Στις εγκαταστάσεις της οδού Μικράς Ασίας 75 στου Γουδή, τα όρια μεταξύ ζωής και θανάτου είναι εξαιρετικά αδύναμα. Μία εξέταση μπορεί να κρίνει πώς πέθανε κάποιος. Η ίδια εξέταση μπορεί
επίσης να κρίνει με ποιο τρόπο έδρασε ένα πρόσωπο, ύποπτο για εγκληματική πράξη. Το Εργαστήριο Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών διερευνά τους εξωγενείς παράγοντες ενός θανάτου. Ενός θανάτου που δεν προήλθε από φυσικά αίτια. Ρόλος των ιατροδικαστών είναι να άρουν τις αμφιβολίες.
Γράφει ο Γιώργος Λαμπίρης
Φωτογραφίες: Γιάννης Κέμμος
Φωτογραφίες: Γιάννης Κέμμος
Αιφνίδιοι θάνατοι, τροχαία, δολοφονίες, βιασμοί, αυτοκτονίες και πολλές άλλες ενέργειες που μεταβάλλουν την ανθρώπινη υπόσταση, αναζητούν ενδείξεις και στη συνέχεια απαντήσεις δια χειρός, δια στόματος και δια μονογραφής των ιατροδικαστών του εργαστηρίου. Η καθηγήτρια, Χαρά Σπηλιοπούλου, είναι η διευθύντρια του τμήματος από το 2003.
Ενώ βρισκόμαστε στο γραφείο της δείχνει μία εικόνα της Παναγίας της Υπάρχουσας. Της την έκανε δώρο ένας πατέρας κάποια χρόνια νωρίτερα. «Αυτό που βλέπετε είναι το πιο σημαντικό κειμήλιο που αποκόμισα από τη δουλειά μου μέχρι σήμερα», παραδέχεται, παρά το γεγονός ότι στη συνέντευξη που ακολουθεί, δηλώνει ανεπηρέαστη από κάθε περιστατικό που καλείται να αντιμετωπίσει και τα αίτια που το προκάλεσαν.
Κάποια στιγμή αυτός ο πατέρας ζήτησε να τη συναντήσει. Είχαν περάσει δύο χρόνια από το θάνατο του παιδιού του σε τροχαίο. Κρατούσε την εικόνα τυλιγμένη σε ένα χαρτί όταν της την παρέδωσε.
«Την είχε στα πόδια του το παιδί όταν τράκαρε…», της είπε.
Από τότε η εικόνα βρίσκεται ταξινομημένη μαζί με αρκετές ακόμα στο ερμάριο με τη μικρή γυάλινη συρόμενη πόρτα στην πλάτη του γραφείου της.
Διαβάστε τη συνέντευξη που παραχώρησε η διευθύντρια του Εργαστηρίου Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας στο newsbeast.gr:
Ξεκινώντας τη συνέντευξη μαζί της, το πρώτο που ρώτησα ήταν πώς δημιουργήθηκε το εργαστήριο Τοξικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθότι παλαιότερα υπηρεσία που αναλάμβανε ιατροδικαστικές πράξεις ήταν αποκλειστικά εκείνη του υπουργείου Δικαιοσύνης…
«Το 1992 ψηφίστηκε ο νόμος 2091, και με το άρθρο 123 δόθηκε η δυνατότητα και τους πανεπιστημιακούς ιατροδικαστές να διενεργούν ιατροδικαστικές πράξεις. Ο νόμος έδινε το δικαίωμα στα αστυνομικά τμήματα να επιλέγουν σε ποιον από τους δύο φορείς -την ιατροδικαστική υπηρεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης ή εκείνη του Πανεπιστημίου Αθηνών- θα ανέθεταν την έρευνα», λέει η διευθύντρια του εργαστηρίου Τοξικολογίας.
«Το 2011 με διαταγή του αρχηγείου της ελληνικής αστυνομίας, η Αττική χωρίστηκε σε δύο τμήματα. Έτσι, ορισμένες περιοχές ανήκουν στην ευθύνη των πανεπιστημιακών ιατροδικαστών και κάποιες άλλες στους ιατροδικαστές της ιατροδικαστικής υπηρεσίας. Το Πανεπιστήμιο αυτή τη στιγμή έχει αρμοδιότητα για τα περιστατικά στη Βορειοανατολική και στη Νοτιοανατολική Αττική. Η ιατροδικαστική υπηρεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης από την πλευρά της έχει ως χώρο ευθύνης το κέντρο των Αθηνών, καθώς και τη Δυτική Αττική», λέει η κυρία Σπηλιοπούλου.
Αναλύοντας το ρόλο των ιατροδικαστών εξηγεί ότι εκτός από τις δικαστικές υποθέσεις, παραδίδουν μαθήματα σε φοιτητές της Ιατρικής και της Φαρμακευτικής Σχολής, μεταπτυχιακών προγραμμάτων στο Βιολογικό, καθώς διδάσκονται ιατρική και ό,τι μπορεί να σχετίζεται με την ορθή άσκηση της Ιατρικής.
Το μοναδικό διαπιστευμένο εργαστήριο με ΙSO για ναρκωτικά
Όπως εξηγεί η καθηγήτρια, «η μονάδα τοξικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών είναι η μοναδική που διαθέτει πλήρες εργαστηριακό ISO για τα ναρκωτικά στα βιολογικά υλικά. Οι μέθοδοι που εφαρμόζουμε και ο τρόπος που δουλεύουμε, ελέγχονται μία φορά το χρόνο από το Εθνικό Συμβούλιο Διαπίστευσης, οι οποίοι κρίνουν εάν οι μέθοδοι που εφαρμόζουμε στα βιολογικά υλικά είναι οι ενδεδειγμένη και εάν τα αποτελέσματά μας είναι αξιόπιστα. Επίσης λαμβάνουμε μέρος σε διεθνείς αγώνες πιστοποίησης από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας με στόχο να είμαστε βέβαιοι πως όταν βγάζουμε ένα αποτέλεσμα είναι το πραγματικό και όχι ψευδώς αρνητικό ή ψευδώς θετικό. Έχουμε εστιάσει κυρίως στη διαπίστευση των μεθόδων για τα ναρκωτικά ή το οινόπνευμα δεδομένου είναι τα πιο συχνά περιστατικά που συναντάμε. Οι ουσίες αυτές απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή κατά την ανίχνευση, καθώς το οινόπνευμα μπορεί να σχετίζεται με ένα τροχαίο ατύχημα».
Μιλάει για τη σημασία της μονάδας δικαστικής ανθρωπολογίας. «Εάν βρεθεί ένας σκελετός ή σκελετικό υπόλειμμα κάπου, θα πρέπει να το εξετάσει ένας ειδικός επιστήμονας».
«Επομένως τώρα που πραγματοποιούνται έρευνες για τα οστά του Μπεν στην Κω θα εξετάσετε εσείς;» είναι το αμέσως επόμενο ερώτημά.
«Θεωρώ ότι αν βρεθούν τα οστά του παιδιού, λογικά θα μας αποσταλούν. Από τα οστά θα μπορέσουμε να προσδιορίσουμε το φύλο, την ηλικία, το χρόνο ταφής, καθώς κι αν το συγκεκριμένο άτομο φέρει κακώσεις, οι οποίες ενδεχομένως θα μπορούσαν να έχουν επιφέρει το θάνατό του».
- Υπάρχει τρόπος να διαπιστώσετε την ταυτότητα από το σκελετό που σας αποστέλλεται;
«Εάν υπάρχουν δόντια ανάμεσα στα ευρήματα καθώς και οδοντόγραμμα, ασφαλώς μπορούμε να διαπιστώσουμε την ταυτότητα του ατόμου. Επίσης, εάν οι γονείς του παιδιού δώσουν δείγμα DNA και λάβουμε DNA και από το οστό του παιδιού, τα αποστέλλουμε στο εργαστήριο DNA της αστυνομίας, το οποίο ταυτοποιεί εάν πρόκειται για το συγκεκριμένο πρόσωπο ή όχι.
- Τα πιο συνηθισμένα περιστατικά που αντιμετωπίζετε ποια είναι;
«Κυρίως αιφνίδιοι θάνατοι, αλλά και θάνατοι από τροχαία ατυχήματα αποτελούν τα πιο συνηθισμένα περιστατικά. Είναι γεγονός ότι τα τροχαία αποτελούν ανοιχτή πληγή για την Ελλάδα. Και θα σας εξηγήσω τι εννοώ: πολλές φορές οδηγώ και βλέπω μία μηχανή να με προσπερνάει με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Στις περιπτώσεις θανάτων από τροχαία εμπλέκονται συχνά παράγοντες όπως το οινόπνευμα ή τα ναρκωτικά. Αντιμετωπίζουμε επίσης θανάτους από αυτοκτονίες ή εγκληματικές ενέργειες, ιατρική αμέλεια αλλά και ό,τι ακόμα μπορείτε να φανταστείτε», σημειώνει η κυρία Σπηλιοπούλου.
- Ποια αποτελεί κατά την άποψή σας την πιο απάνθρωπη μορφή εγκληματικής πράξης;
«Αυτό που με συγκλονίζει είναι όταν δολοφονείται ένα άτομο από μέλος της οικογένειάς του. Αντιμετωπίζουμε αρκετά συχνά τέτοια περιστατικά. Κάποιος μάλιστα είχε σκοτώσει και τεμαχίσει τη γιαγιά του. Αυτές οι πράξεις είναι βιαιότερες από το να σκοτώσει κάποιος έναν άγνωστο για να τον ληστέψει. Με αφήνει αμήχανη όταν αντιμετωπίζω τέτοιες υποθέσεις».
- Εξετάζετε και περιπτώσεις ανθρώπων, οι οποίοι βρίσκονται στη ζωή; Όταν για παράδειγμα ένα παιδί έχει κακοποιηθεί;
«Ασφαλώς και εξετάζουμε τέτοιου είδους περιστατικά. Επειδή βρισκόμαστε κοντά στο νοσοκομείο Παίδων, δεχόμαστε συχνά παραγγελίες να διερευνήσουμε τέτοια φαινόμενα είτε από τους εισαγγελείς ανηλίκων, είτε από τη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση.
Θα μπορούσα να πω πάντως ότι οι παιδίατροι στο σύνολό τους είναι πολύ ευαισθητοποιημένοι με τα κακοποιημένα παιδιά. Από τη στιγμή που ένα κακοποιημένο παιδί για οποιοδήποτε λόγο, πέσει στα χέρια ενός γιατρού, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα το αναφέρει στις αρχές».
- Πώς γίνεται κάποιος ιατροδικαστής;
«Αποφοιτεί από την Ιατρική και στη συνέχεια επιλέγει ως ειδικότητα την ιατροδικαστική στις Ιατρικές Σχολές Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων».
- Πόσο συχνά επεμβαίνετε για να εξετάσετε κάποιο άτομο στο σημείο που εντοπίζεται η σωρός του;
«Όταν κρίνει η αστυνομία ότι ένα περιστατικό είναι ύποπτο και προέρχεται από αιφνίδιο θάνατο, μάς ειδοποιεί, και ο ιατροδικαστής που εφημερεύει μεταβαίνει εκεί συνοδεία αστυνομικών. Εξετάζουμε το χώρο, προσπαθούμε να συλλέξουμε στοιχεία σε σχέση με το χρόνο του θανάτου, το όργανο που προκάλεσε τις κακώσεις, τις συνθήκες θανάτου και την ταυτότητα του νεκρού. Όταν ολοκληρώσουμε την εξέταση, δειγματίζουμε ό,τι κρίνουμε απαραίτητο. Στη συνέχεια δίνουμε εντολή να μεταφερθεί το πτώμα στο νεκροτομείο Αθηνών, όπου πραγματοποιείται η διαδικασία της νεκροψίας-νεκροτομής».
- Πόσο συχνά εμφανίζονται περιστατικά ανθρώπων που πεθαίνουν και δεν γίνεται ποτέ γνωστή η ταυτότητά τους;
«Είναι γεγονός ότι κυρίως το τελευταίο χρονικό διάστημα λόγω των έντονων μεταναστευτικών ροών περνάει ο καιρός και δεν ανακαλύπτουμε ποτέ ποιος είναι ο άνθρωπος που πεθαίνει. Επομένως πολλοί πρόσφυγες ή μετανάστες θάβονται ως αγνώστου ταυτότητας.
Είμαι της άποψης ότι σε κάθε νεκρό πρέπει να αποδίδονται οι τιμές που του αξίζουν. Βεβαίως ένας νεκρός δεν αποτελεί πλέον φυσικό πρόσωπο. Δεν έχει δικαιώματα. Έχει όμως μία ιστορία ως άτομο. Προσωπικά θα με ενοχλούσε εάν ήμουν Χριστιανή και πέθαινα σε ένα μουσουλμανικό κράτος, να με έθαβαν σε μουσουλμανικό νεκροταφείο. Και το αντίθετο.
Έτσι, εάν δεν βρούμε ποιος είναι ο νεκρός, θάβεται σε άγνωστο τάφο σε κάποιο δικό μας νεκροταφείο, με μία συνοπτική κηδεία την οποία επειδή δεν μας καλύπτει τα έξοδα το υπουργείο Δικαιοσύνης την πληρώνουμε από τα χρήματα του Πανεπιστημίου».
- Τι μπορεί να εμποδίσει την αναγνώριση ενός πτώματος;
«Μία από τις βασικότερες αιτίες είναι να έχει πεθάνει σε κάποιο απομακρυσμένο μέρος. Εάν δηλαδή φύγει από την Αθήνα για να πάει στη Θεσσαλονίκη. Σε αυτή την περίπτωση είναι δύσκολο να συντονιστούν όλες οι υπηρεσίες και να ταυτοποιήσουν το συγκεκριμένο άτομο. Ευτυχώς δημιουργήθηκε η τράπεζα DNA στην αστυνομία. Έτσι, όταν έχουμε ένα νεκρό είμαστε υποχρεωμένοι να στείλουμε γενετικό υλικό στην τράπεζα DNA.
Στη συνέχεια, εάν κάποιος δηλώσει εξαφάνιση δικού του ανθρώπου καλείται από την αστυνομία να δώσει γενετικό υλικό, ώστε να πραγματοποιηθεί η ταυτοποίηση, κάτι που δεν συνέβαινε κατά το παρελθόν. Σταδιακά αρχίζει και περιορίζεται η έκταση του συγκεκριμένου φαινομένου. Ωστόσο υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δεν έχουν συγγενείς ή τα παιδιά τους έχουν φύγει για το εξωτερικό, με αποτέλεσμα να τους αναζητούν αρκετούς μήνες μετά, αφότου τους έχουμε θάψει».
- Σε αυτή την περίπτωση τα παιδιά δεν θα βρουν ποτέ τους γονείς τους;
«Θα πρέπει να ψάξουν πάρα πολύ. Εμείς από την πλευρά μας διαθέτουμε φωτογραφικό αρχείο, κρατάμε το DNA, ενώ μπορούμε να περιγράψουμε ακόμα και τα ρούχα που φορούσε το πρόσωπο αυτό. Ωστόσο εάν κάποιος έχει να δει τον πατέρα του ένα χρόνο πριν, είναι δύσκολο να γνωρίζει τι φορούσε, αλλά και πώς ήταν ακριβώς ή εάν είχε πάρει περισσότερα κιλά».
- Σε ποιες περιπτώσεις παραγγέλλεται εκταφή νεκρού;
«Καταρχάς η παραγγελία της νεκροψίας-νεκροτομής είναι μία πράξη που τη διατάζει είτε το άτομο που πραγματοποιεί την προανάκριση, είτε ο εισαγγελέας ή ο ανακριτής.
Νεκροψία-νεκροτομή γίνεται σε δύο περιπτώσεις: όταν ένας άνθρωπος περπατάει στο δρόμο, τον πιάσει ένας ξαφνικός πόνος και πέσει νεκρός. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε άγνωστο παθολογικό ιστορικό. Πρόκειται για ένα άτομο, το οποίο δεν επισκέπτεται γιατρούς, δεν λαμβάνει φάρμακα και ξαφνικά πέφτει νεκρό από άγνωστη αιτία. Είναι γεγονός μάλιστα ότι οι αιφνίδιοι θάνατοι δεν έχουν ηλικία. Μπορεί για παράδειγμα να πεθάνει ένα παιδί 15 ή 20 ετών από καρδιά.
Η δεύτερη περίπτωση στην οποία διενεργείται νεκροτομή είναι το ενδεχόμενο ένας θάνατος να οφείλεται σε εγκληματική ενέργεια. Κάνουμε νεκροτομές εξωτερικού αιτίου, όπως μία φωτιά, ένα μαχαίρι, ένα πυροβόλο όπλο, πτώση από ύψος, οδικό τροχαίο ατύχημα, πνιγμός, απαγχονισμός και άλλες περιπτώσεις. Εκεί ανεξάρτητα από το ιατρικό ιστορικό και ανεξαρτήτως ηλικίας, πραγματοποιείται νεκροτομή.
Εάν όμως πεθάνει κάποιος από γηρατειά, από καρκίνο ή εγκεφαλικό δεν πραγματοποιείται νεκροτομή. Σε αυτή την περίπτωση υπογράφει πιστοποιητικό θανάτου ο γιατρός, καθώς γνωρίζει ότι ο θάνατος οφείλεται σε ένα γνωστό παθολογικό αίτιο.
Ερχόμενη σε αυτό που με ρωτήσατε, η εκταφή πραγματοποιείται όταν θεωρήσουν οι εισαγγελικές αρχές ότι μεσολαβεί κάποια ενέργεια που σχετίζεται με το θάνατο και ενδεχομένως δεν είναι σύννομη».
- Στην περίπτωση της μη υποβοηθούμενης ευθανασίας του δημοσιογράφου Αλέξανδρου Βέλιου γιατί ζητήθηκε εκταφή;
«Σε μία τέτοια περίπτωση κατά την οποία κάποιος δίνει την εικόνα ότι έχει λάβει κάποια εξωτερική ουσία, διενεργείται νεκροτομή.
Η εκταφή στην προκειμένη περίπτωση διατάχθηκε επειδή δεν έγινε εξαρχής νεκροτομή... Συγκεκριμένα, όταν κάποιος δηλώνει ότι θα αυτοκτονήσει ή θα σκοτώσει κάποιον, οι αρχές που ασχολούνται με την προανάκριση, οφείλουν να διατάξουν νεκροτομή.
Σε κάθε περίπτωση πίσω από ένα θάνατο μπορεί να κρύβονται πολλά πράγματα κι αυτό προσπαθεί να διαλευκάνει το κράτος με τις αρμόδιες υπηρεσίες που διαθέτει».
- Ποιες περιπτώσεις θανάτων που έχετε αντιμετωπίσει σας έχουν μείνει περισσότερο χαραγμένες στη μνήμη;
«Συνήθως προέχουν τα παθολογικά περιστατικά. Μέσα από τη δουλειά μας για πρώτη φορά στην Ελλάδα, εντοπίσαμε μαζί με τους καρδιολόγους και σε συνεργασία με ένα σημαντικό καρδιολόγο από τη Νάξο, το Νίκο Πρωτονοτάριο, ένα καινούργιο νόσημα. Ήταν μία μυοκαρδιοπάθεια, η οποία ονομάζεται νόσος της Νάξου και προσβάλει παιδιά. Αυτό που με είχε συγκλονίσει ήταν ότι είχα κάνει τις νεκροτομές τριών παιδιών μιας οικογένειας με το ίδιο νόσημα. Επίσης, δύο ακόμα μικρά παιδιά πέθαναν από το ίδιο νόσημα. Παρά το γεγονός ότι οι ιατροδικαστές δεν έχουν ως αρμοδιότητα να θεραπεύουν ασθενείς, ζήτησα από τους γιατρούς να συνεργαστούμε για να αντιμετωπίσουμε τη νόσο. Χρειάστηκε να φτάσουμε έως την Αμερική, την Αγγλία ή αλλού για να ερευνήσουμε ό,τι σχετιζόταν με το γονίδιο. Και τα καταφέραμε. Δεν άντεχα να ανοίγω τα σώματα μικρών παιδιών. Με ενδιέφερε να τα σώσω. Εάν λοιπόν είμαι περήφανη για κάτι στη δουλειά μου, είναι ακριβώς γι' αυτό το λόγο .
Αν πάλι συζητήσουμε για εγκλήματα, το κάθε ένα από αυτά παρουσιάζει ιδιαιτερότητες και συμβαίνει για διαφορετικούς λόγους κάθε φορά. Το κάθε έγκλημα εκτός από παράλογη είναι και παράνομη πράξη, διότι κανείς δεν έχει το δικαίωμα να αφαιρεί τη ζωή κάποιου άλλου.
Από εκεί και ύστερα δεν έχουμε το περιθώριο να αντιμετωπίσουμε συναισθηματικά το οτιδήποτε. Ως ιατροδικαστής εξετάζω πώς έκανε κάποιος κάτι κι όχι γιατί το έκανε. Επομένως δεν επηρεάζομαι με κάποιο τρόπο από μία τέτοια πράξη. Χρέος μου είναι να μην ξεχάσω να εξετάσω ή να σημειώσω κάτι, έτσι ώστε όταν φτάσω στο δικαστήριο να έχω όλα τα στοιχεία που απαιτούνται και να τα παραθέσω. Με ενδιαφέρει να είμαι πολύ προσεκτική όταν κρίνεται ο θάνατος κάποιου και η ζωή και η καταδίκη κάποιου άλλου».
- Ένας εγκληματίας παρουσιάζει συγκεκριμένο ψυχολογικό, οικογενειακό, γενετικό υπόβαθρο; Θα μπορούσα ακόμα κι εγώ να είμαι εγκληματίας;
«Συνήθως οι περισσότεροι εγκληματίες είναι ψυχοπαθητικές προσωπικότητες. Υπάρχουν όμως και εξαιρέσεις. Θα σας αναφέρω ως παράδειγμα την αθωωτική απόφαση του Γερμανικού Ακυρωτικού Δικαστηρίου για μία μητέρα, η οποία δολοφόνησε τον άντρα που είχε βιάσει και είχε σκοτώσει την κόρη της. Το γερμανικό δικαστήριο την αθώωσε. Επί της ουσίας η συγκεκριμένη μητέρα χάνοντας το παιδί της, άλλαξε τα πάντα στη ζωή της και μετετράπη σε τιμωρό.
Ωστόσο υπάρχουν και πληρωμένοι εκτελεστές, όπως εκείνοι που έφυγαν από την Ελλάδα με προορισμό την Αγία Νάπα για να σκοτώσουν πέντε άτομα. Οι συγκεκριμένοι άνθρωποι ξεκίνησαν με συγκεκριμένα όπλα, έχοντας να εκτελέσουν συγκεκριμένη αποστολή».
- Άλλαξαν με τα χρόνια τα εργαλεία του εγκλήματος; Φαντάζομαι ότι οι εγκληματίες δεν χρησιμοποιούν πλέον δηλητήρια για να δολοφονήσουν κάποιον… Από την εποχή της σπάθας του Γιαγκούλα έως και σήμερα οι διαφορές πρέπει να είναι σημαντικές.
«Είναι γεγονός ότι δεν χρησιμοποιούνται τα δηλητήρια. Είναι φοβερά σπάνιο να έχουμε εγκληματική ενέργεια που προέρχεται από δηλητηρίαση».
- Υπάρχουν ουσίες που δεν είναι ανιχνεύσιμες;
«Δεν ανιχνεύονται όλες οι ουσίες με την ίδια ευκολία. Για παράδειγμα τα δηλητήρια των φιδιών δεν μπορεί να τα ανιχνεύσει ένα τοξικολογικό εργαστήριο. Έτσι, εάν δαγκώσει κάποιον ένα φίδι, και πεθάνει στο χωράφι, ενώ στη συνέχεια εντοπίσουμε ένα μικρό τσίμπημα στο πόδι του, πιθανότατα δεν θα μπορέσουμε να ταυτοποιήσουμε την αιτία του θανάτου. Το συγκεκριμένο δηλητήριο ενδέχεται να μας ξεφύγει.
Επομένως υπάρχουν δηλητήρια που δεν είναι ανιχνεύσιμα. Επίσης εάν κάποιος πεθάνει από τη χορήγηση φυσιολογικής ουσίας για τον οργανισμό, δεν μπορούμε μεταθανάτια να την ανιχνεύσουμε. Πρακτικά οι ορμόνες που έχουμε στο σώμα, εάν με κάποιο τρόπο μας χορηγηθούν σε μεγαλύτερες ποσότητες δεν είναι ανιχνεύσιμες».
newsbeast.gr
0 Σχόλια