βομβών (άρθρο 272

ΠΚ) κ.ά., δημιουργεί ζήτημα έλλειψης της απαιτούμενης ει-

δικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας και συνεπώς ιδρύ-

εται ο προβλεπόμενος από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ΄

ΚΠΔ λόγος αναίρεσης. Και τούτο, γιατί η πλημμέλεια της έλ-

λειψης ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας προκύπτει

από το γεγονός ότι στις αποφάσεις της προαναφερόμενης

νομολογίας, σχετικά με τη βόμβα μολότοφ και την εκ της φύ-

σης της, ως εκρηκτικού μηχανισμού ή βόμβας, προκαλούμε-

νη έκρηξη, δεν γίνεται επαρκής περιγραφή του τρόπου πρό-

κλησης της έκρηξης61, αφού δεν παρατίθενται συγκεκριμέ-

να πραγματικά περιστατικά που να αποδεικνύουν, ότι υπήρ-

ξε βίαιη και ακαριαία απελευθέρωση αέριων δυνάμεων υψη-

λών πιέσεων και θερμοκρασιών με ισχυρά μηχανικά (βλητι-

κά ή ρηκτικά) αποτελέσματα, με δυνατότητα καταστροφικής

δράσης.

Η ρήξη (θραύση) της γυάλινης φιάλης ή δοχείου μιας βόμβας

μολότοφ, όπως ήδη προεκτέθηκε, δεν επέρχεται ως ρηκτικό

αποτέλεσμα από την ακαριαία εκτόνωση και απελευθέρωση

αερίων με υψηλές πιέσεις και θερμοκρασίες (ωστικές δυνά-

μεις) των αερίων καύσης της εύφλεκτης ύλης, ούτε από τη

μεγάλη θερμότητα της καύσης, όπως χαρακτηριστικά ανα-

φέρεται στις αποφάσεις62, αλλά ως μηχανικό αποτέλεσμα

εξ αιτίας της πτώσης της σε κάποια σκληρή επιφάνεια (οδό-

στρωμα, τοίχο) ή αντικείμενο (αυτοκίνητο, ασπίδα αστυνο-

59. Α. Παπαδαμάκης, Η αιτιολογία των ποινικών αποφάσεων,

ΠοινΔικ 2014, 520.

60. ΑΠ 51/2017, ΑΠ 191/2017, ΑΠ 317/2017, ΑΠ 521/2017, ΑΠ

126/2015, areiospagos.gr

61. ΑΠ 799/2016 ΝΟΜΟΣ.

62. ΣυμβΑΠ 1657/2002, ό.π.

μικού). Βλητικά αποτελέσματα δε από ωστικές δυνάμεις των

αερίων, π.χ. θραύση υαλοπινάκων ακινήτων ή καταστροφή

οχημάτων κ.ά. πραγμάτων (κινητών και ακινήτων), από την

εκσφενδόνιση βόμβας μολότοφ σε εξωτερικό χώρο δεν μπο-

ρεί να διαπιστωθούν ποτέ, όπως συμβαίνει πραγματικά με

την έκρηξη εκρηκτικού μηχανισμού ή βόμβας63. Και τούτο,

γιατί απλά στις εν λόγω περιπτώσεις δεν προκαλείται έκρη-

ξη, κατά την έννοια του νόμου, αλλά γίνεται μόνον χρήση

της τυπικής γλωσσικής αναφοράς στο συγκεκριμένο όρο.

Έλλειψη ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας ποινικής

απόφασης, δεν θεμελιώνεται μόνο, αν δεν υπάρχει καθόλου

αιτιολογία, αλλά και όταν υπάρχει μεν πλην όμως δεν είναι

ειδική και εμπεριστατωμένη, δηλαδή όταν υπάρχει έλλει-

ψη, ασάφεια ή αντίφαση αιτιολογίας. Η σχετική λοιπόν με τη

δια χρονικά μέχρι σήμερα σταθερή θέση της νομολογίας για

το χαρακτήρα της βόμβας μολότοφ, ως εκρηκτικού μηχανι-

σμού ή βόμβας, εκ του λόγου ότι από τη ρίψη της προκα-

λείται έκρηξη, χαρακτηρίζεται από έλλειψη της απαιτούμε-

νης ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας, γιατί αρκεί-

ται σε μια απλή τυπική αιτιολογία της απόφασης με κατ’ επί-

φαση μόνον επίκληση του όρου έκρηξη, ή και πολλές φορές

ακόμη και με ελλείψεις, ασάφειες ή και αντιφάσεις και ως

εκ τούτου δημιουργούνται πλημμέλειες στην αιτιολογία, η

οποία για τους παραπάνω λόγους δεν μπορεί παρά να είναι

πάντοτε ελλιπής και συνεπώς ανεπαρκής. Η πρόκληση έκρη-

ξης από τη ρίψη βόμβας μολότοφ είναι συστατικό στοιχείο

της αντικειμενικής υπόστασης του εν λόγω εγκλήματος. Δεν

είναι δυνατόν, ευπρόσδεκτο και δικονομικώς ορθό να εξα-

ντλείται η αιτιολογία μιας απόφασης σε αυθαίρετες και τυ-

πικές γλωσσικές αναφορές σε όρους, π.χ. έκρηξη, ή έντε-

χνες κατασκευές με νομικούς ακροβατισμούς, όπως συμ-

βαίνει στις περισσότερες περιπτώσεις με τη νομολογία τό-

σο του Ανώτατου Ακυρωτικού όσο και των δικαστηρίων της

ουσίας, όταν για παράδειγμα αναφέρεται στην προκαλούμε-

νη από την εκτόξευση μιας βόμβας μολότοφ έκρηξη, η οποία

ουσιαστικά δεν προξενείται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα δε

αδικαιολόγητης εμμονής της νομολογίας στη μη ορθή επι-

στημονικά σταθερή θέση της για τη φύση της βόμβας μολό-

τοφ, ως εκρηκτικού μηχανισμού και της βενζίνης, ως εκρη-

κτικής ύλης, αποτελεί απόφαση στην αιτιολογία της οποίας

επισημαίνεται, ότι «εκ των προβλέψεων του άρθρου 1 του

Ν 2168/1993 προκύπτει σαφής και η έννοια της εκρηκτικής

ύλης ... αλλά και η έννοια της κατασκευής εκρηκτικών υλών

ή βομβών συνισταμένη στην εκ πρώτων υλών δημιουργία

αυτών, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και οι γνωστές

από την πολεμική πρακτική “βόμβες μολότοφ’’. Συνεπώς η

αναφορά του προσβαλλόμενου βουλεύματος στην παραπο-

μπή του σε δίκη, ως υπαιτίου πράξεως κατασκευής εκρηκτι-

κών βομβών και η έκθεση σ’ αυτό των στοιχείων της α.υ. της

πράξεως κατά την σαφή περί τούτων ανάλυση της εισαγγε-

λικής προτάσεως έχει σαφή νόμιμη βάση και αιτιολογία»64.

Επίσης άλλη χαρακτηριστική περίπτωση αντίθετης νομολο-

γιακής προσέγγισης στην ίδια υπόθεση για το χαρακτήρα

και τα αποτελέσματα της ίδιας ως άνω βόμβας, μεταξύ ποι-

νικών και πολιτικών δικαστηρίων65, επισημαίνεται στην υπό-

θεση θανάτωσης τριών υπαλλήλων εξ αιτίας ρίψης μεγάλου

αριθμού βομβών μολότοφ από άγνωστους στο επί της οδού

63. ΣυμβΕφΔωδεκ 20/2005 ΝΟΜΟΣ.

64. Βλ. ΣυμβΑΠ 1354/2003, ό.π.

65. Αντίφαση για το χαρακτηρισμό της βόμβας μολότοφ μεταξύ

της ΤρΠλημΑθ 28352–30868/2016 και των ΜΠρΑθ 432/2014 και

ΜΕφΑθ 5115/2015, ΝΟΜΟΣ.

ΒΟΜΒΑ ΜΟΛΟΤΟΦ 11

Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στην ΠοινΔικ από το 1998

Σταδίου Υποκατάστημα της Τράπεζας MARFIN, κατά την

απεργιακή πορεία την 5.5.2010. Ειδικότερα, ενώ το ποινι-

κό δικαστήριο με την απόφασή του έκρινε τις ριφθείσες στο

εσωτερικό του καταστήματος βόμβες μολότοφ, αυτοσχέδι-

ους εκρηκτικούς μηχανισμούς, που προκάλεσαν έκρηξη και

από αυτήν προκλήθηκε πυρκαγιά, που είχε σαν αποτέλεσμα

τη θανάτωση των τριών υπαλλήλων της από ασφυκτικό θά-

νατο λόγω δηλητηρίασης από εισπνοή τοξικών αερίων και

καπνού από την πυρκαγιά —όχι από την έκρηξη— αντίθετα

τα πολιτικά δικαστήρια, που δίκασαν για την ίδια υπόθεση

αστικής φύσεως αιτήματα αποζημιώσεων, με τις αποφάσεις

τους, ξεδίπλωσαν και ανέδειξαν τον καθαρά εμπρηστικό χα-

ρακτήρα των μολότοφ και τα εξ αιτίας αυτού προκαλούμενα

εμπρηστικά αποτελέσματα (πυρκαγιά, καπνοί και τοξικά αέ-

ρια από την προκληθείσα πυρκαγιά και τους καπνούς) που

στοίχισαν τη ζωή τους, αφού κρίθηκε, ότι η θανάτωση των

εν λόγω υπαλλήλων της τράπεζας «επήλθε λόγω εισπνοής

καπνού και τοξικών αερίων (μονοξείδιο του άνθρακα) από

πυρκαγιά που έβαλαν άγνωστοι με τη ρίψη βομβών μολότοφ

στο εσωτερικό του τραπεζικού καταστήματος» και όχι, λό-

γω θανάσιμου τραυματισμού τους, από τα ρηκτικά ή βλητικά

αποτελέσματα τυχόν προκληθείσης εκρήξεως.

2. Εσφαλμένη εφαρμογή ή ερμηνεία ουσιαστικής

ποινικής διάταξης

Εσφαλμένη εφαρμογή ή ερμηνεία ουσιαστικής ποινικής διά-

ταξης, η οποία ιδρύει τον από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ.

Ε΄ ΚΠΔ προβλεπόμενο λόγο αναίρεσης, σύμφωνα με την πά-

για νομολογία του Ανώτατου Ακυρωτικού, υπάρχει, η μεν

εσφαλμένη ερμηνεία ουσιαστικής ποινικής διάταξης, όταν ο

δικαστής αποδίδει στο νόμο διαφορετική έννοια από εκείνη

που πραγματικά έχει, ενώ εσφαλμένη εφαρμογή, υπάρχει

όχι μόνον όταν το δικαστήριο της ουσίας δεν υπήγαγε σωστά

τα πραγματικά περιστατικά, που δέχθηκε, ότι προέκυψαν

κατά την αποδεικτική διαδικασία, στη διάταξη που εφάρμο-

σε, αλλά και όταν η διάταξη αυτή παραβιάσθηκε εκ πλαγίου,

όταν δηλ. στο πόρισμα της απόφασης που περιλαμβάνεται

στο συνδυασμό του διατακτικού με το σκεπτικό και ανάγεται

στα στοιχεία και την ταυτότητα του εγκλήματος, έχουν εμφι-

λοχωρήσει ασάφειες, αντιφάσεις ή λογικά κενά με αποτέλε-

σμα να καθίσταται ανέφικτος ο έλεγχος από τον Άρειο Πάγο

της ορθής ή μη εφαρμογής του νόμου, οπότε η απόφαση στε-

ρείται νόμιμης βάσης66.

Η νομολογία που δέχεται, ότι από την εκσφενδόνιση της

βόμβας μολότοφ προκαλείται σε κάθε περίπτωση έκρηξη και

συνακόλουθα αποτελεί εκρηκτικό μηχανισμό ή βόμβα, η δε

βενζίνη, ότι περιλαμβάνεται σε κάθε περίπτωση στις εκρη-

κτικές ύλες, κατά την έννοια του νόμου ή, όπου υπάρχει νο-

μοθετικό κενό, από τον εννοιολογικό προσδιορισμό των ως

άνω όρων, δημιουργείται λόγος αναίρεσης για εσφαλμένη

εφαρμογή ή ερμηνεία της αντίστοιχης ουσιαστικής ποινικής

διάταξης, π.χ. των άρθρων 270 και 272 ΠΚ. Και τούτο, για-

τί, όπως ήδη προαναφέρθηκε, η βόμβα μολότοφ είναι κατ’

αρχήν εμπρηστικός και όχι εκρηκτικός μηχανισμός και η βεν-

ζίνη απλά εύφλεκτη ύλη, η οποία καιόμενη προξενεί εστία

φωτιάς, που μπορεί υπό προϋποθέσεις π.χ. ύπαρξη καυσί-

μων υλικών και μετάδοση σ’ αυτά της φωτιάς, να εξελιχθεί

σε πυρκαγιά και για το λόγο αυτό η πρόκληση πυρκαγιάς με

πρόθεση από την οποία μπορούσε ανάλογα με τη δυνατό-

66. ΑΠ Ολ 2/2011, ΑΠ 2/2017, ΑΠ 51/2017, ΑΠ 191/2017, ΑΠ

521/2017, ΑΠ 123/2015, ΑΠ 126/2015, areiospagos.gr

τητα διακινδύνευσης να προκύψει κοινός κίνδυνος σε ξένα

πράγματα ή κίνδυνος σε άνθρωπο, θεμελιώνει το αντίστοι-

χο αδίκημα του εμπρησμού (άρθρο 264 στοιχ. α΄ ή β΄ ΠΚ). Η

απόφαση θα πρέπει να διακρίνει εκάστοτε βέβαια κατά πό-

σο η πράξη αφορούσε εκρηκτικό ή εμπρηστικό μηχανισμό

ή βόμβα ή εκρηκτικές ύλες και να θεμελιώνει με ειδική και

εμπεριστατωμένη αιτιολογία το χαρακτήρα των χρησιμοποι-

ηθέντων από το δράστη μέσων ως τέτοιων, και όχι να γενι-

κεύει σε κάθε περίπτωση, ότι η ρίψη βόμβας μολότοφ προ-

καλεί έκρηξη, αν πράγματι δεν προκάλεσε.

Β) Η βόμβα μολότοφ ως εμπρηστικός

μηχανισμός ή βόμβα

Εξάλλου, χαρακτηριζόμενη η βόμβα μολότοφ, ως εμπρηστι-

κός μηχανισμός ή βόμβα, από τη ρίψη της οποίας προκαλεί-

ται πρωτογενώς εμπρησμός (άρθρο 264 ΠΚ) και βέβαια υπό

το ως άνω ισχύον σήμερα νομικό πλαίσιο, αναφορικά με την

έκρηξη, τους εκρηκτικούς μηχανισμούς και τις εκρηκτικές

ύλες (άρθρα 270 και 272 ΠΚ και 1 παρ. 1 στοιχ. ε΄ και στ΄

του Ν 2168/1993), ανακύπτουν ειδικότερα ζητήματα σε επί-

πεδο κυρίως ουσιαστικού ποινικού δικαίου, όπως ζητήματα

συρροής, απόπειρας, μη αξιόποινου, ποινών κ.ά. Πιο συγκε-

κριμένα:

1. Σήμερα, η βόμβα μολότοφ χαρακτηριζόμενη από τη νο-

μολογία, ως εκρηκτικός μηχανισμός ή βόμβα, υπάρχει κατά

την ορθότερη άποψη67, φαινομενική συρροή μεταξύ των

πράξεων της έκρηξης και του εμπρησμού, με δυνατότητα

πρόκλησης κινδύνου ίδιων εννόμων αγαθών (ξένων πραγ-

μάτων ή ανθρώπου), η έκρηξη απορροφά τον εμπρησμό,

γιατί ο νομοθέτης, ενόψει της υψηλότερης ποινικής κύρωσης

της έκρηξης, θεωρεί ότι αυτή συμβάλλει περισσότερο στη

δημιουργία διακινδύνευσης68 δηλ. μπορεί να προκαλέσει κα-

ταστροφικότερα αποτελέσματα, έχοντας γι’ αυτό μεγαλύτε-

ρη απαξία. Αντίθετα, ως εμπρηστικός μηχανισμός, δεν τίθε-

ται ζήτημα συρροής του εμπρησμού με τις πράξεις της έκρη-

ξης, με τη χρήση εκρηκτικών υλών (άρθρο 270 ΠΚ) και της

κατασκευής ή κατοχής εκρηκτικών υλών ή εκρηκτικής βόμ-

βας (άρθρο 272 ΠΚ), αφού με την πρόκληση πυρκαγιάς από

τη ρίψη βόμβας μολότοφ, θεμελιώνεται μόνον η πράξη του

εμπρησμού.

2. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση κατά την οποία η

υλική πράξη της ρίψης βόμβας μολότοφ συνιστά σύνθετη

πράξη, δηλαδή υπάρχει μετεξέλιξη της πράξης ενός κοινώς

επικίνδυνου εγκλήματος σε μια άλλη πράξη κ.ε.ε. Αυτό μπο-

ρεί να συμβεί για παράδειγμα, όταν από την πρωτοεμφανι-

ζόμενη πράξη του εμπρησμού που προκαλείται από την εκ-

σφενδόνιση βόμβας μολότοφ ακολουθήσει από κάποια δευ-

τερογενή αιτία, π.χ. τύχει να υπάρχει στο χώρο που εκσφεν-

δονίζεται η μολότοφ και δημιουργία εκρηκτικού μείγματος

από τυχόν διαρροή αερίου (υγραερίου, μεθανίου κ.ά.) και η

πράξη της έκρηξης. Στην περίπτωση αυτή, αν από την πρω-

τοεμφανιζόμενη πράξη, δηλ. τον εμπρησμό, μπορούν να

67. Βλ. Μ. Καΐάφα-Γκμπάντι, κ.ε.ε, ό.π., 131 επ., ΣυμβΠλημΜεσολ

16/2016 ΠοινΔικ 2016, 898, ΣυμβΠλημΘεσ 565/2005 ΠοινΧρ

ΝΣΤ΄, 266, ΣυμβΠλημΧίου 57/2006 ΠοινΔικ 2006, 1125.

Αντίθετα, αληθινή συρροή, βλ. Κ. Σταμάτη, Γεν. Αρχ, σελ. 357

και 440, ΠλημΧαν 155/2007 ΠοινΔικ 2008, 1300, ΠλημΑθ 44/1998

ΠοινΧρ ΜΗ΄, 418.

68. Βλ. περισσότερα για συρροή εμπρησμού και έκρηξης, Α.

Γκουρμπάτση, Ο εμπρησμός στο ισχύον δίκαιο, έκδ. Γ΄(2016),

σελ. 184 επ.

12 Α. ΓΚΟΥΡΜΠΑΤΣΗΣ

ΠοινΔικ 4/2018  Έτος 21ο

κινδυνεύσουν μόνο ξένα πράγματα και από την επακολου-

θούμενη, δηλ. την έκρηξη, διακινδυνεύσουν και άνθρωποι,

υπάρχει αληθινή κατ’ ιδέα συρροή της πράξης του εμπρη-

σμού και της έκηξης. Αντίθετα, αν από τις δύο ως άνω πρά-

ξεις κινδυνεύσουν τα ίδια έννομα αγαθά, υπάρχει φαινομε-

νική κατ’ ιδέα συρροή υπέρ της έκρηξης, γιατί η πράξη αυ-

τή παρίσταται ως αναγκαία συνέπεια της πράξης του εμπρη-

σμού, που προηγήθηκε αυτής.

3. Η διά της ρίψεως της βόμβας μολότοφ πρόκληση εμπρη-

σμού δεν συρρέει αληθινά με την πράξη της κατοχής εκρη-

κτικού μηχανισμού ή βόμβας (άρθρο 272 ΠΚ) καθώς και με

την πράξη της διακεκριμένης φθοράς με έκρηξη (άρθρο 382

παρ. 2γ΄ ΠΚ).

4. Παραμένει ατιμώρητη η πράξη της κατασκευής ή κατοχής

μη πυροδοτούμενης βόμβας μολότοφ, κατά το άρθρο 272

παρ. 1 ΠΚ, γιατί ως εμπρηστικός μηχανισμός ή βόμβα δεν

συνιστά αδίκημα, ούτε καν απόπειρα εμπρησμού, δεδομένου

ότι δεν υφίσταται αρχή εκτέλεσης της ως άνω πράξης (άρ-

θρο 42 παρ. 1 ΠΚ).

5. Οι πριν την ολοκλήρωση του εκρηκτικού φαινομένου

ενέργειες του δράστη, όπως η σύνδεση και το άναμμα του

φυτιλιού της βόμβας μολότοφ, ή η ταχυδρομική αποστο-

λή αυτής σε δέμα69 καθώς και η ρίψη βόμβας μολότοφ, π.χ.

κατά αστυνομικών, που δεν ανεφλέγη70, ενώ έχει κριθεί μέ-

χρι σήμερα, ότι συνιστά απόπειρα έκρηξης, κατά την έννοια

του άρθρου 42 παρ. 1 ΠΚ, εφόσον κρίνεται ότι εάν ολοκλη-

ρώνονταν η έκρηξη θα μπορούσε στη συγκεκριμένη περί-

πτωση να προκύψει κοινός κίνδυνος για ξένα πράγματα ή

κίνδυνος για άνθρωπο ή σε εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας.

Χαρακτηριζόμενη δε, ως εμπρηστικός μηχανισμός ή βόμ-

βα, οι ανωτέρω ενέργειες δεν συνιστούν απόπειρα έκρηξης.

Εκτός δε από την περίπτωση της πυροδότησης του φυτιλιού

βόμβας μολότοφ, δεν θεμελιώνουν ούτε απόπειρα εμπρη-

σμού.

6. Εξάλλου, η ρίψη της βόμβας μολότοφ, π.χ. εναντίον

αστυνομικών δυνάμεων και η, εκ της αναφλέξεως της βεν-

ζίνης κατά τη διασπορά της εξ αιτίας της θραύσης της γυά-

λινης φιάλης της, συνεπεία της πρόσκρουσής της σε σκλη-

ρή επιφάνεια ή αντικείμενο, πρόκληση μόνον εστίας φωτιάς

με δυνατότητα διακινδύνευσης πραγμάτων ή ανθρώπου, συ-

νιστά την κακουργηματική πράξη της απόπειρας εμπρησμού

με δυνατότητα κινδύνου για άνθρωπο, π.χ. των αστυνομι-

κών (άρθρο 264 στοιχ. β΄ ΠΚ), δεδομένου ότι η φωτιά δεν

έλαβε τα χαρακτηριστικά πυρκαγιάς71.

7. Υπάρχει αληθινή συρροή μεταξύ της πράξης εμπρησμού

και έκρηξης, αν π.χ. από την πρόκληση εμπρησμού από τη

ρίψη βόμβας μολότοφ κάηκαν περαιτέρω αγροτικές και δα-

σικές εκτάσεις72.

8. Ως εμπρηστικός μηχανισμός, ο δράστης από τον προκα-

λούμενο εμπρησμό, στην περίπτωση που μπορεί να κινδυ-

νεύσει άνθρωπος, απειλείται με κάθειρξη τουλάχιστον από

πέντε έτη και πάνω (άρθρο 264 β΄ ΠΚ), ενώ από την έκρη-

ξη με τη χρήση εκρηκτικών υλών (βόμβας μολότοφ) στην

ίδια ως άνω περίπτωση απειλείται με κάθειρξη τουλάχι-

στον 10 ετών και άνω και χρηματική ποινή (άρθρο 270 β΄

69. Βλ. ΣυμβΑΠ 294/2011, ό.π., ΑΠ 456/2004, ό.π.

70. Βλ. ΣυμβΠλημΑθ 44/1998 ΠοινΧρ ΜΗ΄, 418.

71. Βλ. Α. Γκουρμπάτση, Η έννοια της «πυρκαγιάς» στον Ποινικό

Κώδικα, ΠοινΔικ 2016, 677.

72. ΑΠ 38/2007 ΠοινΧρ ΝΖ΄, 916.

ΠΚ). Υψηλότερη επίσης ποινή προβλέπεται και στη θανατη-

φόρα έκρηξη (άρθρο 270 δ΄ ΠΚ) σε σχέση με τον θανατηφό-

ρο εμπρησμό (άρθρο 264 γ΄ ΠΚ).

9. Επίσης, η ρίψη βόμβας μολότοφ συνιστά έναν από τους

τρόπους και μέσα με τα οποία μπορεί να προκληθεί πυρκα-

γιά (αστική ή δασική) και εφόσον συντρέχουν και τα λοιπά

αντικειμενικά στοιχεία των άρθρων 264 και 265 ΠΚ, θεμελι-

ώνονται τα εγκλήματα του εμπρησμού ή του εμπρησμού δά-

σους αντίστοιχα73, όπως και της διακεκριμένης απρόκλητης

φθοράς ξένης ιδιοκτησίας με φωτιά, στην περίπτωση που

από την πυρκαγιά δεν υπάρχει δυνατότητα διακινδύνευσης

ανθρώπου ή ξένων πραγμάτων (άρθρο 382 παρ. 2γ΄ ΠΚ).

10. Τέλος, μεταβάλλεται και η (καθ’ ύλη ή λειτουργική) αρ-

μοδιότητα του δικαστηρίου. Για τις πράξεις της έκρηξης (άρ-

θρο 270 ΠΚ) ή των εκρηκτικών υλών (άρθρο 272 ΠΚ), σή-

μερα υπάρχει αρμοδιότητα του Μικτού Ορκωτού, εκτός και

αν υπάρχει συρροή των ως άνω πράξεων με τις κακουργη-

ματικές πράξεις της εγκληματικής ή τρομοκρατικής οργά-

νωσης (άρθρα 187 και 187Α ΠΚ αντίστοιχα), οπότε αρμό-

διο δικαστήριο είναι το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων,

ενώ ως εμπρηστικός μηχανισμός ή βόμβα και προκειμένου

για την (κακουργηματική) πράξη του εμπρησμού με δυνα-

τότητα κινδύνου για άνθρωπο (άρθρο 264 περ. β΄ ΠΚ), αρ-

μόδιο είναι το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων. Έτσι η πα-

ρά τον νόμο απόφαση του Μεικτού Ορκωτού Δικαστηρίου

για ζήτημα που υπάγεται στην αρμοδιότητα των τακτικών δι-

καστών (Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων) ή, αντίθετα,

όταν οι τακτικοί δικαστές του Μεικτού Ορκωτού Δικαστηρίου

αποφασίζουν για ζητήματα, τα οποία ρητά υπάγονται στην

αντίστοιχη λειτουργική αρμοδιότητα του Μεικτού Ορκωτού

Δικαστηρίου, τίθεται ζήτημα υπέρβασης εξουσίας, που δη-

μιουργεί τον κατά το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Η΄ ΚΠΔ λόγος

αναίρεσης.

VII. Σύνοψη - Η θέση της μελέτης

Από την πιο πάνω ανάλυση και αξιολόγηση του σχετικού νο-

μικού πλαισίου καθώς και της συγκριτικής προσέγγισης των

θέσεων της ποινικής επιστήμης (θεωρίας) και της νομολογί-

ας, σε συνδυασμό με την επιστημονική θεώρηση, αναφορι-

κά με το εννοιολογικό περιεχόμενο των κρίσιμων για την πα-

ρούσα μελέτη όρων της έκρηξης, των εκρηκτικών υλών και

των εκρηκτικών και εμπρηστικών μηχανισμών ή βομβών,

ανακεφαλαιώνοντας καταλήγουμε στο συμπέρασμα, πως η

θέση της παρούσας μελέτης, απόλυτα ταυτόσημης και συνε-

πής με την επιστημονικοτεχνική έννοια των όρων αυτών, για

ένα διαχρονικό και πάντα επίκαιρο και ακανθώδες φυσικο-

χημικό φαινόμενο, όπως η βόμβα μολότοφ, που παρουσιάζει

πάντα ιδιαίτερα έντονο ποινικό ενδιαφέρον για την καθημε-

ρινή δικαστηριακή πρακτική και γενικά για τον εφαρμοστή

του δικαίου νομικό της πράξης —και όχι μόνον— εξ αιτίας της

προβληματικής του χαρακτήρα της και των προκυπτόντων

ποινικών και ποινικοδικονομικών ζητημάτων, είναι πως η

βόμβα μολότοφ, —ορθότερο, κοκτέιλ μολότοφ— αποτελεί εί-

δος αυτοσχέδιου εμπρηστικού μηχανισμού ή βόμβας, που

παράγει πρωτογενώς και άμεσα εμπρηστικά αποτελέσματα,

δηλ. πυρκαγιά ή τουλάχιστον φωτιά, ανεξάρτητα από το εύ-

φλεκτο περιεχόμενό της. Αυτό βέβαια, δεν ισχύει στην περί-

πτωση που για την κατασκευή της ο δράστης προσθέτει στη

σύνθεσή της και εκρηκτικές ύλες, π.χ. κροτίδες κ.ά., καθώς

73. Βλ. Α. Γκουρμπάτση, Ο εμπρησμός στο ισχύον δίκαιο, ό.π., σελ.

64.

ΒΟΜΒΑ ΜΟΛΟΤΟΦ 13

Αποκτήστε πλήρη online πρόσβαση στην ΠοινΔικ από το 1998

και στις, κατ’ εξαίρεση και υπό προϋποθέσεις, προαναφερό-

μενες περιπτώσεις που μπορεί να προκαλέσει έκρηξη, οπό-

τε έχει διφυή χαρακτήρα, αποτελεί δηλ. ταυτόχρονα εμπρη-

στικό και εκρηκτικό μηχανισμό. Η βόμβα μολότοφ, χω-

ρίς διάκριση του εύφλεκτου περιεχομένου της, έχει ως άμε-

σο και αποκλειστικό προορισμό εμπρηστικά αποτελέσμα-

τα και συγκεκριμένα τον διά της εκ προθέσεως προκλήσε-

ως πυρκαγιάς (άρθρο 264 ΠΚ - εμπρησμό) ή, σε περίπτωση

που δεν συντρέχουν όλα τα αντικειμενικά στοιχεία που θε-

μελιώνουν την αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος αυ-

τού, τη με φωτιά πρόκληση φθορά ξένης ιδιοκτησίας (άρθρο

381 παρ. 1 ΠΚ). Ο ανωτέρω εμπρηστικός (πρωτογενής) χα-

ρακτήρας της βόμβας μολότοφ, τουλάχιστον στην απλή μορ-

φή της, όταν δηλ. κατά την κατασκευή της χρησιμοποιείται

μόνο, έστω οποιοδήποτε εύφλεκτο υγρό, π.χ. βενζίνη ή πε-

τρέλαιο, αφορά πάντοτε την περίπτωση της ρίψης της σε

ανοιχτό περιβάλλον (εξωτερικό χώρο), π.χ. δρόμο, πλατεία,

αγροτική ή δασική έκταση κ.ά. Και τούτο, γιατί στην ως άνω

περίπτωση ουδέποτε μπορεί να υπάρξει συγκέντρωση του

εκρηκτικού μείγματος (π.χ. ατμών βενζίνης και ατμοσφαιρι-

κού αέρα) εντός των προβλεπόμενων εκρηκτικών ορίων. Η

συγκέντρωση αυτή είναι πάντοτε μικρότερη από το κατώτε-

ρο εκρηκτικό όριο της βενζίνης ή άλλου εύφλεκτου υγρού,

δηλ. το εκρηκτικό μείγμα είναι πάντοτε πολύ φτωχό σε καύ-

σιμο και παράλληλα, πολύ πλούσιο σε οξυγόνο (ατμοσφαιρι-

κό αέρα) λόγω ανοιχτού περιβάλλοντος.

Κατόπιν των ανωτέρω, η γενικευμένη και καθολική μέχρι

σήμερα παραδοχή της νομολογίας, ότι πρόκειται για εκρη-

κτικό μηχανισμό ή βόμβα, παρά τον ως άνω πρωτογενή

εμπρηστικό, από επιστημονική θεώρηση, χαρακτήρα της,

αντιμετωπίζεται από τη νομολογία κατά τρόπο αδικαιολό-

γητα μη ορθό, ώστε να δημιουργεί σημαντικά ζητήματα σε

επίπεδο ουσιαστικού αλλά και δικονομικού ποινικού δι-

καίου. Αν ωστόσο, κατ’ εξαίρεση, η βόμβα μολότοφ σε ορι-

σμένο περιστατικό τύχει να προκαλέσει, εκτός από εμπρη-

σμό (εμπρηστικά αποτελέσματα) και έκρηξη (μηχανικά δηλ.

βλητικά ή ρηκτικά αποτελέσματα), είναι ένα ευκόλως επι-

στημονικά διαπιστώσιμο φαινόμενο, στα εγκληματολογικά

(επιστημονικά) εργαστήρια της ΔΕΕ / ΕΛΑΣ μέσω εργαστηρι-

ακών αναλύσεων και εξετάσεων, τις οποίες πρέπει να επιζη-

τεί ο ενεργών τη σχετική έρευνα. Επίσης τα μηχανικά (βλητι-

κά ή ρηκτικά) αποτελέσματα από ενδεχόμενη έκρηξη βόμβας

μολότοφ είναι ευκόλως διαπιστώσιμα ακόμη και εμπειρικά,

αφού η έκρηξη, αν και φυσικοχημικό φαινόμενο, προκαλεί

συγκεκριμένα και απτά αποτελέσματα, αντιληπτά διά των

αισθήσεων. Το πότε σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση υφί-

σταται έκρηξη, είναι ζήτημα πραγματικό, που κρίνεται ανέ-

λεγκτα αναιρετικά από το δικαστήριο της ουσίας. Ωστόσο

είναι νομικό ζήτημα το αν τα υπό του δικαστηρίου της ου-

σίας ανέλεγκτα γενόμενα δεκτά πραγματικά περιστατικά θε-

μελιώνουν ή όχι την πράξη της έκρηξης, οπότε η κρίση αυ-

τή ελέγχεται από τον Άρειο Πάγο. Ο δικαστής, λοιπόν, κρί-

νοντας υπόθεση στην οποία ανακύπτει η επίλυση ζητήματος,

όπου απαιτούνται ειδικές γνώσεις επιστήμης, όπως το αντι-

κείμενο της παρούσας μελέτης και πιο συγκεκριμένα, αν η

βόμβα μολότοφ προκάλεσε στη συγκεκριμένη υπόθεση πυρ-

καγιά (εμπρησμό) ή έκρηξη, μπορεί μεν να έχει, κατά την

πάγια θέση της νομολογίας, διακριτική ευχέρεια, όμως κρί-

νεται σκόπιμο να επιλέγει τη λύση της διενέργειας σχετικής

πραγματογνωμοσύνης. Αν ωστόσο δεν υιοθετεί τα πορίσμα-

τά της, όπως έχει διακριτική εξουσία, με βάση την αρχή της

ηθικής απόδειξης, οφείλει στην περίπτωση αυτή τουλάχι-

στον με ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία να καταλήγει

σε άλλα συμπεράσματα επιστημονικά τεκμηριωμένα και όχι,

όπως διεξοδικά και εμπεριστατωμένα αναλύεται πιο πάνω,

συμβαίνει μέχρι σήμερα στις περιπτώσεις με τη βόμβα μολό-

τοφ, όπου κατά τρόπο αυθαίρετο και με ανεπίτρεπτους νο-

μικούς ακροβατισμούς και έντεχνες κατασκευές, δηλ. χωρίς

την απαιτούμενη επαρκή αιτιολογία η νομολογία προβαίνει

σε κρίση, που αφίσταται και βρίσκεται σε ευθεία αντίθεση με

τις φυσικές επιστήμες (φυσικής και χημείας). Κάθε ποινική

υπόθεση στην οποία κρίνεται η νομική φύση της βόμβας μο-

λότοφ, αποτελεί ιδιαίτερη (ξεχωριστή) περίπτωση που δια-

κρίνεται από τα δικά της αντικειμενικά —και βέβαια υποκει-

μενικά— στοιχεία και δεν πρέπει να κρίνεται από τη νομολο-

γία αδιακρίτως, ενιαία και ταυτόσημα πάνω στην ίδια νομι-

κή βάση με άλλες παρόμοιες περιπτώσεις από το παρελθόν,

όπως μέχρι σήμερα αντιμετωπίζεται και κρίνεται από τη στά-

ση των αυθαίρετων επιλογών της.

Ο ως άνω εντελώς τυχαίος (ευκαιριακός - περιστασιακός),

παροδικός και από δευτερογενή αίτια εμφανιζόμενος εκρη-

κτικός χαρακτήρας της, που κατ’ εξαίρεση και μόνον κά-

τω από ειδικές και συγκεκριμένες προϋποθέσεις και συνθή-

κες, όπως ήδη προαναφέρθηκε, μπορεί να προσλάβει, δεν

μπορεί γενικευμένα και καθολικά σε κάθε περίπτωση να της

προσδώσει τον αποκλειστικό χαρακτήρα του εκρηκτικού μη-

χανισμού ή βόμβας, ούτε συνακόλουθα και της βενζίνης, —

πόσο μάλλον του πετρελαίου— με την οποία πληρούται αυ-

τή, ως εκρηκτικής ύλης, κατά την έννοια του άρθρου 1 παρ.

1 στοιχ. ε΄ και στ΄ αντίστοιχα του Ν 2168/1993. Η διαχρονι-

κά μέχρι και σήμερα αντίθετη θέση, που παγίως, πλην μεμο-

νωμένων περιπτώσεων, υποστηρίζεται από την ελληνική νο-

μολογία, τόσο του Ανώτατου Ακυρωτικού όσο και των δικα-

στηρίων της ουσίας, είναι απολύτως αδικαιολόγητη και όσο

η νομολογία με νομικούς ακροβατισμούς και έντεχνες ερμη-

νευτικές κατασκευές παραμένει σταθερά και χωρίς διάκριση

εγκλωβισμένη στην ίδια μη ορθή θέση της και αρνείται να

δεχτεί την επιστημονική ορθότητα αυτής της προβληματι-

κής της προσέγγισης, θα εγείρει πάντοτε προβληματισμούς

και θα δημιουργεί ζητήματα ποινικά και ποινικοδικονομι-

κά. Η εν λόγω ποινική προβληματική ερμηνευτική προσέγγι-

ση και συνακόλουθα η νομολογιακή επιλογή, αφού δεν μπο-

ρεί σε καμιά περίπτωση να δικαιολογηθεί, αφήνει περιθώ-

ρια σχολιασμού σκοπιμοτήτων, όπως π.χ. η επιβολή βαρύ-

τερων ποινών. Όμως δεν είναι λύση αυτή για την αντεγκλη-

ματική αντιμετώπιση της συγκεκριμένης και πάντα επίκαι-

ρης μορφής εγκληματικότητας, προερχόμενης κυρίως από

ομάδες του αντιεξουσιαστικού ή του αυτοπροσδιοριζόμενου

αναρχικού χώρου —και όχι μόνο— και προστασίας της δημό-

σιας τάξης και κοινωνικής ασφάλειας. Ένα τόσο σοβαρό ποι-

νικό πρόβλημα, που απασχολεί στη χώρα μας σχεδόν σε κα-

θημερινή βάση τη δικαστηριακή πρακτική, δεν αντιμετωπί-

ζεται με το κυρωτικό οπλοστάσιο του ποινικού δικαίου, αλλά

με μια άμεσα εύστοχη νομοθετική παρέμβαση της Πολιτείας,

ως μέτρο αντεγκληματικής πολιτικής, η οποία θα δώσει τέ-

λος και θ’ ανασχέσει την όλη προβληματική από τα ανακύ-

πτοντα εκ της ατυχούς μέχρι σήμερα νομολογιακής προσέγ-

γισης του χαρακτήρα της προαναφερόμενα ποινικά και ποι-

νικοδικονομικά ζητήματα, προς όφελος χρηστής απονομής

της δικαιοσύνης.

_