Ο χάρτης της εγκληματικότητας: Μείωση, μετάλλαξη και αυτοδικία

Ένα μείζον κοινωνικό ζήτημα, αυτό της ασφάλειας των πολιτών, ήρθε για μια ακόμη φορά στην επιφάνεια μέσα από δυο τραγικά περιστατικά των τελευταίων ημερών, εκείνο δηλαδή της

Γλυφάδας, όπου ένας 88χρονος πυροβόλησε εναντίον δύο επίδοξων ληστών του, όσο κι αυτό της Κηφισιάς, όπου ένας 52χρονος επιχειρηματίας τραυματίστηκε σοβαρά, καθώς δέχτηκε πυρά κατά της διάρκεια ληστείας.

Οι δυο υποθέσεις, που έλαβαν χώρα με διαφορά λίγων ημερών, βρέθηκαν, όπως είναι φυσικό, στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, καθώς θεωρήθηκαν (από ΜΜΕ, πολιτικά κόμματα κλπ.) τρόπον τινά αλληλένδετες. Πολλοί ήταν αυτοί δηλαδή που υποστήριξαν πως η τραγική κατάληξη στη ληστεία της Κηφισιάς (με τον 52χρονο επιχειρηματία να νοσηλεύεται πλέον σε κρίσιμη κατάσταση) «δικαίωσε» την αντίδραση του 88χρονου, ο οποίος είχε οδηγηθεί λίγες μέρες πριν στον εισαγγελέα κατηγορούμενος για βαριά σκοπούμενη σωματική βλάβη καθώς και για παράνομη οπλοχρησία.
Από την άλλη, τόσο η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη όσο κι η φυσική της Ελληνικής Αστυνομίας φρόντισαν εξαρχής να διαχωρίσουν τη θέση τους από τέτοιου είδους φαινόμενα αυτοδικίας. Ο Νίκος Τόσκας το κατέστησε σαφές μέσω μιας δήλωσης που συζητήθηκε πολύ («εδώ δεν είμαστε Φαρ Ουέστ» είχε επισημάνει σε ραδιοφωνική του συνέντευξη), ενώ και μετά την αιματηρή ληστεία της Κηφισιάς έκανε έκκληση στα ΜΜΕ να μη μεταφέρουν λάθος μηνύματα, γιατί αυτά «σημαίνουν μεγάλα προβλήματα και σε μερικές περιπτώσεις απώλειες». Επιπλέον, τόνισε πως τα πράγματα πρέπει να μπαίνουν στη σωστή θέση τους, αναφερόμενος σε στοιχεία που καταδεικνύουν τη μείωση της εγκληματικότητας.

Από τη δική της μεριά, η ΕΛΑΣ εξέδωσε ανακοίνωση, με την οποία παρείχε στους πολίτες οδηγίες αντιμετώπισης περιπτώσεων διάρρηξης. Σε αυτές, μεταξύ άλλων επεσήμαινε την ανάγκη να παραμείνουν ήρεμοι, να μην προβούν σε ενέργειες που μπορεί να προκαλέσουν βίαιη αντίδραση εκ μέρους των δραστών, όπως για παράδειγμα να αρχίσουν να ουρλιάζουν ή να επιχειρήσουν να βγάλουν την κουκούλα, εφόσον αυτοί έχουν καλυμμένο το πρόσωπό τους. Παράλληλα, σημείωνε πως στόχος των διαρρηκτών δεν είναι ποτέ ο φόνος, καθώς αυτός προκύπτει στον πανικό που προκαλείται από την αντίδραση των θυμάτων (χτυπήματα εκφοβισμού) ή από την προσπάθεια των ληστών να περιορίσουν το θύμα (φίμωση, δέσιμο, κλπ.) που προκαλεί το θάνατο του.

Σε κάθε περίπτωση, η αλήθεια είναι πως τα επίσημα στατιστικά στοιχεία που έδωσε πριν από λίγο καιρό στη δημοσιότητα η ΕΛΑΣ καταδεικνύουν πράγματι μείωση των φαινομένων μεγάλης εγκληματικότητας. Πιο συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορά τις ληστείες, το 2017 διαπράχθηκαν σε όλη την επικράτεια 453 λιγότερες ληστείες σε σύγκριση με το 2016 και συγκεκριμένα 4.271 έναντι 4.724, (μείωση 9,6%) ενώ μειώσεις καταγράφονται και στις πόλεις της Αθήνας και Θεσσαλονίκης (6,9% και 24,4% αντίστοιχα. Την ίδια στιγμή πάντως, οι ειδικοί επισημαίνουν πως την τελευταία οκταετία παρατηρείται μια μετατόπιση της στόχευσης σε ό,τι έχει να κάνει με τις ληστείες. Ειδικότερα, αναφέρουν ότι από το 2010 και μετά, λόγω και των ιδιαίτερων μέτρων ασφαλείας, έχουν περιοριστεί σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό οι ληστείες σε τράπεζες, ενώ ακριβώς αντίστροφη πορεία έχουν ακολουθήσει οι διαρρήξεις σε σπίτια. Πόσο πιθανό είναι όμως αυτή η μετάλλαξη της εγκληματικότητας να γεννήσει και σε άλλους την ιδέα της αυτοδικίας και πόσο επικίνδυνο θα είναι τελικά κάτι τέτοιο;

«Κράτος δικαίου σημαίνει πως το κράτος έχει το μονοπώλιο της βίας»

«Αυτή η τάση υπήρχε εδώ κι αρκετό καιρό. Υπάρχουν πράγματι συμπολίτες μας που είναι έτοιμοι να πάρουν τα όπλα» τονίζει μιλώντας στο tvxs η καθηγήτρια εγκληματολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου, Σοφία Βιδάλη, ενώ αφήνει παράλληλα αιχμές για τη στάση που τηρούν πολλά ΜΜΕ πάνω στο ζήτημα: «Δε λένε πως θέλουνε την οπλοκατοχή, δεν πιστεύω άλλωστε πως πραγματικά επιθυμούν κάτι τέτοιο, θέλουν απλά να δημιουργήσουν πρόβλημα. Λένε απλά πως οι πολίτες κάπως πρέπει να προστατευτούν, αφήνοντας ορθάνοιχτο αυτό το ενδεχόμενο. Κάπως έτσι η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο προβληματική», σημειώνει χαρακτηριστικά.

Η κ. Βιδάλη είναι απολύτως σαφής απέναντι στα φαινόμενα αυτοδικίας: «Παρότι είναι δεδομένο πως η εμπειρία της ληστείας είναι πολύ τραυματική για το θύμα, δεν είναι σε καμιά περίπτωση λύση να παίρνει ο καθένας τα όπλα», τονίζει κι υπενθυμίζει τα τραγικά αποτελέσματα που έχει η εξάπλωση της οπλοκατοχής στις ΗΠΑ. «Πρέπει να μάθουμε να έχουμε εμπιστοσύνη στο κράτος δικαίου. Και κράτος δικαίου σημαίνει πως το κράτος έχει το μονοπώλιο της βίας. Κι αυτό γιατί είναι το μόνο που μπορεί να φερθεί δίκαια και απέναντι στο θύμα αλλά κι απέναντι στο θύτη» επισημαίνει η κ. Βιδάλη. Επιπλέον, θεωρεί πως τυχόν κύκλος της βίας θα οδηγήσει σε ακόμη χειρότερα αποτελέσματα: «Παλιότερα δε θα διανοείτο διαρρήκτης να μπει με όπλο σε σπίτι. Πιστεύουμε πως θα αποτραπεί αν ο ιδιοκτήτης έχει όπλο; Την επόμενη θα μπει με καλάσνικοφ» αναφέρει με νόημα.

«Η αυτοδικία είναι πιθανό να οδηγήσει σε πολύ βαριά ποινή»

«Κάποιος που προβαίνει σε αυτοδικία κινδυνεύει να καταδικαστεί ακόμη και με μεγαλύτερη ποινή από εκείνον από τον οποίο ενδεχομένως να προσπαθεί να προστατευτεί, αν θεωρηθεί πως υπερέβη τα όρια» σημειώνει από τη μεριά του ο γνωστός ποινικολόγος, Γιώργος Παπαδάκης, φέρνοντας ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: «Αν κάποιος διαπράξει ληστεία, δε θα φάει ισόβια. Αν όμως κάποιος στην προσπάθεια του να τον σταματήσει τον σκοτώσει, τότε η ποινή θα είναι πολύ βαριά».

Ο κ. Παπαδάκης σημειώνει παράλληλα ότι σημαντικό ρόλο θα παίξει η εκτίμηση της κατάστασης εκείνου που μπορεί να έχει προβεί σε μια τέτοια πράξη: «Προφανώς αν αποδειχτεί πως βρισκόταν σε καθεστώς δικαιολογημένου φόβου ή ταραχής, θα αντιμετωπιστεί ευνοϊκότερα. Σε κάθε περίπτωση όμως, εφόσον κριθεί πως υπήρξε υπέρβαση των ορίων, είναι δύσκολο να μην υπάρξει σοβαρή ποινή για κάποιον που θα διαπράξει αυτοδικία».

tvxs.gr

_