Το «Τάμα», η παρωδία της χούντας και το... όραμα των «18»

Δημοσίευμα εφημερίδας επί χούντας όπου απεικονίζεται ο πραξικοπηματίας Γεώργιος Παπαδόπουλος να «ενημερούται διά τον Ναόν του Σωτήρος» επιτηρώντας τις μακέτες που συμμετείχαν σε κάποιον πανελλήνιο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό

Μια μεγαλομανή ιδέα του παρελθόντος, που θα ήταν εξαιρετικά χιουμοριστική εάν δεν είχε συνδεθεί με το μεγαλύτερο οικονομικό σκάνδαλο της δικτατορίας των συνταγματαρχών και
την οικονομική αφαίμαξη χιλιάδων πιστών πολιτών, επανέφερε στην επικαιρότητα η ερώτηση 18 βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας και των Ανεξάρτητων Ελλήνων για την ανέγερση του «Τάματος του Εθνους» σε κεντρικό σημείο της πρωτεύουσας.

Η ιστορία του «Τάματος» ξεκινάει με το τέλος της ελληνικής Επανάστασης. «Οταν η τοπική περιφέρεια της Ελλάδος και η καθέδρα της Κυβερνήσεώς της κατασταθώσιν οριστικώς και οι οικονομικοί πόροι του κράτους επιτρέψωσι, θέλει ανεγερθεί κατά διαταγήν της Κυβερνήσεως εις την καθέδραν αυτής Ναός επ' ονόματι του Σωτήρος τιμώμενος» είχε τάξει η Δ' Εθνοσυνέλευση του Αργους ως «ευχαριστώ» στον Θεό για την απελευθέρωση της χώρας από τους Τούρκους. Και μπορεί οι «οικονομικοί πόροι του κράτους» να μην το επέτρεψαν ποτέ, όμως η κατασκευή ενός φαραωνικού ναού που θα ήταν «το τρίτο αρχιτεκτονικό οικοδόμημα των Αθηνών, μετά τον κλασικό Παρθενώνα και τον βυζαντινό Λυκαβηττό» γινόταν συχνά-πυκνά αντικείμενο συζήτησης και φιλόδοξων σχεδίων.

Ο λόφος του Αρδηττού, το Ζάππειο και το Πεδίον του Αρεως ήταν για πολλές δεκαετίες τα σημεία της Αθήνας που είχαν κριθεί καταλληλότερα για την ανέγερση του ναού. Το 1930, μάλιστα, ο Αλέξανδρος Ζαΐμης τον θεμελίωσε στο Πεδίον του Αρεως. Η πιο φιλόδοξη απόπειρα για την εκπλήρωση του τάματος, ωστόσο, έγινε την περίοδο της δικτατορίας, με καταστροφικά αποτελέσματα τα οποία πιθανότατα κερδίζουν την κορυφαία θέση στη λίστα των «σκανδάλων της Επταετίας».
Οι Απριλιανοί ήταν πιστοί στο δόγμα «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών», αλλά χρειάζονταν και ένα μεγάλο έργο για να το αποδείξουν. Ο Ναός του Σωτήρος ήταν η πιο προφανής λύση, και ως καταλληλότερο σημείο για την ανέγερσή του κρίθηκαν τα Τουρκοβούνια. Στη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου της 5ης Ιανουαρίου 1969, στην οποία είχε λάβει μέρος ο τότε Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος Α', αποφασίστηκε η σύσταση «Ανώτατης Επιτροπής» για την επίβλεψη του έργου. Πρόεδρός της ήταν ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, ενώ μέλη ορίστηκαν ο Αρχιεπίσκοπος, ο Στυλιανός Παττακός, ο Νικόλαος Μακαρέζος και αρκετοί υπουργοί και υφυπουργοί. Μία δεύτερη επιτροπή, το «Γνωμοδοτικό Συμβούλιο», αποτελούμενη από πανεπιστημιακούς και τον δήμαρχο Αθηναίων, συστάθηκε για να καλύψει την τεχνική και καλλιτεχνική πλευρά του εγχειρήματος.
Το πραγματικά μεγάλο έργο, πάντως, το έκανε το «Ειδικό Ταμείο», το οποίο εισέπραξε από δωρεές, δάνεια και από τον κρατικό προϋπολογισμό περίπου 450 εκατ. δραχμές και ξόδεψε τα 400 εκατ. χωρίς να καταφέρει να παρουσιάσει ούτε ένα τελικό σχέδιο. Στα δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής διαβάζουμε για τη δωρεά 25 εκατ. από την Τράπεζα της Ελλάδος, 10 εκατ. από τον Δήμο Αθηναίων, καθώς και μικρότερων ποσών από απλούς πολίτες που έβαλαν το χέρι στην τσέπη δίνοντας σημαντικά για την εποχή ποσά.
Ο τυφλός αστυφύλακας και το εφάπαξ

Σατιρικό σκίτσο του Μποστ με τον τίτλο «Κουτσοί, στραβοί στο Ναό του Σωτήρος», το οποίο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Αντί» κατά τη Μεταπολίτευση

«Χαρακτηριστική είναι η προσφορά του τυφλού πρώην αστυφύλακος κ. Κ. Ι. Λουφάνη, Θεμιστοκλέους 14 Αιγάλεω, ο οποίος προσέφερε 300 δρχ. διά την ανέγερσιν του Ναού του Σωτήρος... Ο κ. Ι. Ζήκος, δημοδιδάσκαλος εις Βρυόφυτον Πρεβέζης, προσέφερε 400 δρχ.», έγραψε η «Μακεδονία», ενώ τα «Νέα» έκαναν αναφορά σε συνταξιούχο δημόσιο υπάλληλο ο οποίος θυσίασε όλο το εφάπαξ του, ύψους 109.455 δρχ., για να λάβει «τα συγχαρητήρια του Πρωθυπουργού διά του υπουργού Παιδείας».Πού εξαφανίστηκε όμως το 90% των χρημάτων που συγκεντρώθηκαν; Σύμφωνα με τον τελικό απολογισμό, πήγε σε απαλλοτριώσεις, δαπάνες μελετών και δαπάνες διοίκησης και λειτουργίας. Οι δαπάνες μελετών αφορούσαν σε μεγάλο βαθμό τους τρεις αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς που έγιναν για την επιλογή του τελικού σχεδίου και σημείωσαν παταγώδη αποτυχία παρά τα τεράστια χρηματικά έπαθλα που τους συνόδευαν. Στους διαγωνισμούς έλαβαν μέρος 7, 35 και 31 από τους 1.857 της χώρας και η ποιότητα των σχεδίων που παρουσιάστηκαν ήταν τόσο κακή ώστε όλοι κηρύχθηκαν άγονοι. Ωστόσο, ξοδεύτηκαν περίπου 4 εκατ. δραχμές ως επιβράβευση στους καλύτερους απ' όσους συμμετείχαν.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, πάντως, το «καλύτεροι» ήταν σχετικό. Λίγους μήνες μετά την πτώση της δικτατορίας, το περιοδικό «Αντί» έκανε ένα μεγάλο αφιέρωμα στο «Τάμα του Εθνους» και παρουσίασε μερικές από τις μακέτες που είχαν απορριφθεί. Τα σχέδια ήταν κακόγουστα, ακόμα και για ένα καθεστώς που δεν φημιζόταν για την αισθητική του.
Ο Πελοποννήσιος και το... 1821

Δύο από τα πολυάριθμα (κακόγουστα) αρχιτεκτονικά σχέδια του ναού που έλαβαν μέρος στους πολυέξοδους -και άγονους- διαγωνισμούς που κήρυξαν οι Απριλιανοί

Η μεταπολίτευση έβαλε το «Τάμα» οριστικά στο χρονοντούλαπο, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις προθέσεις της Πολιτείας. Σε προσωπικό επίπεδο υπάρχουν ακόμα και σήμερα άνθρωποι που αγωνίζονται για την ανέγερσή του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Πελοποννήσιος επιχειρηματίας Ιωάννης Αναγνωστόπουλος, ο οποίος έχει δεσμευτεί ότι θα διαθέσει ολόκληρη την περιουσία του για την ανέγερση του ναού. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια έχει ιδρύσει με τη σύζυγό του τον σύλλογο «Οι Φίλοι του Τάματος του Εθνους», με σκοπό το έργο να έχει ολοκληρωθεί μέχρι το 2021, δηλαδή τη χρονιά που συμπληρώνονται 200 έτη από το 1821.ΣΤΕΛΙΟΣ ΒΟΓΙΑΤΖΑΚΗΣ

Η ΕΡΩΤΗΣΗ ΤΩΝ 16 ΤΗΣ ΝΔ, ΤΟ «ΑΚΥΡΟ» ΑΠΟ ΜΗΤΣΟΤΑΚΗ ΚΑΙ ΤΟ... ΠΑΡΤΙ ΣΤΑ SOCIAL MEDIA
Με παρέμβαση του Κυριάκου Μητσοτάκη αποσύρθηκαν οι υπογραφές των βουλευτών της ΝΔ από το κείμενο της ερώτησης για την εκπλήρωση του λεγόμενου «Τάματος του Εθνους περί ανεγέρσεως Ιερού Ναού του Σωτήρος Χριστού στην Αθήνα». Πηγές της Πειραιώς κάνουν λόγο για «αστοχία που διορθώθηκε», αναφέροντας ότι «ο πρόεδρος χαράσσει τη γραμμή του κόμματος», όπως και έπραξε, αλλά το βέβαιο είναι ότι δημιουργήθηκαν εντυπώσεις και προκλήθηκαν αντιδράσεις. Κάποιοι έκαναν λόγο για ελλιπή συντονισμό του κοινοβουλευτικού έργου από την πλευρά της ΝΔ, αν και είναι σαφές ότι οι βουλευτές έχουν κάθε δικαίωμα να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, οπότε δεν τίθεται στην πραγματικότητα ζήτημα για ενέργεια για την οποία θα έπρεπε ενδεχομένως να είχε ενημερωθεί η ηγεσία.
Σύμφωνα με πληροφορίες, εκείνο που ενόχλησε ήταν κυρίως το περιεχόμενο της συγκεκριμένης ερώτησης, ενώ ρόλο έπαιξε και το γεγονός ότι τη συνυπέγραφαν ο βουλευτής των ΑΝΕΛ Δημήτρης Καμμένος και ο ανεξάρτητος βουλευτής Νίκος Νικολόπουλος. Την επερώτηση από τη ΝΔ υπέγραψαν αρχικά οι: Σ. Αναστασιάδης, Γ. Βαγιωνάς, Κ. Βλάσης, Γ. Γιακουμάτος, Στ. Γιαννάκης, Θ. Δαβάκης, Θ. Καράογλου, Γ. Κασαπίδης, Κ. Κατσαφάδος, Δ. Κυριαζίδης, Γ. Μαρτίνου, Β. Μπασιάκος, Χρ. Μπουκώρος, Κ. Παπακώστα, Ελ. Ράπτη, Κ. Σκρέκας.
Το θέμα πήρε γρήγορα διαστάσεις και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με πολλούς χρήστες να σχολιάζουν την ερώτηση των βουλευτών.
Κ. ΤΖΑΒΑΡΑ